W grudniu Parlament i Rada UE osiągnęły porozumienie w sprawie rewizji rozporządzenia dotyczącego transeuropejskich korytarzy transportowych TEN-T. Nowe rozporządzenie zmienia wcześniejsze rozporządzenie z 2013 r. Najważniejsze instytucje UE podkreślają, że  porty odgrywają istotną rolę jako ważne węzły europejskiej sieci transportowej.

– European Sea Ports Organisation (ESPO) zdecydowanie popiera decyzję organów regulacyjnych UE o włączeniu portów do europejskiej sieci transportowej TEN-T – podkreśla w komunikacie kierownictwo  ESPO.

Podkreśla się, że zgodnie z osiągniętym porozumieniem i wieloletnimi sugestiami ESPO, pozycja portu w sieci TEN-T będzie teraz oceniana nie tylko na podstawie przeładowanych ton, ale także jego wkładu w transformację energetyczną.

Zmienione rozporządzenie w sprawie TEN-T powinno skierować sektor transportu na ścieżkę ograniczenia emisji o 90%. Jest odpowiedzią na potrzebę poprawy połączeń w całej Europie, zwiększenia odporności systemu transportowego, przeniesienia większej liczby pasażerów i towarów na zrównoważone rodzaje transportu. 

Chodzi o skoncentrowanie działań na zrównoważonej mobilności miejskiej wyjaśnia w komunikacie Komisja Europejska istotę zmian w sieciach transportowych UE. 

Kurs na zrównoważony rozwój

Nowe wytyczne postulują, by uzupełnić brakujące połączenia i zmodernizować całą sieć, należy podnieść standardy jakości. Jako jeden z podstawowych celów postuluje się, by podjąć działania modernizacyjne na połączeniach kolejowych. W efekcie do 2040 r. główne pasażerskie linie kolejowe TEN-T powinny umożliwić pociągom poruszanie się z prędkością 160 km/h lub większą. 

Zwrócono również uwagę na rozwój żeglugi śródlądowej.  Kanały i rzeki powinny być tak uregulowane, by zapewniać dobre warunki żeglugowe przez maksymalną liczbę dni w roku. Należy ulepszyć lądowe, śródlądowe i morskie  terminale przeładunkowe. 

– Dzisiejsze porozumienie jest kamieniem milowym na drodze do lepszej i zrównoważonej łączności w Europie. Wytyczne dotyczące sieci TEN-T są kluczowym instrumentem polityki transportowej UE, który w znacznym stopniu przyczyni się do wzmocnienia spójności UE oraz pobudzenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – powiedział Óscar Puente, hiszpański minister transportu i zrównoważonej mobilności, po ogłoszeniu komunikatu o zmianach wprowadzonych w sieci TEN-T. 

Porty kluczowe w transformacji energetycznej

ESPO zauważa, że porty europejskie odgrywają kluczową rolę w transformacji energetycznej Europy i bezpieczeństwie dostaw energii. Budują i wzmacniają łańcuchy dostaw dla nowego układu [bezpieczeństwa – MG] energetycznego. 

Konieczne są znaczne wysiłki i inwestycje, ponieważ nowe źródła energii wiążą się ze specyficznymi potrzebami w zakresie transportu, infrastruktury, połączeń, magazynowania i nowych łańcuchów dostaw. 

– Porty dostosowują się do nowych realiów i odpowiednio dostosowują i rozwijają swoją infrastrukturę i procesy. Istotne jest, aby prawodawstwo europejskie czyniło to samo i wspierało porty w ich wysiłkach na rzecz generowania wysokiej wartości dodanej dla społeczeństwa europejskiego – podkreśla kierownictwo ESPO.

– Nawet jeśli wolumeny i tony pozostaną ważnym wskaźnikiem dla portów jako węzłów w łańcuchu logistycznym, nie jest to już jedyny wskaźnik wydajności. Decyzja o włączeniu do sieci TEN-T portów pełniących ważną rolę w dostawach energii to ogromny krok naprzód  – stwierdza Sekretarz Generalna ESPO Isabelle Ryckbost.

Surowce energetyczne – ważny towar

Ryckbost zauważa, że działanie Parlamentu i Rady UE dowodzi, że ustawodawcy uznają [surowce energetyczne – MG] za ważny towar, a porty odgrywają kluczową rolę zarówno w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Europy, jak i transformacji energetycznej. Gospodarczego znaczenia dostaw surowców energetycznych zdaniem Sekretarz Generalnej ESPO nie zawsze należy liczyć w tonach.  

Do Komisji Europejskiej i państw członkowskich należy wdrożenie nowych przepisów w praktyce i zapewnienie statusu TEN-T portom, które spełniają kryterium energetyczne określone w nowym rozporządzeniu (w art. 24).

W nowej umowie przewidziano także bardziej ambitne wymagania dotyczące kolei, w tym dotyczące portowych sieci kolejowych. – ESPO z zadowoleniem przyjmuje wzmocnienie silnych połączeń kolejowych i skupienie się na nich – zauważa organizacja portów europejskich. Zauważa się, by wdrażając nowe wymagania od sicie kolejowych w portach, państwa członkowskie i Komisja powinny uwzględniać specyfikę danego portu.

Ponieważ tekst uzgodnionego rozporządzenia w dalszym ciągu nie jest publicznie dostępny, ESPO zastrzega się, że z niecierpliwością czeka na publikację ostatecznego tekstu. 

ESPO przygotowuje aktualizację badania dotyczącego inwestycji portowych wykonanych do 2018 r. Ma to na celu zidentyfikowania potrzeb inwestycyjnych portów europejskich w zakresie infrastruktury, zarówno pod względem kategorii inwestycji, jak i kwot inwestycji. Zaktualizowane badanie zostanie zaprezentowane podczas Dni TEN-T, które odbędą się w dniach 2–5 kwietnia w Brukseli.

Polskie porty ważnymi węzłami TEN-T

Przypomnijmy, że portach polskich i ich otoczeniu wykonano wiele inwestycji modernizacyjnych i planowane są następne. Przebudowa stacji Port Gdynia i jej dostosowanie do najwyższych standardów oraz  modernizacja sieci kolejowej i drogowej w porcie gdańskim to sztandarowe inwestycje w infrastrukturze lądowej. 

Pogłębienie przejścia do portu w Szczecinie to nowa jakość w infrastrukturze śródlądowej.  Pogłębienie portu w Gdyni i zwiększenie średnicy obrotnicy, to również poszerzenie oferty dla statków wchodzących do terminali kontenerowych. 

Budowa terminalu T3 w Baltic Hub, decyzja o budowie terminalu kontenerowego w Świnoujściu oraz falochronu w Gdyni, z perspektywą budowy terminalu zewnętrznego to kolejne inwestycje wzmacniające pozycję polskich portów w sieci TEN-T. 

Ważną rolę w zwiększeniu jakości obsługi statków i bezpieczeństwa żeglugi miały inwestycje Urzędu Morskiego w Gdyni i Szczecinie. Zwiększone możliwości przeładunkowe terminalu LNG w Świnoujściu i rozbudowa bazy paliw w Gdyni, to inwestycje wpisujące się w europejski program zwiększania roli portów w bezpieczeństwie energetycznym UE. O realnej zdolności naszych portów do włączenia  się w we wzmacnianie infrastruktury zapewniającej bezpieczeństwo energetyczne możemy się przekonać śledząc statystyki przeładunków surowców energetycznych, węgla, ropy naftowej i paliw, dynamicznie rosnących w ostatnich latach. 

Włączenie portów w sieć TEN-T sprawi, że wzrośnie waga tych ważnych węzłów łączących europejską sieć transportową z globalną siecią logistyczną. Na modernizację i rozbudowę portów skierowane zostaną strumienie środków na inwestycje rozwojowe i modernizacyjne. Szczególną uwagę skoncentruje się na zwiększenie roli terminali zapewniających bezpieczeństwo energetyczne. Jest więc szansa na pozyskanie środków na budowę w Zatoce Gdańskiej FSRU i rozbudowę w naszych portach infrastruktury krytycznej związanej z dostawami surowców energetycznych.