USA-EU – wojna celna może istotnie zmniejszyć podaż towarów w portach morskich w relacjach eksportowych i importowych

Wojna celna między stanami zjednoczonymi może zmniejszyć podaż towarów na szlakach morskich i lądowych. Bilans w wymianie towarów jest niekorzystny dla krajów Unii Europejskiej, w tym Polski. W 2024 r. Stany Zjednoczone były największym partnerem eksportu towarów z UE (20,6%) i drugim co do wielkości partnerem importu towarów z UE (13,7%). Spośród krajów UE, przez porty Holandii docierały na kontynent europejski największe wolumeny towarów ze Stanów Zjednoczonych. Z kolei Niemcy były największym eksporterem towarów do Stanów Zjednoczonych w 2024 r. – podaje EUROSTAT w najnowszym raporcie. 

Beneficjentami wymiany towarowej krajów UE ze Stanami Zjednoczonymi były terminale w portach morskich. Kwartalnie w portach Unii Europejskiej przeładowuje się od 800 tys. t do około 850 tys. t. Np. w trzecim kwartale 2024 r. w głównych portach UE przeładowano 829,3 mln t towarów. Zmniejszenie obrotów towarowych między USA a krajami europejskimi może odbić się istotnie na obrotach terminali w portach morskich Europy i portach atlantyckich Stanów Zjednoczonych. 

Pod względem całkowitej masy brutto towarów Stany Zjednoczone Ameryki (USA) pozostały największym partnerem UE w transporcie morskim towarów przez 10 kolejnych kwartałów do III kwartału 2024 r. Wielka Brytania była drugim co do wielkości partnerem UE w transporcie morskim towarów w III kw. 2024 r. 

Na kolejnych miejscach podaż ładunków w portach zapewniała Norwegia, Turcja i Chiny. Wśród krajów spoza UE, w dziesiątce znalazły się Brazylia, Egipt, Rosja, Kanada i Nigeria. Te kraje uzupełniały pierwszą dziesiątkę krajów zapewniających aktywność operacyjną portów UE. W III kwartale wymiana towarowa z USA odnotowała spadek obrotów o 9,4% - podaje Eurostat.

Źródło: Eurostat, 2025

Irytujący Trumpa deficyt

Utrzymujący się od lat deficyt w handlu wywołał irytację prezydenta Donalda Trumpa. W ujęciu wartościowym, między styczniem 2023 r. a grudniem 2024 r. odnotowano wzrosty obrotów w eksporcie, a spadki w imporcie. Miało to miejsce zarówno w eksport do Stanów Zjednoczonych, jak i imporcie ze Stanów Zjednoczonych. Eksport wzrósł z 39,8 mld euro w styczniu 2023 r. do 45,4 mld euro w grudniu 2024 r. 

Import ze Stanów Zjednoczonych wyniósł 31,3 mld euro w styczniu 2023 r., spadając do 27,5 mld euro w grudniu 2024 r. W styczniu 2023 r. nadwyżka handlowa wyniosła 8,4 mld euro. Rekordowy wynik na poziomie 18,9 mld euro osiągnięto w czerwcu 2024 r. w grudniu 2024 r. wyniosła 17,9 mld euro. 

Wymiana handlowa Stanów Zjednoczonych z innymi regionami jest bardziej korzystna. Należy zauważyć, że USA należą do czołowych eksporterów na świecie. W 2023 r. Stany Zjednoczone osiągnęły eksport o wartości 1 869 mld euro i miały 10,4% udziału w światowym rynku. Zajmowały jedna trzecie miejsce pod względem wyeksportowanych towarów. Chiny dominują na w eksporcie towarów o wartości (3 125 mld euro, 17,5%), a kraje UE zajmują drugie miejsce z eksportem towarów o wartości 2 557 mld euro (14,3% udziału w rynku). Kolejne miejsca zajmują Japonia (663 mld euro, 3,7%) i Korea Południowa (585 mld euro, 3,3%). Te wartości przekładają się na wolumeny towarów przeładowywanych w portach i następnie transportowanych szlakami kolejowymi i samochodami.

Stany Zjednoczone są jak dotąd największym importerem na świecie. W 2023 r. sprowadziły towary o wartości 2 934 mld euro, co sprawiło, że ich udział w globalnym handlu (w znacznym stopniu morskim) wyniósł 15,9%. Na kolejnym miejscu liczącym się importerem są kraje UE (2 523 mld euro, 13,7%), Chiny (2 364 mld euro, 12,8%), Wielka Brytania (732 mld euro, 4,0%) i Japonia (727 mld euro, 3,9%).

Źródło: Eurostat, 2025

10 lat wzrostów

W ostatnim czasie kraje europejskie wyraźnie uzależniły się od importu LNG z USA. Zbiornikowce z płynnym gazem ze Stanów Zjednoczonych docierały najczęściej do terminali gazowych i FSRU Niemiec, Grecji, Wielkiej Brytanii. Polska w 2024 r. przyjęła w Świnoujściu ponad 56% zbiornikowców z ładunkami płynnego gazu z terminali amerykańskich.   

Źródło: IEEFA, 2025 r.

Jeśli porównamy handel UE ze Stanami Zjednoczonymi z handlem UE z innymi krajami spoza UE, to możemy stwierdzić, że między styczniem 2023 r. a grudniem 2024 r. import UE ze Stanów Zjednoczonych zmalał o 12,3%. Import UE z innych krajów spoza UE spadł o 12,9%. Eksport UE do Stanów Zjednoczonych wzrósł o 14,2%, podczas gdy eksport do innych krajów spoza UE spadł o 1,2%. Co nie zawsze znalazło swoje odzwierciedlenie w podaży ładunków w portach. Na wartości eksportu i importu i eksportu istotny wpływ miały spadki lub wzrosty cen surowców energetycznych. 

Źródło: Eurostat, 2025

Interesującym wskaźnikiem będzie dynamika zmian w imporcie i eksporcie towarów UE i Stanów Zjednoczonych w ciągu ostatnich 10 lat. Przyjmując za punkt odniesienia 2013 r. (indeks 100) możemy zauważyć, że eksport z UE był najniższy w 2013 r. (100), a najwyższy w 2022 i 2023 r. (po 144). Import do krajów UE był najniższy w 2016 r. (98), a najwyższy w 2022 r. (184). Współczynnik relacji eksport/import dla UE był najniższy w 2022 r. (85%), a najwyższy w 2016 r. (116%). 

Analizując ten sam okres i metodykę analizy, eksport ze Stanów Zjednoczonych był najniższy w 2020 r. (90), a najwyższy w 2022 r. (131). Import Stanów Zjednoczonych był najniższy w 2016 r. (97), a najwyższy w 2022 r. (145). Wskaźnik pokrycia w Stanach Zjednoczonych był najniższy w 2020 r. (59%), a najwyższy w 2013 r. (68%) – wyliczyli statystyce Eurostatu.

Źródło: Eurostat, 2025

USA największym partnerem 

Siłę Stanów Zjednoczonych jako największego partnera handlowego UE w 2024 r. ilustrują  konkretne liczby. W 2024 r. Stany Zjednoczone były największym partnerem importującym towary z UE, z udziałem 20,6%. Na kolejnych miejscach znalazły się Wielka Brytania (13,2%), Chiny (8,3%), Szwajcaria (7,5%) i Turcja (4,3%). Były drugim co do wielkości partnerem w eksporcie towarów do UE (13,7%). Pierwszym dostawcą towarów na rynek UE pod względem wartości były Chiny (21,3%), a po Stanach Zjednoczonych,  Wielka Brytania (6,8%), Szwajcaria (5,6%) i Turcja (4,0%).

Źródło: Eurostat, 2025

Pod  względem wartości, w ciągu ostatnich 10 lat, wzrost eksportu z krajów UE do USA dał się zauważyć prawie we wszystkich kategoriach. Amerykanie wyraźnie zagustowali w europejskiej żywności i napojach, Wzrósł popyt na surowce energetyczne i chemię, pojazdy i urządzenia oraz inne dobra przemysłowe. W efekcie, w 2024 r. eksport towarów przetworzonych z UE (91%) miał większy udział niż towary podstawowe (8%). 

Najczęściej eksportowanymi towarami przetworzonymi były maszyny i pojazdy (39%), a następnie chemikalia (32%) i inne towary przetworzone (20%). W 2024 r. import towarów przetworzonych z USA (69%) miał również większy udział niż towary podstawowe (29%). Najczęściej importowanymi towarami przetworzonymi były maszyny i pojazdy (31%), a następnie wyroby chemiczne (25%) i inne towary przetworzone (14%).

UE - USA – energetyczna zależność

Po inwazji Rosji na Ukrainę i wprowadzeniu sankcji  na rosyjską ropę i gaz, Stany Zjednoczone częściowo weszły z dostawami surowców energetycznych. W rezultacie w 2024 r. ropa naftowa i gaz były najczęściej importowanymi produktami ze Stanów Zjednoczonych. Po nich kolejne miejsce zajęły produkty medyczne i farmaceutyczne. Nie zmieniła się zasadniczo struktura eksportu towarów na rynek amerykański. Trzy najczęściej eksportowane do Stanów Zjednoczonych grupy produktów w 2024 r. były takie same jak wcześniej. Dominowały produkty medyczne i farmaceutyczne, leki oraz samochody i inne pojazdy.

Źródło: Eurostat, 2025

Nie wszystkie  kraje UE są bezpośrednimi beneficjentami handlu ze Stanami Zjednoczonymi. I widać to również wyraźnie w portach morskich. Trzema największymi importerami ze Stanów Zjednoczonych w UE były Niemcy, które w 2024 r. sprowadziły towary o wartości 69 mld euro, Holandia (68 mld euro) i Francja (44 mld euro). Luksemburg (31,4%) miał największy udział Stanów Zjednoczonych w imporcie poza UE. Trzema największymi eksporterami do Stanów Zjednoczonych w UE były Niemcy (161 mld euro), Irlandia (72 mld euro) i Włochy (65 mld euro). Irlandia (53,7%) miała największy udział Stanów Zjednoczonych w eksporcie poza UE. 

Te dane należy oczywiście skorygować o dokładniejsza analizę. Bowiem liczony wartościowo eksport lub import, to często wartość księgowa zarejestrowana w kraju, w którym siedzibę ma eksporter lub importer. Stąd nadzwyczajne wartości i udziały w obrocie handlowym ze Stanami Zjednoczonymi Irlandii i Luksemburga. 

Polska z eksportem o wartości 11 634 mln euro i importem o wartości 12 125 mln euro, mieści się pierwszej dziesiątce partnerów handlowych Stanów Zjednoczonych z rynku UE. 

Donalda Trupa zdenerwował szczególnie niekorzystny bilans handlowy. Niekorzystny bilans handlowy wymiany towarowej w 2024 r. między krajami UE a Stanami Zjednoczonymi generowała znaczna część krajów UE. Aż ​​20 państw UE miało nadwyżkę handlową ze Stanami Zjednoczonymi. 

Największą nadwyżkę osiągnęła gospodarka Niemiec (92 mld euro), a następnie Irlandia (51 mld euro) i Włochy (39 mld euro). Siedem krajów UE miało deficyt handlowy ze Stanami Zjednoczonymi, w tym Polska około 491 mln euro). Największy deficyt miała Holandia (ponad 24,7 mld euro), a następnie Hiszpania (około 6 mld euro). 

Podane dane mogą nie odzwierciedlać rzeczywistych obrotów towarowych, jak w przypadku Irlandii, czy Luksemburga. Należy również uwzględnić fakt, że obroty wielu państw UE wykonywane są przez porty Holandii i Niderlandów. Obroty handlowe Holandii są przeszacowane z powodu tzw. 'Rotterdam effect' (handlu tranzytowego). 

W tym przypadku towary przeznaczone do innych krajów UE rozładowywane są w terminalach  portów holenderskich i zgodnie z przepisami UE są rejestrowane jako import UE przez Holandię. Jest to kraj, w którym towary są dopuszczone do swobodnego obrotu. Ten przypadek pokazuje, jak ważną rolę odgrywają porty w handlu i bilansie płatniczym państwa. Inwestycje w porty morskie i infrastrukturę dostępową zawsze się zwracają w państwach, które poważnie traktują dostęp do morza. 

Fot. Depositphotos