Transport morski w obliczu wyzwań. Innowacje i zrównoważony rozwój w gospodarce morskiej

Transport morski odgrywa kluczową rolę w globalnej gospodarce, umożliwiając przemieszczanie towarów na ogromną skalę. Współczesne wyzwania związane z tym sektorem są jednak liczne i zróżnicowane. Od zmian klimatycznych, przez rosnącą złożoność łańcuchów dostaw, po regulacje prawne i technologiczne innowacje – każdy z tych elementów wpływa na sposób, w jaki funkcjonuje  transport morski i gospodarka morska w ogóle. W artykule omówimy niektóre z najważniejszych wyzwań o charakterze zarówno regulacyjnym, jak i finansowym, z którymi boryka się ten tradycyjny sektor. 

Wpływ zmian klimatycznych na transport morski

Jednym z najistotniejszych wyzwań, przed którymi stoi transport morski, jest wpływ branży na zmiany klimatyczne. Statki, szczególnie te napędzane tradycyjnymi paliwami kopalnymi, są odpowiedzialne za dużą część emisji gazów cieplarnianych na świecie. Według Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), transport morski generuje około 2-3% globalnych emisji dwutlenku węgla, a prognozy wskazują, że ta liczba może znacząco wzrosnąć jeżeli nie zostaną wdrożone zmiany.

Odpowiedzią na ten problem są inicjatywy mające na celu ograniczenie emisji i promowanie bardziej zrównoważonych technologii. Wprowadzenie nowych norm emisji (np. obniżenie zawartości siarki w paliwach, monitorowanie i redukcja emisji dwutlenku węgla), a także rozwój technologii takich jak silniki napędzane paliwami alternatywnymi (LNG, metanem czy wodorem), wykorzystanie napędów elektrycznych czy kombinowanych, staje się priorytetem dla branży. Jednocześnie rośnie presja na firmy transportowe, by inwestowały w zieloną energię oraz technologie minimalizujące negatywny wpływ na środowisko.

Złożoność globalnych łańcuchów dostaw

W ostatnich latach światowy transport morski staje się coraz bardziej złożony, co związane jest z rozwojem globalizacji i rosnącą wymianą międzynarodową. Większe statki, bardziej skomplikowane łańcuchy dostaw i rosnąca liczba portów sprawiają, że koordynacja transportu staje się trudniejsza. Przesunięcia w globalnych łańcuchach dostaw, takie jak te wywołane pandemią COVID-19 czy kryzysami politycznymi, pokazują, jak wrażliwy jest ten sektor na zakłócenia.

Przykładem jest blokada Kanału Sueskiego w 2021 roku, która wstrzymała globalny handel na sześć dni, powodując ogromne opóźnienia i straty finansowe. Przyszłość transportu morskiego wymaga więc zwiększenia elastyczności łańcuchów dostaw, a także inwestycji w technologie pozwalające na lepszą synchronizację i monitorowanie transportu w czasie rzeczywistym.

Bezpieczeństwo na morzu

Bezpieczeństwo na morzu pozostaje jednym z kluczowych wyzwań dla transportu morskiego. Pomimo postępu w zakresie technologii monitorowania i systemów zarządzania bezpieczeństwem, piractwo, w tym ataki na statki w rejonach takich jak Zatoka Adeńska czy Wschodnia Afryka, stanowi poważne zagrożenie. Eskalujące w ostatnim czasie konflikty, w szczególności na Bliskim Wschodzie stanowią podłoże ataków inspirowanych politycznie. Rozwój technologii wykorzystania danych przyczynia się do wzrostu ryzyka i konsekwencji ataków cybernetycznych na systemy zarządzania statkami i portami. Porty, jako elementy tzw. infrastruktury krytycznej mogą być obiektami bezpośrednich ataków a więc ich ochrona staje się kluczowym elementem zapewnienia funkcjonowania gospodarki. Zarówno konflikt kinetyczny jak i ataki hybrydowe mogą prowadzić do zakłóceń w funkcjonowaniu całych sieci transportowych oraz nieść fizyczne zagrożenie dla załóg statków, pracowników portów oraz mieszkańców rejonów nadbrzeżnych.

Aby rozwiązać ten problem, niezbędne jest współdziałanie międzynarodowych organizacji, takich jak IMO, z rządami państw, armatorami i innymi podmiotami w celu wzmocnienia ochrony statków oraz wdrożenia nowoczesnych technologii, które umożliwią szybsze wykrywanie i reagowanie na zagrożenia.

Postęp technologiczny i automatyzacja w transporcie morskim

Postęp technologiczny, zwłaszcza w dziedzinie automatyzacji, zyskuje na znaczeniu w transporcie morskim. Coraz więcej portów oraz statków korzysta z systemów automatycznego załadunku i rozładunku, co pozwala na szybszą i bardziej efektywną obsługę. Samo prowadzenie statku staje się także coraz bardziej zautomatyzowane, z pojawiającymi się koncepcjami statków autonomicznych.

Automatyzacja pozwala na zmniejszenie kosztów operacyjnych, a także może przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa. Jednak z drugiej strony rodzi to wyzwania w postaci potrzeby rozwoju nowych technologii przyjaznych dla załóg oraz kwestii związanych z odpowiedzialnością w przypadku awarii. Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji, większą rolę odgrywają także systemy predykcji, które pozwalają na prognozowanie warunków pogodowych i optymalizację tras żeglugowych. Rozwój tych technologii limitowany jest jednak przez dostępność obszernych zbiorów danych (tzw. big data).

Rola polskiej firmy w transformacji gospodarki morskiej

Polska spółka Enamor, która obchodzi 35-lecie działalności aktywnie uczestniczy w procesie transformacji gospodarki morskiej, analizując zmiany oraz przewidując ich konsekwencje. 

Enamor rozwija kluczowe technologie i procesy, które odpowiadają na wyzwania współczesnego sektora. Jako spinn -off Uniwersytetu Morskiego firma jest silnie osadzona w lokalnym, pomorskim kontekście przede wszystkim z uwagi na powiązania kapitałowe oraz zespół pracowników. Kadra przedsiębiorstwa w większości zdobyła wykształcenie na uczelniach Trójmiasta i Szczecina i choć wyrasta z Pomorza to jejdziałania mają zakres globalny. Opracowane przez Enamors produkty i technologie są wykorzystywane na statkach pływających po wszystkich oceanach świata. Ponad 95% produkcji trafia na eksport. Równolegle, poprzez współpracę z światowymi liderami jako projektanci i integratorzy systemów, wprowadzają nowoczesne i zaawansowane technologie na rynek polski. Dotyczy to w szczególności rozwiązań dla sektora obronnego oraz ochrony infrastruktury krytycznej. Działania tej polskiej spółki budują przyszłość gospodarki morskiej i są esencją jej transformacji

Zbieranie i przetwarzanie danych w nowoczesnej gospodarce morskiej

Punktem wyjścia do rozwiązania zarysowanych problemów sektora jest lepsze zrozumienie zachodzących w nim procesów. Nie jest to możliwe bez gruntownej analizy w oparciu o informacje. Zbieranie i przetwarzanie danych odgrywa kluczową rolę w nowoczesnej gospodarce morskiej, stanowiąc fundament dla optymalizacji procesów zarządzania i podejmowania decyzji w tym sektorze. Szeroko rozumiana gospodarka morska, a w szczególności transport morski, jest procesem operującym na ogromnej ilości danych w celu zapewnienia efektywności i bezpieczeństwa. Enamor w oparciu o własne prace badawcze oraz współpracę z ośrodkami badawczymi rozwinął modułowy, uniwersalny system akwizycji i przetwarzania danych. System SeaPerformer pozwala na ciągłe monitorowanie wszystkich istotnych funkcji statku a także zbieranie informacji o jego otoczeniu. Wykorzystuje także dane niedostępne bezpośrednio na statku (np. zaawansowane modele pogodowe) aby budować kompletny obraz procesu transportowego i stanu infrastruktury. Zebrane dane są podstawą zarządzania w oparciu o wiedzę, kluczowego dla usprawnienia procesów transportowych i logistycznych.

Optymalizacja tras żeglugowych z wykorzystaniem danych

Dane zbierane z systemów monitorowania statków, prognozowania pogody, analizy ruchu w portach i szlakach żeglugowych oraz informacji o ładunkach są kluczowe do optymalizacji tras żeglugowych, zmniejszenia kosztów operacyjnych, ograniczenia szkodliwego wpływu na środowisko oraz poprawy bezpieczeństwa na morzu. Dzięki analizie danych, armatorzy mogą przewidywać warunki pogodowe, minimalizować opóźnienia, a także zwiększać efektywność zarządzania flotą. Narzędzia pozwalające na ciągłą optymalizację trasy i parametrów żeglugi są wbudowane w system SeaPerformer. Dzięki nim możliwe jest wyznaczenie najlepszej trasy przy uwzględnieniu prognozowanych warunków środowiskowych. Ciągły monitoring realizacji planu podróży pozwala zareagować na zmianę pogody oraz przewidywać potencjalne zagrożenia. Podstawą działania procesu optymalizacji trasy jest adekwatny, zbudowany w oparciu o zarejestrowane dane, model eksploatacji statku. Autorskie rozwiązanie polskiego producenta pozwala na przewidywanie wielkości zużycia paliwa oraz emisji w różnych warunkach eksploatacji.

Utrzymanie infrastruktury morskiej

Infrastruktura gospodarki morskiej, w szczególności porty morskie oraz statki, to skomplikowane systemy wymagające kontroli stanu technicznego w celu zapewnienia ciągłości ich pracy. To kolejny obszar, w którym dostęp do danych, ich przetwarzanie za pomocą nowoczesnych algorytmów oraz właściwie zaprojektowane interfejsy pozwalają zoptymalizować procesy utrzymania i zapewnienia sprawności technicznej. Także w tym zakresie zastosowanie znajdują technologie opracowane w firmie Enamor. Wspomniany już system akwizycji danych dostarcza informacji o stanie systemów a pracujący w oparciu o te dane komputerowy system zarządzania utrzymaniem ruchu E-Netmos pozwala realizować planowe remonty w sposób optymalny, właściwie reagować na zmiany stanu systemu czy też minimalizować skutki awarii. System wspiera gospodarkę magazynową na poziomie poszczególnych statków czy terminali ale także na poziomie całej floty czy portu. System E-Netmos usprawnia zarządzanie i nadzór nad dokumentacją systemu umożliwiając łatwy dostęp i ich aktualizację w oparciu o wymagania branżowe i międzynarodowe.

Zbieranie i przetwarzanie danych dotyczących eksploatacji statków, w szczególności obejmujące wielkości zużycia paliwa i emisji stanowi podstawowy element systemu monitorowania wymaganego przez europejskie i światowe porozumienia na rzecz ograniczenia szkodliwego wpływu na środowisko. Automatyzacja tego procesu w ramach systemu akwizycji zmniejsza obciążenie załóg statków i pracowników służb armatorskich. Jednocześnie zwiększa wiarygodność pozyskiwanych informacji. Należy wziąć pod uwagę, że skumulowane emisje stanowią podstawę oceny wypełnienia podjętych zobowiązań oraz stanowią kluczową informację dla wprowadzania dalszych uregulowań prawnych. W tym kontekście podniesienie jakości i wiarygodności danych pozyskiwanych na poszczególnych jednostkach jest kluczowe dla działań na rzecz ochrony środowiska i podejmowania odpowiednich decyzji regulacyjnych inicjujących wprowadzanie strategii zrównoważonego zarządzania zasobami morskimi. Poprawna interpretacja i analiza danych pozwala na tworzenie skutecznych polityk ochrony środowiska, bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju.

Ochrona infrastruktury krytycznej

Porty oraz terminale naftowe i gazowe stanowią szczególny obiekt zainteresowania służb i organizacji, których celem jest destabilizacja sytuacji i zakłócenie funkcjonowania gospodarki i życia społecznego. Elementy infrastruktury krytycznej wymagają właściwej ochrony i zabezpieczenia. Zespół Enamoru, jako projektanci rozwiązań oraz integratorzy systemów, jest w stanie zaproponować całościowe rozwiązania ochrony, monitoringu i rozpoznawania zagrożeń fizycznych i przeciwdziałania atakom w przestrzeni cybernetycznej. Dysponując wiedzą, doświadczeniem i zasobami technicznymi w obszarach detekcji radarowej, echolokacji, analizy obrazu a także wykorzystania nawodnych i podwodnych pojazdów autonomicznych w zakresie rozpoznawania i niwelowania zagrożeń. Elementem działań spółki w tym zakresie jest utworzenie centrum serwisowego pojazdów autonomicznych zapewniającego wsparcie zarówno partnerom cywilnym jak i służbom zapewnienia bezpieczeństwa.

Innowacyjne technologie w rozwiązaniach Enamor

Systemy opracowywane w Enamorze wykorzystują zaawansowane technologie, takie jak Internet Rzeczy (IoT), sztuczna inteligencja (AI), big data czy analityka predykcyjna. Nasze rozwiązania zmieniają sposób, w jaki zbieramy, przechowujemy i przetwarzamy dane w gospodarce morskiej. Dzięki tym narzędziom możliwe jest uzyskiwanie bardziej precyzyjnych informacji, szybsze podejmowanie decyzji, a także poprawa efektywności procesów operacyjnych, co prowadzi do obniżenia kosztów i poprawy bezpieczeństwa.

Transport morski i gospodarka morska stoją dziś przed wieloma wyzwaniami. Zmiany klimatyczne, złożoność łańcuchów dostaw, rozwój infrastruktury portowej, bezpieczeństwo, automatyzacja oraz potrzeba zrównoważonego rozwoju – to tylko niektóre z aspektów, które kształtują przyszłość tego sektora. Kluczem do przyszłości transportu morskiego jest równowaga pomiędzy innowacjami technologicznymi, ochroną środowiska i bezpieczeństwem, a także międzynarodowa współpraca na rzecz efektywności i zrównoważonego rozwoju. Od 35-ciu lat Enamor aktywnie uczestniczy w zmianach kształtujących dzisiejszy i przyszły stan sektora. Nasze rozwiązania, oparte o wiedzę i doświadczenie pracowników, najnowocześniejsze technologie i wizję rozwoju będą kształtować przyszłość gospodarki morskiej.