Norweski klaster Maritime CleanTech to przykład sprawnie działającego hubu wytyczającego kierunki innowacji w transporcie morskim i kreujące innowacyjne rozwiązania, które powielane są następnie przez naśladowców z innych krajów. W niektórych przypadkach również w Polsce. 

- Z komercyjnego punktu widzenia rok 2023 był ekscytujący. Byliśmy świadkami wprowadzenia na rynek morskich systemów ogniw paliwowych, wielkoskalowych rozwiązań napędów elektrycznych, tworzenia pierwszego silnika zasilanego amoniakiem oraz aktywności armatorów inwestujących we floty zasilane paliwami przyszłości. To tylko kilka kamieni milowych od partnerów Maritime CleanTech – pisze we wstępie do raportu za 2023 r. Ada Jacobsen, dyrektor generalna Maritime CleanTech. 

Jacobsen podkreśla, że innowacyjne rozwiązania zaczynają dojrzewać we wszystkich segmentach transportu morskiego. „Kiedy kraje i firmy na całym świecie zaczną nadążać za tą rzeczywistością, pierwsi gracze będą mieli wyraźną przewagę na rynku”.

- Kształtowanie polityki i zwiększanie skali rynku ekologicznych rozwiązań morskich, zarówno w kraju, jak i za granicą, to podstawa nowej strategii Maritime CleanTech. Postęp przyspiesza, gdy nasi wiodący w tworzeniu innowacji partnerzy łączą siły, aby zapewnić dekarbonizację biznesów morskich. Wspólnie wyznaczamy kurs na osiągnięcie celu do roku 2030 i wyznaczamy tempo, aby podążać drogą ku [ekologicznym rozwiązaniom w transporcie morskim – MG] do roku 2050 – podkreśla Ada Jacobsen.

- Pomimo globalnych wyzwań, takich jak wojny, inflacja i niestabilność polityczna, nasze zaangażowanie w walkę ze zmianami klimatycznymi pozostaje niezachwiane. Rozumiemy znaczenie efektywności energetycznej i współpracy w przejściu na czystszy przemysł morski – zaznacza Bjřrn Sundland, Chairman of the Board, Maritime CleanTech.

Od nawozu do paliwa

Projekt ShipFC przygotowuje statek do pływania z napędem zasilanym amoniakiem. Konstruktorzy pracują nad tym, by określić warunki na jakich statek może bez emisji szkodliwych substancji wykonywać rejsy na duże odległości. Próby prowadzone są na statku offshore Viking Energy, którego operatorem jest Eidesvik. Statek do badań wykorzystywany jest przez Equinor. Jednostka została wyposażona w duży układ ogniw paliwowo-amoniakalnych o mocy 2 MW. 

- Dzięki temu statek może pływać wyłącznie na czystym paliwie. Amoniak stosowany w systemie zapewnia produkcję energii w oparciu o proces elektrolizy. Amoniak jest obfitym źródłem energii i można go łatwo wytworzyć wykorzystując energię ze źródeł odnawialnych – podkreślają projektanci tego rozwiązania. Zakłada się, że amoniak może być jednym z paliw, które może pokryć część przyszłego zapotrzebowania na paliwa dla żeglugi. Przekonani są o tym partnerzy tego projektu: Maritime CleanTech, Eidesvik, Equinor, Wärtsilä, Alma, Fraunhofer IMM, Yara International, University of Strathclyde, Demokritos, Persee, North Sea Shipping, Capital Executive, Star Bulk i Sustainable Energy.

Samochodowce na wiatr

W ramach projektu Orcelle Horizon opracowywane jest rozwiązanie wykorzystujące wiatr jako napęd wspomagający statki z silnikami wysokoprężnymi. W Norwegii projektowane i budowane są dwa demonstratory. W pierwszym przypadku wykonywana jest modernizacja jednego skrzydła. Drugi demonstrator zakłada układ napędowy wieloskrzydłowy. Demonstratorami są samochodowce (PCTC) obsługujące połączenia oceaniczne.  

Wallenius Wilhelmsen i partnerzy projektu zdobyli dofinansowanie o wartości 9 mln euro w ramach programu „Horyzont Europa” na wsparcie budowy statku RoRo o nazwie Orcelle Wind. Orcelle Wind to napędzany wiatrem statek o długości 220 metrów. Na jego pokładach będzie można transportować ponad 7 tys. samochodów. Będzie on przystosowany również do transportu drobnicy i większych pojazdów. Statek będzie wyposażony w układy cyfrowe pozwalające na dynamiczne wyznaczanie tras na bazie informacji o warunkach pogodowych. To pozwoli na optymalizację rejsów i wykorzystanie najlepszych warunków wietrznych.

Sukces projektu zapewnić mają dobrze dobrani partnerzy: Wallenius Wilhelmsen, SSPA Szwecja, KTH Royal Institute of Technology, Uniwersytet w Gandawie, Alfawall Oceanbird, StormGeo, Volvo Cars, Maritime CleanTech, NTUA, Wallenius Marine, DNV. 

Oprócz demonstratora opracowane zostaną modele i narzędzia, które będą użyte do opracowania zaawansowanych projektów koncepcyjnych i planów operacyjnych dla innych typów statków. Projekt realizowany jest z myślą, by żagle na statkach handlowych służyły wykorzystaniu wiatru jako napędu głównego. Prezentacja idei napędu na stronie: [https://www.walleniuswilhelmsen.com/news-and-insights/highlighted-topics/orcelle]  

Ładowanie na morzu

Norweski rząd przyznał Maritime CleanTech oraz Vard Group, partnerom projektu Ocean Charger 38 mln NOK (ok. 3,9 mln USD) na opracowanie rozwiązań w zakresie ładowania statków na morzu. Projekt skierowany jest do flot obsługujących farmy wiatrowe. Chodzi o uzyskanie zerowej emisji jednostek działających na morskich farmach wiatrowych.

Norweski program wsparcia (The Green Platform Initiative) ma na celu przyspieszenie rozwoju ekologicznych firm w Norwegii. 

W grudniu 2022 r. norweski Minister Handlu, Przemysłu i Rybołówstwa Jan Christian Vestre zainaugurował nowy projekt na konferencji prasowej w Oslo. Stwierdził on: „Przeprowadzamy największą w historii restrukturyzację norweskiej gospodarki. Wszystko stanie się bardziej ekologiczne. To prywatne firmy muszą przodować w tej transformacji, przy wsparciu sektora publicznego”.

- Trzyletni projekt Ocean Charger rozpoczął się w 2023 r. i obejmuje badania, testowanie, walidację i komercjalizację nowych rozwiązań technologicznych w zakresie przesyłania energii do statków zasilanych akumulatorami, takich jak statki serwisowe (SOV) zasilane elektrycznie – informuje lider projektu. Projektowane rozwiązanie pozwala na podłączenie jednostek pływających do sieci energetycznej farm wiatrowych i ładowanie akumulatorów. To umożliwi wdrożenie bezemisyjnej eksploatacji jednostek pływających. Wsparcie zapewniły: Norwegian Research Council, Innovtion Norway oraz Enova. Partnerzy projektu to: Vard Design (lider) oraz Seaonics i Vard Electro, Rem Offshore, Solstad Offshore, SINTEF Energi, SINTEF Ocean, DigiCat, Sustainable Energy, Equinor, Source Energie, Corvus Energy, Plug, Shoreline, Marin Energi Testsenter, University of Bergen, Norce oraz Maritime CleanTech.

Rem Power jest pierwszym statkiem, który bierze udział w testach projektu Ocean Charger. Dyrektor operacyjny w Rem Offshore Ronny Pål Kvalsvik podkreślił znaczenie projektu: „Dla nas niezwykle ważne jest uczestnictwo w projekcie Ocean Charger. Możemy pokazać to, co mówiliśmy przez lata, a teraz mamy partnerów, którzy to potwierdzają i możemy udowodnić rynkowi, że ładowanie baterii statku na morzu – MG jest wykonalne”.

Miasto zbuduje prom autonomiczny

Autonomiczny i zeroemisyjny statek pasażerski, to projekt pilotażowy za 11 mln NOK realizowany przez norweskie miasto Haugesund. Finansowanie pozyskano od Ulla-Førrefondet. W ramach projektu zostanie zaprojektowany i zbudowany statek, doku pływający do cumowania jednostki i urządzenia do ładowania. 

W pełni elektryczny statek będzie przygotowany do pływania autonomicznego. Będzie przewoził około 50 pasażerów i rozwijał prędkość maksymalną 15 węzłów. Planuje się, że statek będzie obsługiwał połączenia na wodach wewnętrznych w Haugesund. Taki miejski statek pasażerski skróci czas podróży, wyeliminuje ruch drogowy samochodów i zmniejszy emisję gazów cieplarnianych w regionie – podkreślają inicjatorzy projektu. Partnerami projektu są: Rada Miasta Haugesund, Maritime CleanTech, Nordic Edge, SAMS, Hyke, NORCE, Western Norway University of Applied Science oraz Karmsund Port Authority.

– To doskonała wiadomość! Jesteśmy bardzo wdzięczni, że Ulla Førre Fond uznał projekt budowy autonomicznych statków pasażerskich przyszłości za istotną innowację – powiedział Arne-Christian Mohn burmistrz Haugesund, po informacji o otrzymaniu finansowania.

– Wyścig o pierwszy autonomiczny statek pasażerski o zerowej emisji trwa! Dzięki temu finansowaniu mamy doskonałą okazję, aby zająć pierwsze miejsce. Projekt opiera się na dokładnym projekcie koncepcyjnym i studium wykonalności. Realizacja tego projektu zapewni norweskiemu przemysłowi morskiemu ogromną przewagę. Potencjalne możliwości eksportu takich bezemisyjnych, autonomicznych statków są ogromne w skali globalnej – powiedziała  Ada Jakobsen, dyrektor generalna Maritime CleanTech.

ZAWAS – z Norwegii na wody międzynarodowe

Projekt ZAWAS (zero-emission autonomous water shuttles) został uruchomiony z myślą o tym, by na wody wewnętrzne Norwegii wprowadzić bezemisyjne autonomiczne promy. Projekt ma ułatwić przekształcenie dróg wodnych w szlaki alternatywne dla połączeń lądowych. Mają to być szybkie, zeroemisyjne i autonomiczne przejazdy komunikacją miejską. W 2021 r. Innovation Norway  przeznaczyło 5,5 mln NOK dla wiodących norweskich firm projektowych i stoczni. 

W inicjatywę zaangażowało się Innvation Norway, bowiem produkt, który będzie efektem projektu ma być eksportową wizytówką Norwegii. Sukces w jego realizacji zapewnić mają partnerzy o dużym potencjale innowacyjnym: Brødrene Aa, Hydrolift Smart City Ferries, Maritime Robotics, Masterly, Zeabuz, ZEM, SEAM, Advokatfirmaet Simonsen Vogt Wiig, Applied Autonomy, Blueday, NHH, Maritime CleanTech, SAMS Norwegia i Nordic Edge.

- Dzięki solidnemu dofinansowaniu przemysł i klastry otrzymały możliwość współpracy przy opracowywaniu tramwajów wodnych przyszłości w ramach projektu ZAWAS (bezemisyjne autonomiczne promy wodne) – podkreśla inwestor. Istotny jest efekt promocyjny projektu. Podkreśla się, że „ZAWAS to projekt mający na celu pokazanie, w jaki sposób zautomatyzowane i autonomiczne promy pasażerskie mogą stanowić przełom w rozwoju przyszłego systemu mobilności bezemisyjnej”. Nie ukrywa się, że celem była również pomoc norweskiemu przemysłowi i powiązanym usługodawcom w zdobyciu wiodącej międzynarodowej pozycji w rozwoju i dostawach autonomicznych statków pasażerskich o zerowej emisji na rynek międzynarodowy.

W Norwegii praktycznie każdy klaster morski prowadzi wiele inicjatyw związanych z wprowadzaniem innowacji w branżach morskich. Rozwijane są projekty związane z rozwojem żeglugi oceanicznej i w fiordach, w produkcji farm rybnych i rozwoju morskich farm wiatrowych, oil and gas offshore. Prace prowadzone są na wielu poziomach i w różnych lokalizacjach. W projekty włącza się nie tylko rząd. We wspieranie innowacji włączają się województwa, gminy i miasta. Wsparcie otrzymują klastry i grupy przedsiębiorstw i uczelni, firmy projektowe i instytucje badawcze. 

Te inne projekty realizowane w firmach klastra Maritime CleanTech mają na celu utrzymanie tempa wprowadzania innowacji w transporcie morskim i generowanie przewagi konkurencyjnej na rynku transportu morskiego. Wymienione projekty, to tylko część inicjatyw, które realizowane są w norweskich klastrach morskich. 

W efekcie powstaje efekt synergii, gdzie administracja, ośrodki naukowe i przemysł przecierają szlaki w pozycjonowaniu innowacji. Najpierw w Norwegii, a potem na rynku międzynarodowym. Polscy partnerzy zapraszani są do niektórych realizacji. Niestety, jako podwykonawcy. Świadczy to o dobrym poziomie naszego potencjału wytwórczego. Niestety, nie świadczy to dobrze o naszym potencjale projektowym, kooperacyjnym i budowaniu przewagi konkurencyjnej opartej na innowacjach. 

źródła: Maritime CleanTech, Fraunhofer, ZAWAS, Vard Group, Wallenius Wilhelmsen, Ulla-Førrefondet