ASEAN pod presją wojny celnej USA. Rynki UE i ASEAN zacieśniają współpracę

Po wprowadzeniu stawek celnych przez USA, gospodarki ASEAN zostaną poważnie dotknięte ograniczeniami spowodowanymi wzrostem obciążeń eksportu. Praktycznie wszyscy członkowie Association of South-East Asian Nations zostali mocno dotknięci wysokimi cłami nałożonymi przez administrację Donalda Trumpa. Część towarów z tego regionu może trafić do krajów UE przez europejskie porty morskie. Już są zawirowania w portach i na szlakach morskich. 

Zmniejszyły się dostawy niektórych artykułów do USA, a zwiększyły do krajów nie objętych restrykcjami. ASEAN stawia na rozwój logistyki produkcji między krajami organizacji, co zwiększy obroty terminali kontenerowych w tych krajach. ASEAN będzie poszukiwał nowych rynków zbytu i rynki UE mogą być atrakcyjne. Tym bardziej, że Unia Europejska już rok temu uzgodniła zakres szerokiej współpracy z krajami ASEAN. 

Wśród partnerów handlowych Wietnamu, Stany Zjednoczone zajęły w 2024 r. drugie miejsce z całkowitą wartością handlu wynoszącą 134,6 mld USD, co stanowi wzrost o 21,5% w stosunku do 2023 r. Rynek UE w tym samym roku osiągnął obroty 68,8 mld USD. Stany Zjednoczone są największym rynkiem eksportowym Tajlandii, odpowiadającym za 18,3% całkowitego eksportu w 2024 r., co oznacza znaczny wzrost w porównaniu z 12,7% w 2019 r.  

UE była czwartym co do wielkości partnerem handlowym Tajlandii w 2024 r. z obrotami handlowymi wysokości 43,5 mld USD. To stanowiło 7,17% wartości globalnego handlu Tajlandii. UE i Tajlandia aktywnie negocjują umowę o wolnym handlu (FTA) w celu zwiększenia handlu i inwestycji. Zapowiada się na sfinalizowanie umowy do 2025 r.

Nowe cła na towary importowane przez Amerykanów z krajów ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej) wahają się od 10% do 49% w zależności od kraju. W ciągu ostatnich tygodni członkowie reagowali na różne sposoby i z subtelnymi niuansami ze względu na odmienny charakter ich relacji z USA. Ogólnie rzecz biorąc, byli ostrożni i pragmatyczni, aby nie zakłócić stabilności i trwającego zaangażowania z USA.

Źródło:  China’s Admin of Customs & US BEA., Infografika: Tony Norfield

ASEAN z nadwyżką

W 2024 r. kraje ASEAN osiągnęły wysoką wartość wymiany handlowej z USA osiągając łączność wartość wymiany handlowej 326,5 mld USD. Kraje ASEAN uzyskały w ubr. nadwyżkę handlową w wysokości 71 mld USD, co wyraźnie dało się zauważyć w obrotach portów handlowych tych krajów.

Na przykład, wolumen ładunków portowych Wietnamu wzrósł o 14% w 2024 r. – podaje  Vietnam News Agency (VNS), powołując się na Vietnam Maritime Administration. Całkowity wolumen ładunków w portach morskich  Wietnamu osiągnął około 864,4 mln ton w 2024 r. Przeładunki terminali  kontenerowych oszacowano na 29,9 mln TEU, co oznacza wzrost o 21%. 

Źródło: Nikkei Asia, 2025

Vietnam Maritime Corporation (VIMC) obsłużył w terminalach portowych 145 mln ton towarów. To oznacza wzrost o 126% w porównaniu z rokiem 2023. Wolumen kontenerów wzrósł do 6,2 miliona TEU, co stanowi wzrost o 127% w porównaniu z rokiem poprzednim. Tylko Port Hai Phong przeładował prawie 40 mln ton w 2024 r., a przychód netto ze sprzedaży i usług osiągnął prawie 2,6 bln dongów wietnamskich (103,2 mln USD) – podaje VNS/VNA. 

Kraje ASEAN przyjęły w sposób zróżnicowany potencjalny cios ze strony USA. Wszelkie zakłócenia zaszkodziłyby ich gospodarkom – uważa Kavi Chongkittavorn, specjalizujące się analizach gospodarczych regionu. W relacjach ASEAN ze Stanami Zjednoczonymi ważna jest nie tylko wymiana handlowa ale również relacje inwestorskie. W 2023 r. bezpośrednie inwestycje USA w ASEAN osiągnęły 75 mld USD. Amerykanie koncentrowali się na rozwoju usług finansowych, usług profesjonalnych i lokowali tu produkcję high-tech. 

Inwestycje i handel USA vs ChRL

USA były w 2024 r. największym inwestorem w regionie ASEAN. Bezpośrednie inwestycje Chin w krajach ASEAN osiągnęły 25,12 mld USD w 2023 r., co stanowi wzrost o 34,7% rok do roku. Ten przepływ inwestycji miał znaczący wpływ na różne sektory gospodarek ASEAN. Znaczna część chińskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych do ASEAN została skierowana do sektora produkcyjnego, osiągając wartość  9,1 mld USD w 2023 r. 

Źródło: GeopoliticalFutures.com

ASEAN stał największym partnerem handlowym Chin w pierwszym kwartale 2025 r. poinformował niedawno SCIO (State Counsil Information Office). Region ten odpowiadał za 16,6% całkowitego handlu zagranicznego Chin, a import i eksport wyniosły łącznie 1,71 biliona juanów (234,21 mld USD), co stanowi wzrost o 7,1% rok do roku.

Źródło: State Counsil Information Office, 2025

Przywódcy ASEAN próbują ratować sytuację. od lutego Sekretariat ASEAN i Wysoki Szczebel Zadaniowy ds. Integracji Gospodarczej ASEAN szukają rozwiązań w celu wzmocnienia współpracy między członkami organizacji w sektorach o wysokiej wartości, takich jak usługi profesjonalne i sektory high-tech. Chodzi o znalezienie rozwiązań, które uodpornią mocno rozbudowane sieci logistyczne produkcji. Szuka się najlepszych form współpracy z partnerami handlowymi, w tym przedsiębiorcami z USA. W lutym odbyło się szereg spotkań.

Spotkanie w lutym br. doprowadziło do zainicjowania współpracy pod nazwą Strategic Trade and Investment Partnership ASEAN-USA (STIP). Układ ten będzie promował współpracę w zakresie handlu produktami rolnymi, usług cyfrowych, mobilności zawodowej i wzajemnego uznawania standardów. Jest to podobny układ działań jaki opracowano rok temu z UE. 

W Brukseli 2 lutego 2024 r. odbyło się 24. spotkanie ministerialne UE-ASEAN. Udało się uzyskać porozumienie w kluczowych obszarach współpracy między UE a ASEAN, takich jak rozwój handlu, ze szczególnym uwzględnieniem inicjatyw ekologicznych, transformacji cyfrowej i ustanawiania bezpiecznych łańcuchów dostaw. UE zobowiązała się do przeznaczenia 10 mld euro na projekty współpracy w ramach inicjatywy Global Gateway. 

Źródło: Nikkei Asia, 2025

ASEAN na dwóch torach

Państwa ASEAN stawiają obecnie na dwutorowy łańcuch dostaw. Pierwszy ma koncentrować się na udoskonaleniu logistyki i ceł oraz priorytetowym traktowaniu sektorów o wysokiej wartości, takich jak półprzewodniki i farmaceutyki. Drugi zestaw działań ma na celu przekształcenie ASEAN w „strefę montażową bez ceł” na bazie istniejących regionalnych umów o wolnym handlu, umożliwiających amerykańskim firmom inwestowanie – wyjaśnia Chongkittavorn. 

Kilka krajów, w tym Singapur, Wietnam, Indonezja i Filipiny, skontaktowało się z administracją Trumpa w celu dalszych negocjacji. Tajlandia wysłała już „Team Thailand” pod przewodnictwem wicepremiera i ministra finansów Pichai Chunhavajira oraz ministra handlu Pichai Naripthaphana do Waszyngtonu. Zespół zadaniowy rządu przygotował już listę rzeczy, które należy zrobić, aby obniżyć 36% cło na artykuły importowane przez USA. 

Współpraca tego kraju z USA ma bardzo istotne znaczenia dla portów morskich. Port Authority of Thailand (PAT) poinformował o przychodach w wysokości 16,75 mld bahtów w roku fiskalnym 2024, o miliard bahtów wyższych niż w poprzednim roku fiskalnym. PAT odnotował zysk w wysokości 7,47 mld bahtów w tym roku fiskalnym, co stanowi wzrost z 6,66 mld bahtów rok do roku. Pozwoliło to władzom na wniesienie łącznie 5,85 mld bahtów do budżetu państwa.

PAT poinformował, że tylko port Laem Chabang w prowincji Chonburi odnotował podaż kontenerów w roku fiskalnym 2024 na poziomie 9,46 mln TEU, podczas gdy w poprzednim roku obrotowym było to 8,67 mln TEU. 

Źródło: VietnamPlus, 2025

Tajlandia i Wietnam – kurs na bilans zrównoważony

Pichai powiedział, że strategia negocjacyjna Tajlandii będzie koncentrować się na wspieraniu współpracy ze Stanami Zjednoczonymi w celu osiągnięcia korzystnych dla obu stron rezultatów. Tajlandia dąży do zrównoważenia dwustronnych stosunków handlowych, biorąc pod uwagę znaczną nadwyżkę handlową z USA. Przekracza ona 40 mld dolarów. Tajlandia planuje  zwiększenie importu z USA bez zmniejszania eksportu. 

Przede wszystkim podpisano długoterminową umowę na zakup LNG. Dostawy mają rozpocząć się w 2026 r. Umowa ta obejmuje ponad milion ton LNG rocznie, o wartości około 500 milionów dolarów. Planuje się również zmniejszenia nierównowagi w bilansie handlowym w ciągu 10 lat poprzez zwiększenie importu samochodów, broni, produktów rolnych, elektroniki i LNG.

Przypomnijmy, że Tajlandia była pierwszym krajem azjatyckim, który nawiązał stosunki z USA w 1818 roku. Kraje podpisały pierwszy traktat handlowy w 1833 r. Wtedy rząd Tajlandii przyznał USA liczne przywileje, które obowiązują do dziś.

W końcu  kwietnia br. podobną akcję ratunkową podjęły władze Wietnamu. Wietnam rozpoczął rozmowy handlowe z USA, aby obniżyć narzucone przez USA cła w wysokości 46% - informuje Phuong Nguyen z Reuters, powołując się na żródła państwowe. Nguyen Hong Dien, Minister handlu Wietnamu rozmawiał telefonicznie z Jamiesonem Greerem, przedstawicielem handlowym USA w ubiegłym tygodniu. 

Z ostatnich informacji wynika, że Stany Zjednoczone wstrzymały nakładanie 46% wzajemnych taryf na Wietnam do lipca br. Jeśli zostaną one zastosowane, mogą realnie spowolnić wzrost gospodarczy w Wietnamie, który opiera się na eksporcie. A główny rynek eksportowy, to Stany Zjednoczone. Konsekwencją spowolnienia gospodarczego może być rezygnacja  inwestorów zagranicznych w sferze produkcyjnej.

- Wietnam jest gotowy zająć się istniejącymi problemami na podstawie wspólnych interesów — cytowała Nguyena Hong Diena Vietnam Television. Wietnam ma nadzieję, że strona amerykańska przychyli się do oczekiwań negocjatorów wietnamskich. Premier Pham Minh Chinh we wtorek polecił urzędnikom zwalczanie oszustw handlowych, podrabiania produktów oraz innych kwestii budzących obawy Stanów Zjednoczonych – informował Phuong Nguyen, Reuters. 

Prawdopodobnie wiele ułatwień w handlu między USA i ASEAN zostanie załatwionych. Po pierwszych miesiącach 2025 r. widać jednak, że w luki w stosunkach handlowych w strefie Pacyfiku sprawnie wchodzą przedsiębiorcy i inwestorzy z Chin. Prawdopodobnie w wyniku polityki celnej po stronie podaży w regionie ASEAN powstanie nadpodaż w wielu grupach produktów. Odczujemy to zapewne na rynku Unii Europejskim oraz w europejskich portach.

Fot. Depositphotos