RAPORT CAN-E: Sprawiedliwa Transformacja utrwala energetykę z węgla?

Krajowe Plany w zakresie Energii i Klimatu (KPEiK) pokazały, że 11 z 18 krajów węglowych UE nie ma zgodnego z Porozumieniem Paryskim planu wycofania węgla do 2030 r. Taki stwierdza nowy raport pt.: Just Transition or Just Talk - 2020, opublikowany przez Ember and Climate Action Network (CAN) Europe.

Kto nie chce odejść od paliw kopalnych?

Siedem z 18 analizowanych krajów nie planuje wycofania węgla do 2030 roku: Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Niemcy, Polska, Rumunia i Słowenia. Całkowita zainstalowana moc w energetyce węglowej we wszystkich 7 krajach spadnie o zaledwie 42% w ciągu następnej dekady. Oczekuje się, że 52 GW węgla będzie eksploatowane po 2030 r., z czego prawie całość (~ 90%) znajdzie się w Czechach, Niemczech i Polsce.

Cztery kraje planują wycofać węgiel do 2030 r., ale przy znacznym wzroście wydobycia i wykorzystania gazu ziemnego: Grecja, Węgry, Irlandia i Włochy.

Siedem krajów jest na dobrej drodze do wycofania węgla do 2030 r. bez znaczącego wzrostu ilości wykorzystywanego gazu ziemnego: Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Portugalia, Słowacja i Hiszpania.

Czy Sprawiedliwa Transformacja promuje maruderów?

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska zaproponowała Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) o wartości do 40 miliardów euro (2) w celu wsparcia regionów UE najbardziej dotkniętych przejściem na gospodarkę niskoemisyjną. Z nowego raportu wynika, że ​​bez reformy Fundusz Sprawiedliwej Transformacji może wynagrodzić maruderów klimatycznych kosztem krajów, które mają ambitne i zgodne z Porozumieniem Paryskim plany dotyczące regionów górniczych.

Zgodnie z istniejącą metodologią alokacji funduszy w FST blisko dwie trzecie funduszu trafi do siedmiu krajów, które nie planują wycofywania węgla do 2030 roku. W dłuższej perspektywie dwa z tych krajów (Bułgaria i Polska) planują również znaczące rozszerzenie wykorzystania gazu ziemnego. Ponad 10% funduszu trafi do czterech krajów, które planują wycofanie węgla do 2030 r., ale przy znacznym wzroście wykorzystania gazu ziemnego.

Co z tym zrobią politycy?

Raport  pojawia się na kilka dni przed głosowaniem na posiedzeniu plenarnym Parlamentu Europejskiego w sprawie rozporządzenia w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Zarówno na posiedzeniu plenarnym, jak i podczas rozmów trójstronnych, które mają się rozpocząć po ich zakończeniu, ewentualne włączenie zwolnień dla inwestycji w gaz ziemny w zakres Funduszu oraz dystrybucja Funduszu to dwie główne kwestie w porządku obrad.

Bez wyznaczenia przez rządy krajowe jasnego harmonogramu wyjścia z wykorzystania paliw kopalnych nie jest jasne, w jaki sposób Fundusz Sprawiedliwej Transformacji będzie skutecznie wspierać regiony i społeczności węglowe poprzez transformację energetyczną. Aby wypełnić zobowiązania UE wynikające z porozumienia paryskiego i ograniczyć globalny wzrost temperatury do 1,5 ° C, wszystkie kraje UE muszą do 2030 r. wycofać węgiel i przejść bezpośrednio na czystą energię elektryczną bez zwiększania wykorzystania innych paliw kopalnych, takich jak gaz ziemny.

Charles Moore, europejski lider programu Ember, stwierdził: „Większość krajów węglowych w UE nie jest gotowa na sprawiedliwą transformację. Nie planują rezygnacji z węgla do 2030 r. lub planują zamianę węgla na gaz ziemny - kolejna ślepa uliczka jeśli UE ma wypełnić zobowiązania wynikające z Porozumienia Paryskiego. Nadszedł czas, aby wesprzeć regiony węglowe w krajach, które rzeczywiście przechodzą szybką transformację energetyczną. Jednak Fundusz Sprawiedliwej Transformacji wydaje się wynagradzać bierność, a nie rzeczywiste ambicje klimatyczne”.

Elif Gündüzyeli, starszy koordynator ds. polityki węglowej w CAN Europe, stwierdził: „Jako jeden z pierwszych aktów prawnych Europejskiego Zielonego Ładu, Fundusz Sprawiedliwej Transformacji musi sprostać swojej nazwie, wspierając rzeczywistą transformację, a nie dyskusje. Jeśli UE chce pokazać zobowiązanie do przestrzegania porozumienia paryskiego, żadna elektrownia węglowa nie powinna działać po 2030 r. Transformacja oznacza przejście na czystą, odnawialną energię, a nie na gaz ziemny. Regiony węglowe potrzebują przyszłościowych inwestycji w nową gospodarkę, a nie dalszego umacniania się w zależności od paliw kopalnych”.

W Raporcie wzywa się Parlament Europejski, Radę i Komisję do dopilnowania, aby wsparcie z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji było uzależnione od ambitnych zobowiązań dotyczących wycofania węgla - najpóźniej do 2030 r . oraz że wszystkie formy paliw kopalnych – a w szczególności - gaz ziemny - są całkowicie wyłączone z zakresu Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

Raport zawiera analizę krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu (KPEiK) 18 państw członkowskich UE, które nadal wykorzystują węgiel do produkcji energii elektrycznej. Ocenia się, czy plany dotyczące węgla są zgodne ze zobowiązaniami klimatycznymi UE i czy w związku z tym Fundusz Sprawiedliwej Transformacji zostałby wykorzystany do wspierania rzeczywistej transformacji w tych krajach węglowych UE. Niniejszy raport jest drugą częścią serii i jest następstwem oceny projektu krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu przeprowadzonej przez CAN Europe i Ember w 2019 r .: Just Transition or Just Talk?(3).