Program Zielonej Żeglugi (GSP – Grønt Skipfartsprogram) powstał w Norwegii niespełna 10 lat temu. Obecnie rozwija kolejną, finalną fazę działania. Polska wspiera program uczestnictwem w projekcie ZEVInnovation – partnerstwa w wykorzystaniu najnowszych technologii w budowie statków zeroemisyjnych. CRIST, Grupa Technologiczna ASE i Bałtycki Klaster Morski i Kosmiczny wspierają nasze firmy w rozwinięciu partnerstwa z firmami z Norwegii.

Postęp w realizacji celów programu jest niesamowity, o czym mogli przekonać się norwescy uczestnicy wrześniowego Spotkania Partnerów w Programie Zielonej Żeglugi w Høvik.

„Jest norweski termin, który szczególnie kojarzy mi się z Programem Zielonej Żeglugi. Jest to program o charakterze „dugnad” ["wolontariat" – MG] – słowo prawie nieprzetłumaczalne na inne języki” – komentował spotkanie na Linkedin Remi Eriksen, Group President, CEO DNV.

PPP dla zielonej żeglugi

„Dla mnie program "Grønt Skipfartsprogram" jest krajowym przedsięwzięciem morskim, w ramach którego współpracują ze sobą właściciele ładunków, armatorzy, stocznie, dostawcy, porty, producenci energii i paliw, bankowość, ubezpieczenia, badania naukowe i władze” – podkreśla Eriksen.

Grønt Skipfartsprogram to norweskie przedsięwzięcie publiczno-prywatne, które ma na celu wspieranie strategii i planów morskich norweskiego rządu. Wizją programu jest rozwój i wzmocnienie Norwegii na międzynarodowej arenie morskiego biznesu. Celem strategicznym jest ustanowienie najbardziej wydajnej i przyjaznej dla środowiska żeglugi na świecie.

GSP powstał w styczniu 2015 r. pod nazwą Grønt Kystfartsprogram [Program zielonej żeglugi przybrzeżnej – MG] i składa się z 16 prywatnych firm i organizacji, a także dwóch ministerstw. Wiosną 2019 roku program zmienił nazwę na Grønt Skipsfartsprogram [Program Zielonej Żeglugi – MG], aby podkreślić swoje międzynarodowe ambicje.

„Kiedy GSP został uruchomiony w styczniu 2015 r., był on finansowany przy udziale 16 podmiotów prywatnych i wsparciu dwóch ministerstw” – przypomina Eriksen i podkreśla: „W ostatnim podsumowaniu program liczył ponad 100 partnerów – 90 prywatnych firm i organizacji, a także 12 obserwatorów rządowych. Od 2015 roku GSP zainicjowało 47 projektów pilotażowych, z których 18 zostało zrealizowanych lub jest w trakcie realizacji”.

Polacy na norweskim zielonym szlaku

O tematyce i wynikach projektów pilotażowych mogli przekonać się przedstawiciele kluczowych polskich klastrów, którzy uczestniczyli w podróży studyjnej zorganizowanej przez Artura Janusza i Justynę Kizlich z wydziału zajmującego się projektami norweskimi w PARP oraz lokalnymi biurami Innovation Norway.

W czasie spotkań w Trondheim, Bergen, Stavanger oraz konferencji FLOATING WIND DAYS 2023 w Haugesund można było się przekonać, że program Zielonej Żeglugi jest realizowany wielopłaszczyznowo.

Jako jeden z istotnych elementów współpracy i transferu wiedzy można potraktować również projekt ZEV Innovation, który realizowany jest z partnerami z Chorwacji i właśnie z Norwegii z klastra BlueMaritime i ma status Global Centre of Expertise (GCE).

W ramach ZEV Innovation najpierw gościliśmy uczestników projektu w Grupie Technologicznej ASE oraz stoczni CRIST, gdzie Norwedzy i Chorwaci ze zdziwieniem odkrywali potencjał polskich firm w obszarze zielonych technologii. Następnie odbyło się spotkanie Aalesund, gdzie polskie firmy miały okazję bezpośrednio porozmawiać z członkami BlueMaritime Cluster na temat możliwości realizacji projektów skoncentrowanych na rozwoju zielonej żeglugi, tej przybrzeżnej i oceanicznej.

Projekty pilotażowe na fali

Program Zielonej Żeglugi jest finansowany częściowo ze środków publicznych z budżetu państwa Norwegii, a częściowo przez samych członków. W ramach podstawowych działań prowadzone są prace studialne wykonywane przez naukowców i praktyków oraz firmy doradcze, jak DNV.

Istotną częścią programu są projekty pilotażowe oraz transfer wiedzy między nauką i praktyką. Utworzono również platformę pozwalającą na dialog i współpracę pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami z branży żeglugowej i jej otoczenia. W ramach programu zainicjowano ponad 45 projektów pilotażowych skoncentrowanych na rozwoju żeglugi przyjaznej dla środowiska. 17 projektów zostało zrealizowanych lub jest w fazie opracowywania.

„Ogólnym celem Programu Zielonej Żeglugi jest przyczynienie się do wykonalnych rozwiązań zapewniających wydajną i przyjazną dla środowiska żeglugę, aby osiągnąć krajowe i międzynarodowe cele klimatyczne – wyjaśnia kierownictwo Programu. „Mówiąc dokładniej, celem jest osiągnięcie opłacalnej redukcji emisji, wzrostu gospodarczego, zrównoważonych rozwiązań logistycznych, zwiększonej konkurencyjności i nowych miejsc pracy”.

Zakłada się bowiem, że „norweska żegluga może stać się wizytówką na świecie, inkubatorem i platformą dla norweskiego eksportu technologii środowiskowych i ekologicznych usług transportowych. Władze i przedsiębiorstwa uczestniczą w programie i współpracują nad tym, jak możemy wspólnie osiągnąć te cele”.

Tak więc Norwegowie dostrzegają potencjał innowacyjny i eksportowy w biznesie morskim. Polacy raczej mniej. Decydentom i ekspertom technologie morskie wydają się mało innowacyjne i niezbyt nadające się do eksportu.

Norwegia założyła sobie ambitny cel klimatyczny: porty muszą legitymować się  redukcją negatywnego oddziaływania na otoczenie o 50% i osiągnąć w ciągu dziesięciu lat zerową emisję substancji szkodliwych. Władze norweskie wykorzystują cały potencjał nauki i biznesu żeby emisja gazów cieplarnianych uległa zmniejszeniu o 50 % do 2030 r. w transporcie krajowym i rybołówstwie.

Potrzeba 700 statków niskoemisyjnych i 400 ZEV

„Aby osiągnąć ten cel, musimy mieć około 700 statków niskoemisyjnych i 400 statków o zerowej emisji w 2030 r., uwzględniając wszystkie kategorie statków” – podkreśla kierownictwo GSP.

Program Zielonej Żeglugi rozwijany w określonych etapach. W pierwszym z nich dokonano oceny potencjału transportu morskiego Norwegii zasilanego z akumulatorów i gazem. W tej fazie zrealizowano 5 projektów. Kolejna faza działań obejmowała ocenę nowych rozwiązań z punktu widzenie celów biznesowych branży.

Zdefiniowano CAPEX i OPEX, skupiając się na ocenie konsekwencji biznesowych i ekonomicznych wdrażania innowacji na szeroką skalę. W tej fazie określono również wyzwania i oczekiwania w zakresie wsparcia programu ze strony norweskiego parlamentu i rządu. Uruchom pięciu nowych pilotów.

Kolejny, 3. etap poświęcono na usuwanie barier dla zielonych rozwiązań. W efekcie wdrożono już rządową strategię na rzecz zielonej konkurencyjności, skupiającą się na prawnych ramach i tworzeniu pilotażowych rynków stosowania zielonych technologii. W latach 2018-2019 do Programu Zielonej Żeglugi przystąpiło kilku nabywców usług morskich oraz instytucji finansowych. W 2019 r. w Norwegii odbyła się druga debata z udziałem czołowych liderów biznesu, rządu i przedstawicieli polityki. Skupiono się na możliwościach pozycjonowania innowacji na rynku międzynarodowym, a pewne rozwiązania przeniesiono na poziom rządowy. Uruchomiono pięć nowych projektów pilotażowych.

Przypomnijmy, że w tym czasie trwa budowa kolejnych promów hybrydowych dla Norled. Między innymi promy z Remontowa Shipbuilding zostały wprowadzone na połączenia w norweskich fiordach. Promy dwustronne z napędem bateryjnym zostały skierowane na połączenia Festøya – Solavågen oraz Mannheller – Fodnes. W sumie, we flocie Norled pływa 10 promów zbudowanych w Gdańsku.

W czwartym etapie prac postawiono na opracowanie i pozycjonowanie zielonych rozwiązań w transporcie Norwegii. Celem tej fazy działań jest „Zwiększenie zakresu programu poprzez pilotaż bardziej ekologicznych rozwiązań logistycznych, technologii, paliw i rozwiązań finansowych”. Zadaniem zespołów złożonych z naukowców i biznesu jest dostarczanie rządowi konkretnych propozycji planistycznych, które mają być oparte na solidnych podstawach technicznych oraz analizach ekonomicznych. Rozwiązania innowacyjne mają mieć zastosowanie na statkach towarowych i żegludze przybrzeżnej.

W tej fazie m.in. zorganizowano konferencję przy okrągłym stole z premierem Norwegii i około dwudziestoma czołowymi przywódcami Norwegii. Była również debata na temat polityki biznesowej i środowiskowej podczas Tygodnia Arendal 2019. Uruchomiono Centrum Serwisowe GSP w celu wymiany floty statków towarowych na jednostki przyjazne dla środowiska. W tym procesie od wielu lat uczestniczy CRIST, który we współpracy z Ulstein lub samodzielnie wprowadza na rynek norweski statki dla farm rybnych do obsługi offshore.
W ramach tej fazy działań rozwinięto  sześć nowych planów rządowych i opracowano szereg eksperckich raportów dla parlamentu. Rozszerzono obszar działań innowacyjnych o offshore. W celu lepszej komunikacji między rosnącym gronem interesariuszy powstał nowy portal i poprawiono wizualizację projektów. Program bowiem się dynamicznie rozwija i owocuje nowymi projektami. Uruchomiono 13 nowych projektów pilotażowych.

Piąty etap działań poświęcono na opracowanie i skalowanie zielonych rozwiązań w Norwegii i na arenie międzynarodowej, a etap szósty to nowe rozwiązania pilotażowe na rzecz skalowania i zielonego wzrostu. W tym etapie do działań w otoczeniu  jednego z projektów mają szansę uczestniczyć firmy z Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego, stocznie, biura projektowe i firmy produkujące urządzenia dla transportu morskiego i portów. Norweski Program Zielonej Żeglugi może stać się również programem polskim, o ile polskie uczelnie i firmy z odpowiednią determinacją i zaangażowaniem włączą się w działania na rzecz zielonego transportu morskiego.