Przesył rosyjskiego gazu gazociągiem jamalskim do Europy Zachodniej odbywa się od poniedziałku na nowych zasadach, opisywanych przez regulacje Unii Europejskiej. 17 maja 2020 roku wygasła bowiem wieloletnia umowa między Gazpromem a spółką Europol Gaz na tranzyt rosyjskiego błękitnego paliwa.

Do 17 maja przesył gazu „Jamałem” odbywał się na podstawie kontraktu zawartego między Gazprom Eksportem i Europol Gazem z 17 maja 1995 r. na przesył rosyjskiego gazu ziemnego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do krajów Europy Zachodniej. Europol Gaz - spółka PGNiG, Gazpromu i Gas-Tradingu jest właścicielem gazociągu jamalskiego. Jednak z mocy polskiego prawa z 2019 r. operatorem na nim jest operator systemu przesyłowego gazu Gaz-System, a warunki operowania określił Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.

Kontrakt, który upłynął 17 maja, był określany w polskim prawie jako „historyczny”, bez możliwości przedłużenia. W praktyce oznaczało to m.in., że od 18 maja operator gazociągu stosuje zasady przewidziane w europejskich regulacjach. Przydziela przepustowości pozwalające na przesył gazu poprzez polski odcinek gazociągu jamalskiego w ramach niedyskryminacyjnej procedury aukcyjnej, przeprowadzanej na zasadach rynkowych, na zasadach i w terminach określonych w tzw. rozporządzeniu CAM NC.

Jak informował PAP Gaz-System, 4 maja odbyła się aukcja produktu kwartalnego na okres od 1 lipca do 30 września 2020 r. Użytkownicy zarezerwowali na niej ok. 80 proc. dostępnej w aukcjach przepustowości gazociągu jamalskiego w kwartale.

Taki wynik aukcji oznacza, że prawdopodobnie Gazprom zarezerwował niezbędne przepustowości, konieczne do wywiązania się ze zobowiązań kontraktowych - zarówno wobec kontrahentów z Europy Zachodnich, do których gaz płynie „Jamałem”, jak też i wobec polskiego PGNiG. Na mocy umowy handlowej, tzw. kontraktu jamalskiego, polska spółka ma odbierać rosyjski gaz do końca 2022 r. w określonych punktach odbioru: na granicy z Ukrainą, z Białorusią, oraz dwóch na gazociągu jamalskim. Taka konstrukcja kontraktu wymaga, aby Gazprom jeszcze przez ponad dwa lata dostarczał PGNiG gaz gazociągiem jamalskim.

Kontrakt przesyłowy wygasł 17 maja, a produkty kwartalne zostały sprzedane na okres od 1 lipca. Pomiędzy tymi terminami Gaz-System przewiduje cały szereg działań, mających zapewnić przesył.

Jak informował PAP operator, przepustowość na tzw. dobę gazową 17/18 maja, uwolniona po wygaśnięciu kontraktu historycznego, ma być dostępna na tzw. aukcji śróddziennej 17 maja o godz. 4.00 rano.

W okresie od 18 do 31 maja 2020 r. przepustowość będzie dostępna w aukcjach dobowych. Standardowo aukcje takie odbywają się każdego dnia o godz. 16.30. Na czerwiec 2020 r. przepustowość będzie dostępna w aukcji miesięcznej, organizowanej 18 maja, o godz. 9.00.

Przepustowość na kolejne 14 lat - od 1 października, czyli początku tzw. roku gazowego 2020/2021, do roku gazowego 2033/34 - można będzie rezerwować już w ramach produktów rocznych.

Wszystkie wyniki aukcji mają formuły „ship-or-pay”, co oznacza, że zwycięzca będzie musiał zapłacić odpowiednią stawkę za zakontraktowaną przepustowość, niezależnie od tego, czy gaz prześle, czy nie.