Kanadyjska strategia dla przemysłu okrętowego. Lekcja dla Polski

Narodowa Strategia Budowy Okrętów Kanady uruchomiona została prawie 15 lat temu. Miała na celu pomóc w utrzymaniu potencjału produkcyjnego i modernizacji stoczni oraz odbudowie przemysłów morskich. Mówiono już wówczas o utworzeniu w Kanadzie zrównoważonych miejsc pracy. Postawiono na suwerenność i ochronę interesów branży w kraju i za granicą. W 2010 r. rząd Kanady zobowiązał się do tworzenia miejsc pracy i wyposażenia Royal Canadian Navy i Canadian Coast Guard w bardzo potrzebne okręty i statki. Strategia okazała się skuteczna i warto najważniejsze jej elementy transferować na grunt Polski.

Podobnie jak w Polsce, od połowy lat 90. do 2010 r. przemysł stoczniowy Kanady znacznie zwolnił swoją aktywność. Powodów było wiele. Podstawowy to fakt, który dotknął wówczas całą branżę.  Przez wiele lat nie było w Kanadzie żadnych znaczących nowych zamówień na budowę statków. A jednocześnie stocznie w Korei Płd prowadziły aktywny marketing. Powstawały stocznie w ChRL.

„W porównaniu do innych krajów stocznie Kanady były przestarzałe i nie było łatwego dostępu do wyposażenia, nowych dostaw i wykwalifikowanych pracowników” – zauważa portal rządowy Kanady, gdzie stwierdza się: „Nadszedł czas na nowe podejście”.

W 2010 r. rząd podjął zdecydowane kroki, co przełożyło się na decyzję o wsparciu kanadyjskiego przemysłu morskiego i budowie statków i okrętów w Kanadzie. Nowe podejście nazwano Narodową Strategią Budowy Okrętów. Postawiono w niej na zrównoważony, długoterminowy plan budowy statków i okrętów, który miał przynieść korzyści Kanadyjczykom i kanadyjskiemu przemysłowi okrętowemu. Dzięki tej strategii ożywiono kanadyjskie stocznie, bo zaczęto lokować kontrakty dla Marynarki Wojennej i Straży Przybrzeżnej w Kanadzie.

Strategia ta pozwoliła na dokonanie znaczących inwestycji w kanadyjski przemysł morski, takich jak rozwijanie i utrzymywanie wiedzy specjalistycznej oraz tworzenie zrównoważonego zatrudnienia w całym kraju. Wprowadziła przewidywalność federalnych zamówień na okręty – podkreśla portal rządu kanadyjskiego omawiający efekty strategii. Istotną sprawą było również zapewnienie stabilnego rozwoju przemysłu budowy okrętów i statków. Dzięki przewidywalnej strategii zamówień wyeliminowano cykle w produkcji stoczniowej, dla której okresy załamania były szczególnie bolesne.

Rząd nie działa sam

Podkreśla się, że rząd nie działał sam w kreowaniu strategii. Została ona opracowana po konsultacjach w grupach branżowych. Stawiano na bezstronne oceny, porady i pomoc, aby zapewnić, że rząd podejmuje świadome decyzje. Efektem tych konsultacji było opracowanie Krajowej Strategii Budowy Stoczni.

Obliczono, że całkowite kontrakty realizowane w ramach strategii wykonywanej w latach 2012–2019 przyczynią się do uzyskania 13 mld dolarów produktu krajowego brutto. W efekcie ożywienia przemysłu stoczniowego oszacowano, że realizacja strategii umożliwia utrzymanie prawie 12 tys. miejsc pracy w kanadyjskiej gospodarce rocznie w okresie od 2012 do 2022 r.

Promując wszystkie aspekty Narodowej Strategii Budowy Okrętów rząd kanadyjski w sposób szczególny wyeksponował korzyści dla społeczeństwa, ekonomiki i utrzymania technologicznego poziomu przemysłu Kanady.

Polityka Przemysłowych i Regionalnych Korzyści (IRB – Industrial and Regional Benefits Policy) oraz Polityka Przemysłowych i Technologicznych Korzyści (ITB – Industrial and Technological Benefits Policy) gwarantują, że kanadyjski przemysł korzysta z kanadyjskich zakupów obronnych i bezpieczeństwa. Podkreśla się, że te polityki odgrywają ważną rolę w wykorzystywaniu wydatków Kanady na obronę i bezpieczeństwo w celu generowania korzyści ekonomicznych dla kraju.

Rząd Kanady podkreśla, że zgodnie z tymi politykami stocznie i ich główni dostawcy podejmują działalność gospodarczą w Kanadzie równą wartości kontraktu i zapewniają ważne inwestycje w wybrane obszary, takie jak:
• praca w Kanadzie bezpośrednio związana z zamówieniami w ramach strategii,
• możliwości odbioru wyrobów dla stoczni od kanadyjskich dostawców,
• innowacje techniczne i technologiczne rozwijane poprzez finansowanie nauki i działalność badawczo-rozwojową w Kanadzie,
• rozwój umiejętności i nowe możliwości eksportowe przemysłów morskich Kanady.

W wyniku polityki wspierania przez państwo przemysłu okrętowego, średnie wynagrodzenie w kanadyjskich stoczniach jest o 30% wyższe niż średnia w sektorze wytwórczym. Ogólnie rzecz biorąc, kanadyjski przemysł morski jest innowacyjny i wspiera wykwalifikowanych pracowników. Warte podkreślenia jest, że aktywność w przemysłach morskich sprawia, że w ich otoczeniu, w Kanadzie mamy do czynienia z udziałem zatrudnienia w przestrzeni nauki, technologii, inżynierii i matematyki (STEM – science, technology, engineering and mathematics) 2,5-krotnie wyższym niż w całym sektorze wytwórczym.

Dostępność do zawodów i aktywności w przemysłach jest bardzo ważnym zagadnieniem, na które zwrócił rząd Kanady. Podkreśla się, że realizacja Strategia Rozwoju Przemysłów Morskich „zapewnia uczciwe szanse w sektorze morskim przedsiębiorstwom przez niedostatecznie reprezentowane dotąd grupy w przemyśle stoczniowym, w tym kobiety, ludność tubylczą i osoby niepełnosprawne”. W realizację strategii włączono wiodące stocznie Kanady, administrację i naukę. Utworzono partnerstwa z trzema dużymi stoczniami, departamentami federalnymi, instytucjami akademickimi, organizacjami badawczymi i innymi podmiotami w celu zwiększenia udziału niedostatecznie reprezentowanych grup społecznych w sektorze budowy statków i okrętów.

Stocznie inwestują w ludzi, naukę i technologię

W ramach wytycznych Value Proposition zobowiązano stocznie, by zainwestowały 0,5% przychodów pozyskanych z rządowych kontraktów w 3 priorytetowych obszarach, które mają zapewnić wymierne  korzyści krajowemu przemysłowi stoczniowemu. Są to: rozwój zasobów ludzkich, inwestycje w technologię oraz rozwój przemysłu.

Do tej pory kontrakty stoczni realizowane w ramach Value Proposition wygenerowały ponad 20 mln dolarów.

Strategia rozwoju przemysłu okrętowego przez rząd kanadyjski wytyczyła działania w 3 obszarach:
1. Budowa dużych statków (ponad 1000 ton wyporności),
2. Budowa małych statków (poniżej 1000 ton wyporności),
3. Projekty obejmujące naprawy, modernizację i odtwarzanie wartości eksploatacyjnej statków.

Budowa dużych statków (ponad 1000 ton wyporności) została oparta przez rząd na bazie  długoterminowych kontraktów w zakresie budowy dużych statków. Postawiono na zamówienia w trzech kanadyjskich stoczniach: Seaspan’s Vancouver Shipyards w Kolumbii Brytyjskiej, Chantier Davie Canada Inc. w Lévis w Quebecu i Irving Shipbuilding Inc. w Halifax w Nowej Szkocji.

„Łącznie 3 stocznie inwestują setki milionów dolarów w modernizację swoich obiektów, aby spełnić wymagania dotyczące budowy statków dla nowoczesnej kanadyjskiej floty” – podkreśla portal rządu kanadyjskiego. Łącznie w tych stoczniach ulokowano kontrakty na około 50 okrętów i jednostek patrolowych dla Canadian Coast Guard. Na projekt 15 okrętów Canadian Surface Combatant (CSC) przeznaczono w fazie wstępnej od  56 to 60 mld dol. Znajduje się fazie projektowej, a pierwszy okręt powinien wejść do służby na początku lat 30-tych. Kontrakt będzie realizowany w Irving Shipbuilding Inc. Pracować nad nim będzie kanadyjski zespół projektowy Lockheed Martin Canada (LMC), który został wybrany w drodze konkursu. CSC będzie oparty na fregacie typu 26 firmy BAE Systems.

Budowa małych jednostek (o wyporności poniżej 1000 ton) zakłada budowę około 30 jednostek dla kanadyjskiej policji, marynarki wojennej i straży granicznej. Na przykład łodzie ratownicze i  poszukiwawczo-ratownicze będą budowane przez Chantier Naval Forillon (Gaspé, Quebec) i Hike Metal Products (Wheatley, Ontario). Każda ze stoczni otrzymała zlecenia na 20 jednostek. Projekt o wartości 176,4 mln USD rozpoczęto pod koniec 2017 r. Zakończenie projektu przewidziano na 2024 r.

Obszar obejmujący naprawy i remonty statków zapewnia dostępność wszystkim stoczniom posiadającym właściwe wyposażenie i kompetencje, pod warunkiem że będą to firmy kanadyjskie. W ramach tego obszaru strategii wszystkie kanadyjskie stocznie mogą konkurować o naprawy, remonty i konserwację statków.

Jak widać z tego krótkiego przeglądu, rząd kanadyjski postawił na Narodową Strategią Budowy Okrętów i Statków uznając, że krajowy przemysł stoczniowy jest nie tylko nośnikiem innowacji ale również gwarantem bezpieczeństwa państwa, budowania jego pozycji międzynarodowej i istotnym źródłem tworzenia krajowego produktu brutto.

„Strategia pozwala rządowi kanadyjskiemu i stoczniom na dokonanie znaczących inwestycji, takich jak rozwój i utrzymanie wiedzy specjalistycznej oraz tworzenie trwałych miejsc pracy w całym kraju. Zapewnia przewidywalność federalnych zamówień na statki i ma na celu wyeliminowanie cykli koniunkturalnych w zamówieniach na statki, które w przeszłości spowalniały kanadyjski przemysł stoczniowy” – zauważa Vincent GuerreVincent Guerre, Director for Trade and Competitiveness at SEA Europe na portalu społecznościowym.

Animatorom polskiej polityki przemysłowej polecamy bliższe przyjrzenie się kanadyjskiej strategii utrzymania i pobudzenia potencjału kanadyjskiego przemysłu budowy statków, okrętów i jednostek specjalnych. Nasze stocznie produkcyjne i remontowe oraz ich kooperanci wciąż utrzymują kontakt z rynkiem międzynarodowym i jest jeszcze baza do budowania pozycji konkurencyjnej polskiego przemysłu co najmniej na rynku Unii Europejskiej.