Co z tą „Orką”? Poselska interpelacja prezentuje wątpliwości wokół transparentności wyboru oferenta

Do wyboru dostawcy okrętów podwodnych dla polskich sił morskich w ramach programu „Orka” coraz mniej czasu. Oficjalnie ma to nastąpić do końca grudnia tego roku, zgodnie z zapowiedziami resortu obrony. Wskazuje się tu na konkretne terminy, w tym połowę przyszłego miesiąca jak i końcówkę listopada, a dokładniej Święto Marynarki Wojennej. Żadne inne postępowanie na okręty nie budziło takich emocji, stąd co rusz pojawiają się też interpelacje poselskie, w tym sugerujące nieprawidłowości przy ocenie ofert i dokonaniu wyboru.

To nie pierwszy raz, gdy są publikowane poselskie interpelacje w związku z trwającym postępowaniem na okręty podwodne. Przypomnijmy, O zawarcie umowy z polskim zamawiającym starają się francuski Naval Group (Scorpène), hiszpańska Navantia (S-80) koreańska Hanwha Ocean (KSS-III Batch II + KSS-I jako pomost), niemiecki TKMS (212CD + 210/typ Ula jako pomost), szwedzki Saab (A26) i włoski Fincantieri (212NFS + 212A/typ Todaro lub typ Sauro jako pomost). Więcej na temat ofert pisaliśmy w tekście pt. Program „Orka” – ostateczne rozdanie po niemal 30 latach? Stan wiedzy na 2025 rok.

16 listopada na stronie Sejmu została opublikowana kolejna interpelacja posła Bartosza Kownackiego (Prawo i Sprawiedliwość). Na temat poprzedniej pisaliśmy pod koniec października. Tak jak i w tamtej, postawił szereg pytań dotyczących prawidłowości wokół wyboru dostawcy wspomnianych okrętów, sugerując że wskazanie, jak i sama procedura, są jego zdaniem pełne błędów i niezgodności z tym, jak takie postępowania powinny wyglądać. Poniżej prezentujemy treść:

Szanowny Panie Premierze,

zwracam się do Pana w związku z poważnymi wątpliwościami dotyczącymi trybu procedowania prac powołanego zarządzeniem nr 26/MON z dnia 30 września 2025 r. (poz. 164) Zespołu Zadaniowego do wypracowania rekomendacji dotyczącej pozyskania okrętów podwodnych nowego typu pk. Orka.

Zgodnie z § 1 ust. 1 tego zarządzenia zespół został powołany w celu przygotowania Radzie Ministrów rekomendacji dotyczących pozyskania nowych okrętów podwodnych, zaś § 3 pkt 1 nakazuje zespołowi dostarczenie Radzie Ministrów informacji umożliwiających dokonanie wyboru najkorzystniejszej propozycji rządowej, z uwzględnieniem wyników wstępnych konsultacji rynkowych (WKR) przeprowadzonych przez Agencję Uzbrojenia.

Tymczasem wstępne konsultacje rynkowe, prowadzone na podstawie art. 84 ustawy Prawo zamówień publicznych, służą wyłącznie przygotowaniu opisu przedmiotu zamówienia i poinformowaniu wykonawców o planowanych wymaganiach zamawiającego. Uczestniczące w tym etapie podmioty nie mają obowiązku przedstawiania danych wrażliwych, wiążących parametrów technicznych ani jakichkolwiek elementów ofert, które mogłyby stanowić podstawę oceny porównawczej propozycji rządowych. Przekazane w WKR informacje mają charakter orientacyjny i nierównomierny, ponieważ poszczególni wykonawcy w różnym zakresie i na różnych zasadach decydowali o zakresie ujawnienia informacji – co jest naturalne, ponieważ WKR nie są konkursem ofert ani procedurą wyboru wykonawcy.

Tymczasem zarządzenie nr 26/MON obliguje zespół zadaniowy do wykorzystywania wyników WKR jako jednego z elementów mających umożliwić wybór najkorzystniejszej propozycji rządowej. Takie działanie może naruszać art. 16 i art. 84 P.z.p., zasady równego traktowania i proporcjonalności oraz przejrzystości postępowania, a także może być sprzeczne z dyrektywą 2009/81/WE. Wykorzystanie niewiążących danych WKR poza ich celem ustawowym grozi zakwestionowaniem procedury przez państwa oferentów, podważeniem transparentności i równości procesu, a także wystąpieniem przez nie z roszczeniami odszkodowawczymi o bardzo wysokiej wartości.

Ponieważ to Rada Ministrów otrzyma rekomendację zespołu zadaniowego, a prezes Rady Ministrów jest organem odpowiedzialnym za nadzór nad procesem, zwracam się o wyjaśnienie, czy rząd świadomie akceptuje działanie zespołu zadaniowego w sposób stwarzający istotne ryzyka prawne, finansowe i międzynarodowe dla państwa polskiego.

W związku z powyższym proszę o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy prezes Rady Ministrów akceptuje procedowanie, w którym rekomendacja dotycząca pozyskania okrętów podwodnych ma być sporządzona na podstawie danych z wstępnych konsultacji rynkowych, mimo iż zgodnie z art. 84 ustawy P.z.p. informacje te nie mogą być wykorzystywane do jakiejkolwiek formy porównywania wykonawców ani wyboru propozycji rządowej?

2. Czy Rada Ministrów została poinformowana, że wykonawcy uczestniczący w WKR nie składali ofert ani danych ofertowych i nie byli zobligowani do ujawniania informacji technicznych, operacyjnych ani handlowych, a więc wykorzystanie tych danych jako podstawy rekomendacji może stanowić naruszenie prawa?

3. Czy prezes Rady Ministrów ma świadomość, że nieuprawnione wykorzystanie danych z WKR może skutkować roszczeniami odszkodowawczymi ze strony rządów państw oferentów, w tym Szwecji, Niemiec, Hiszpanii i Korei Południowej?

4. Czy premier zamierza dopuścić do rozpatrywania przez Radę Ministrów rekomendacji zespołu zadaniowego, jeżeli została ona przygotowana w oparciu o dane z WKR, których wykonawcy nie przekazywali w celu ich oceny ani porównania, co może prowadzić do sporów międzynarodowych, unieważnienia procedury i strat finansowych Skarbu Państwa?

5. Czy prezes Rady Ministrów planuje podjąć działania korygujące wobec MON, w tym polecić wyłączenie danych z WKR z procesu rekomendacyjnego i zapewnienie równego traktowania wszystkich państw – oferentów?

6. Czy Rada Ministrów zamierza zweryfikować legalność dotychczasowych działań zespołu zadaniowego i ich zgodność z prawem krajowym oraz zobowiązaniami międzynarodowymi Rzeczypospolitej Polskiej?

Z uwagi na strategiczne znaczenie programu „Orka” dla bezpieczeństwa państwa oraz realne ryzyko sporów międzynarodowych i wielomiliardowych roszczeń odszkodowawczych zwracam się z prośbą o pilne udzielenie odpowiedzi.

Brzmiące poważnie zarzuty właściwie tuż przed prawdopodobnym ogłoszeniem zwycięskiego oferenta wywołały fale komentarzy w mediach społecznościowych. Przede wszystkim wskazuje się tu obawy, że jest to próba wywołania zamieszania, aby konkretny podmiot nie mógł wybrać, czego skutki najdotkliwiej odczuje Dywizjon Okrętów Podwodnych, posiadający 40-letni ORP Orzeł. Pod znakiem zapytania stoi nie tylko jego zdolność do wykonywania zadań zgodnie z przeznaczeniem, ale też szkolenia i utrzymywania ciągłości kadr morskich. Dodatkowo sytuacja nie zachęca nowych osób do służby tego rodzaju, a doświadczeni oficerowie, podoficerowie i marynarze albo przenoszą się na inne stanowiska, albo kończą służbę. Odtwarzanie kadr to także czas i koszty, jakie zdecydowanie utrudnią gotowość dywizjonu do działania. Inna sprawa to wskazywane nieścisłości i nieprawidłowości względem prowadzenia wstępnych konsultacji rynkowych. Jeśli domniemywania posła miałyby się sprawdzić, to cała procedura wyboru właściwie mogłaby skończyć w koszu i doprowadzić do postępowań sądowych, stanowiąc też katastrofę wizerunkową władz oraz sił zbrojnych.

Wspomniana interpelacja, oznaczona numerem 13575 i skierowana do prezesa Rady Ministrów „w sprawie ryzyka naruszenia prawa i narażenia Skarbu Państwa na roszczenia odszkodowawcze w związku z procedowaniem rekomendacji w programie Orka", może okazać się oliwą dolaną do ognia i tylko podsycić emocje wokół decyzji. Wielu komentatorów jest zdania, że to jednak burza w szklance wody, niemniej namnożyło to pytań i wątpliwości. Co trzeba też nadmienić, na ten moment ani ta, ani poprzednia interpelacja posła Kownackiego, z numerem 12922, nie doczekała się odpowiedzi ze strony władz.