Tysiące pokonanych mil morskich, dziesiątki wykonanych zadań i ćwiczeń, udział w przedsięwzięciach międzynarodowych - rok 2023 był pracowitym dla morskiego rodzaju sił zbrojnych. Jednocześnie był to czas wielkich nadziei w kontekście rozwoju formacji, jakiego nie widziała od blisko dwóch dekad.

W mijającym roku okręty wykonywały liczne zadania ochrony i osłony morskiej infrastruktury krytycznej. Ponadto prowadziły akcje w ramach patrolowania akwenów, misji morskich i ćwiczeń przebywając łącznie (jak wyliczono) ponad 440 000 mil morskich. Bezpieczeństwo podwodnych instalacji, platform wydobywczych oraz niezakłóconej żeglugi wiązało się z szeregiem patroli i kontroli. W maju działania morskie na obszarze Zatoki Fińskiej prowadził polski okręt rozpoznania radioelektronicznego ORP Hydrograf. Ubiegłoroczny sabotaż rurociągu Nord Stream, a także tegoroczne uszkodzenie Balticconncector oraz estońsko-szwedzkiego kabla przesyłowego uzmysławia, jak ważne jest posiadanie zdolności do ochrony domeny morskiej, z racji na szereg zagrożeń. Dochodzi do tego zapewnienie bezpieczeństwa transportów gazu do terminali w polskich portach, a także niezakłóconej wymiany handlowej, w tym dostaw kontenerowych. Dochodzą do tego też kolejne partie uzbrojenia z Korei Południowej i USA, które ma wzmocnić potencjał sił lądowych Wojska Polskiego.

Idzie nowe

Początek mijającego roku wiązał się z wyjątkowym wydarzeniem dla polskich marynarzy. Wtedy to do służby w lutym wszedł niszczyciel min ORP Mewa, trzeci okręt proj. 258 typu Kormoran II. Uroczystość pierwszego podniesienia bandery odbyła się przy Nabrzeżu Pomorskim w Gdyni, będąc pierwszą tego typu imprezą od 2017 roku otwartą dla publiczności. Nowy okręt dołączył do pozostałych z swojej serii, ORP Kormoran i ORP Albatros w 13. Dywizjonie Trałowców 8. Flotylli Obrony Wybrzeża.

Nowej jednostki doczekał się także Morski Oddział Straży Granicznej. W Gdańsku odbyła się ceremonia chrztu i podniesienia bandery na patrolowcu SG-301 Gen. Józef Haller, o którym można więcej przeczytać w dedykowanym mu artykule. Wszedł w skład Kaszubskiego Dywizjonu Straży Granicznej. Głównym wykonawcą budowy była francuska stocznia Socarenam, niemniej to w polskiej stoczni i przy udziale polskich podwykonawców wykonano znaczną część prac. Nadzór klasyfikacyjny nad budową pełni Polski Rejestr Statków. Oprócz biura projektowego Mauric z Marsylii, partnerami francuskiej stoczni w budowie patrolowca były firmy z Trójmiasta, w tym NavireTech, Nauta-Stal, Marine Stal, Shipcon i Stazen. 

Budowa w 90% została sfinansowana ze środków UE. SG-301 stanowi więc część wyposażenia, które ma być również oddawane do dyspozycji Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, w ramach której patrolowiec będzie brał udział w międzynarodowych operacjach państw wspólnoty. Koszt okrętu wynosił 23,4 mln euro z 114 mln euro z budżetu polskiego programu w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego UE, pt. "Granice 2014-2020". 

Swój potencjał wzmacnia także powietrzny komponent polskiej Marynarki Wojennej. Brygada Lotnictwa MW otrzymała trzy z czterech zaplanowanych wielozadaniowych śmigłowców AW101 (AgustaWestland AW101), które będą przeznaczone do zadań takich jak zwalczanie okrętów podwodnych oraz działania w ramach SAR i CSAR. Na początku przyszłego roku formacja ma otrzymać czwartą maszynę z tej serii.

Na straży bezpieczeństwa morskiego

Rok 2023 był wyjątkowy również w względzie zaangażowania międzynarodowego. Od stycznia do czerwca trwała misja polskiej fregaty typu Oliver Hazard Perry, ORP Gen. T. Kościuszko, która weszła w skład Stałego Zespołu Okrętów NATO Grupa 1 (Standing NATO Maritime Group 1, SNMG-1). Brała udział w wielu ćwiczeniach i przedsięwzięciach międzynarodowych w ramach sojuszu, działając głównie na Oceanie Atlantyckim, Morzu Bałtyckim oraz Morzu Północnym. Wśród wyróżniających się wydarzeń było m.in. uczestnictwo międzynarodowych ćwiczeniach pk. Dynamic Mongoose 2023, będących zakrojonym na szeroką skalę sprawdzianem zdolności sił morskich w zakresie zwalczania okrętów podwodnych na północnym Atlantyku. Oprócz tego dołączył do eskorty i ćwiczeń wraz z lotniskowcem USS Gerard R. Ford, co także było dużym wyróżnieniem i potwierdzeniem zdolności okrętu, jak i jego załogi do działań w dużym zespole morskim.

Niedługo po powrocie tego okrętu, rozpoczęła się kolejna misja, tym razem sił przeciwminowych, jako część Stałego Zespołu Okrętów Przeciwminowych NATO Grupa 1 (Standing NATO Mine Countermeasures Group 1, SNMCMG-1). W skład kontyngentu PKW Czernicki weszły sztabu dowodzenia SNMCMG-1 oraz trzy okręty 8. Flotylli Obrony Wybrzeża: okręt dowodzenia obroną przeciwminową proj. 130 ORP Kadm. Xawery Czernicki (2. Dywizjon Okrętów Transportowo-Minowych) oraz dwa trałowce proj. 207P ORP Drużno i ORP Hańcza (12. Dywizjon Trałowców). Dla tej dwójki będzie to pierwsza tego rodzaju misja. Łącznie Polski Kontyngent Wojskowy Czernicki 2023 liczył do 140 żołnierzy, a jego głównym rejonem działania będą Morze Bałtyckie, Morze Północne, Morze Norweskie oraz wschodnia część Oceanu Atlantyckiego. Swoje zadania wykonywał nawet daleko od polskich wód, czego przykładem był głośny udział w akcji przeciwminowej w pobliżu francuskiego wybrzeża, o którym pisaliśmy w tekście pt. Szybka akcja we Francji. Działający z polskiego okrętu litewscy nurkowie-minerzy zneutralizowali niewybuch o wadze 1000 kg. Co istotne, Polacy nie tylko stanowili znaczną część SNMCMG-1, ale też tworzyli rdzeń dowodzenia jednostką, a dowódcą był kmdr ppor. Piotr Bartosewicz. Pod polskim dowództwem zespół działał także w trudnym momencie zaangażowania sił NATO w bezpieczeństwo morskie po incydentach w związku z uszkodzeniem kluczowej infrastruktury podwodnej w pobliżu Estonii, Finlandii i Szwecji, a także wziął udział w dużych ćwiczeniach pod kierownictwem Finlandii (członek NATO od kwietnia br.) pk. Freezing Winds 2023.

Wśród krajowych przedsięwzięć morskich największym tegorocznym była bezsprzecznie "Anakonda", największe, cykliczne ćwiczenie Wojska Polskiego. Dla komponentu morskiego to zawsze kluczowe wydarzenie, potwierdzające m.in. zdolności do szybkiego przerzutu sił we współpracy z sojusznikami i państwami partnerskimi w celu wzmocnienia zdolności obronnych wschodniej flanki NATO. W ramach tego podczas tegorocznej edycji manewrów do Szwecji i Estonii przerzucono moduły bojowe Morskiej Jednostki Rakietowej 3. Flotylli Okrętów wraz z zabezpieczającymi ich działania żołnierzami i techniki wojskowej z 12. Dywizji Zmechanizowanej. Moduły te dotarły w rejon ćwiczeń na pokładzie okrętu transportowo-minowego typu Lublin z 8. Flotylli Obrony Wybrzeża, eskortowanym przez okręty 3. FO i sojusznicze.

Do ćwiczeń zaangażowano m.in. fregatę rakietową ORP Gen. Kazimierz Pułaski, korwetę patrolową ORP Ślązak, korwetę ZOP ORP Kaszub, małe okręty rakietowe typu Orkan, wspomniane okręty transportowo-minowe ORP Poznań i ORP Toruń, okręt ratowniczy ORP Lech, okręt dowodzenia obroną przeciwminową ORP Gen. Xawery Czernicki, zbiornikowiec paliwowy ORP Bałtyk, trałowce itp. Z lądu działania prowadziły siły Komend Portów Wojennych Świnoujście i Gdynia, jednostek przeciwlotniczych i saperskich 3. FO i 8. FOW oraz wspomnianej Morskiej Jednostki Rakietowej 3. FO, a swój udział miały też jednostki powietrzne Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej.

Przyszłość zaczyna się w stoczni

Ważne wydarzenia dla polskiej Marynarki Wojennej w mijającym 2023 roku to nie tylko prowadzone działania, ale też momenty powiązane z branżą stoczniową. Tylko w tym roku rozpoczęła się budowa czterech nowych okrętów. Przypomnijmy, że w marcu rozpoczęła się budowa czwartego niszczyciela min proj. 258, przyszłego ORP Jaskółka, który wejdzie w skład 12. Dywizjonu Trałowców 8. Flotylli Obrony Wybrzeża. Stępkę pod tę jednostkę położono w lipcu.

Okręt powstaje na mocy kontraktu zatwierdzonego 26 czerwca ubr. przez ówczesnego szefa MON Mariusza Błaszczaka. Stronami umowy są Agencja Uzbrojenia - ze strony Skarbu Państwa, oraz Konsorcjum w składzie: Remontowa Shipbuilding S.A. (lider), PGZ Stocznia Wojenna Sp. z o.o. i Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Techniki Morskiej S.A. Projekt okrętu wykonany został przez biuro projektowe Remontowa Marine Design & Consulting z Remontowa Holding. Tak jak poprzednio nadzór klasyfikacyjny nad budową jednostki pełni Polski Rejestr Statków S.A. Jaskółka, jak i kolejne okręty z tej serii, przyszłe ORP Czajka i ORP Rybitwa, zostaną przekazane zamawiającemu w latach 2026-2027.

W kwietniu odbyła się ceremonia cięcia blach pod budowę pierwszego okrętu rozpoznania radioelektronicznego programu "Delfin", przyszłego ORP Jerzy Różycki (261). Wejdzie on w skład Dywizjonu Rozpoznania Radioelektronicznego 3. Flotylli Okrętów. Stępkę pod tę jednostkę położono, jak w przypadku Jaskółki, również w lipcu. Z kolei jeszcze w listopadzie rozpoczęła się budowa drugiego okrętu tej serii, przyszłego ORP Henryk Zygalski (262).

Umowa w sprawie budowy okrętów programu "Delfin" została zawarta 25 listopada między koncernem Saab a Agencją Uzbrojenia 25 listopada 2022 roku. 15 grudnia szwedzka firma poinformowała o dopięciu szczegółów umowy potwierdzając rozpoczęcie przygotowań do realizacji zamówienia. Za projekt odpowiada biuro MMC Ship Design & Marine Consulting. Całkowita wartość zamówienia wynosi ok. 6,7 mld koron szwedzkich, czyli blisko 2,8 mld zł. Okręty są budowane w stoczni Remontowa Shipbuilding S.A. w Gdańsku.

Jednym z najważniejszych wydarzeń w tym roku było sierpniowe rozpoczęcie budowy ORP Wicher pierwszej z trzech wielozadaniowych fregat programu "Miecznik", która powstaje na terenie PGZ Stocznia Wojenna. W tym roku poznaliśmy wiele informacji na jej temat, w tym dotyczących przyszłego harmonogramu budowy. Opis okrętu, przyszłe jego wyposażenie, zawarliśmy m.in. w tekście pt. Co nowego w sprawie "Miecznika"? PGZ prezentuje realizacje i zapowiedzi. Jeszcze w tym roku Agencja Uzbrojenia zatwierdziła dostawy uzbrojenia na wszystkie fregaty programu, ponadto podpisano również umowę na silniki Rolls-Royce. Położenie stępki jest zaplanowane na 31 stycznia 2024 roku.

Umowa z Inspektoratem Uzbrojenia na dostawę okrętów została podpisana 27.07.2021 roku. Za realizację przedsięwzięcia odpowiada Konsorcjum PGZ-Miecznik w składzie: Polska Grupa Zbrojeniowa S.A., PGZ Stocznia Wojenna sp. z o.o. Partnerami strategicznymi w projekcie są firmy: Remontowa Shipbuilding S.A., Babcock, Thales UK oraz MBDA UK. Okręty są budowane na terenie PGZ Stocznia Wojenna w Gdyni. Trzy jednostki mają zostać dostarczone w latach 2028-2031. Przyszły ORP Wicher ma zostać zwodowany najszybciej w 2025 roku.

Budowa tak dużych okrętów jak fregata wymaga odpowiedniej infrastruktury. W związku z tym na terenie gdyńskiej stoczni trwają zakrojone na szeroką skalę prace budowlane. W czerwcu położono kamień węgielny pod halę kadłubową, najwyższą tego typu w kraju, na której już w grudniu zawieszono uroczyście wiechę. Prace budowlane trwają od marca br. Odpowiada za to konsorcjum składającego się ze spółek NDI S.A., NDI SOPOT S.A. oraz Pekabex BET, które wykonują przedsięwzięcie związane z utworzeniem nowych obiektów, a także przebudowy już istniejącej infrastruktury. Według założonego wtedy planu roboty mają się zakończyć w czerwcu 2024 roku.

Inwestycja na terenie stoczni ma znacznie zwiększyć jej zdolności produkcyjne. Najważniejszym przedsięwzięciem jest budowa nowej hali, w której będą integrowane m.in. kadłuby trzech wielozadaniowych fregat programu "Miecznik". Hala Kadłubowa PGZ Stoczni Wojennej w Gdyni będzie w konstrukcji stalowej, o wysokości 43 metrów. Bramy wielkogabarytowe osiągną podobne wymiary: 43 metry wysokości i 34 metry szerokości, a suwnice będą w stanie udźwignąć nawet 100 ton. Będzie to jeden z największych tego typu obiektów w Europie. Integralną częścią inwestycji jest też projekt Centrum Serwisowo-Logistycznego okrętów państw NATO, co ma być potwierdzeniem zdolności do wspierania sojuszników, którzy działają także w ramach obrony polskiego wybrzeża.

Zgodnie z projektem powierzchnia zabudowy wyniesie blisko 6 tys. m2 a wysokość hali ma wynieść nawet 46 metrów, wliczając zamontowane na dachu zespołu urządzeń do wentylacji. Z kolei w planowanej hali produkcyjnej będą funkcjonowały wszystkie stoczniowe wydziały wyposażeniowe (powierzchnia zabudowy to prawie 5 tys. m2). Konsorcjum odpowiada także za rozbudowę i przebudowę nabrzeża, placów składowych i dróg wewnętrznych wraz z modernizacją infrastruktury technicznej na terenie PGZ Stoczni Wojennej.

Ogromne nadzieje towarzyszą tematyce podwodnej. Podczas konferencji Defence24Day w maju br. ówczesny szef MON Mariusz Błaszczak ogłosił, że władze przystępują do realizacji programu "Orka". Celem postępowania, obok zakupu okrętów podwodnych, jest również transfer niezbędnych technologii, które zamawiający chcą uzyskać w drodze zamówienia offsetowego. Jak dotąd wiemy o 11 podmiotach zainteresowanych dostarczeniem okrętów podwodnych dla polskiej Marynarki Wojennej. Pod koniec listopada swoją ofertę polskim dziennikarzom przybliżył koncern Hanwha z Korei Południowej, o czym również pisaliśmy.

Dobry wiatr zmian?

Mijający rok 2023 obfitował w wiele wydarzeń w zakresie obronności morskiej, za czym obok słów powinny iść za tym także czyny. Potencjalnie możemy się spodziewać dalszych informacji w sprawie "Miecznika" i zakończenia związanej z tym budowy hali kadłubowej w PGZ Stocznia Wojenna. Wielu specjalistów liczy też, że odbędzie się przetarg na wykonawcę programu "Orka", który zostanie wtedy też wyłoniony. Ponadto nie będzie brakowało uroczystości na terenie Remontowa Shipbuilding S.A., gdyż na 2024 rok zapowiedziano rozpoczęcie kolejnych niszczycieli min typu Kormoran II oraz położenie stępki pod drugiego "Delfina". Również polska Marynarka Wojenna nie będzie próżnować, gdyż z racji na wyzwania będzie wykonywać tak dotychczasowe, jak i nowe zadania, biorąc też udział w szeregu operacji i ćwiczeń tak krajowych, jak i międzynarodowych.