Piractwo i rozbój zbrojny na morzu, to niektóre ze współczesnych wyzwań przemysłu morskiego i przybrzeżnego. Ostatnie incydenty, szczególnie u wybrzeży Afryki Zachodniej, przypomniały przemysłowi żeglugowemu i ogółowi społeczeństwa o przemocy i okrucieństwie. Przeprowadzane ataki pirackie narażają ludzi na pokładach, powodując znaczne straty, które mogą dotykać nie tylko dóbr materialnych, ale też zdrowia i życia ludzkiego.

Większość ataków występuje w Zatoce Gwinejskiej, wodach Azji Południowo-Wschodniej i Zachodniego Oceanu Indyjskiego, aczkolwiek akty piractwa i rozboju wobec statków nie są ograniczone do tych regionów „wysokiego ryzyka”. Ogólnodostępne dane pokazują, że napady w portach w Ameryce Południowej i Środkowej oraz na wodach Karaibów nie są rzadkie, podobnie jak ataki na przybrzeżne jednostki wsparcia działające w południowej części Zatoki Meksykańskiej. Przed wejściem na obszar podatny na piractwo ważne jest zatem dokonanie przeglądu planu ochrony statku w świetle najnowszych informacji, przeprowadzenie oceny ryzyka związanego z podróżą, przekazanie informacji i przeszkolenie załogi oraz przygotowanie i przetestowanie planów łączności awaryjnej na statku.

Wiele podmiotów, takich jak ubezpieczyciele czy organizacje międzynarodowe, tworzy odpowiednie wytyczne i strony internetowe, które mogą pomóc armatorom, kapitanom i załogom zachować czujność oraz przygotować się i odpowiednio zareagować na piractwo oraz zbrojne napady.

Zagrożenie statków w postaci piractwa i rozboju jest przedmiotem obrad IMO od wczesnych lat 80. Raporty o faktycznych i usiłowanych atakach piratów i uzbrojonych rabusiów na statki są stale rozpowszechniane za pośrednictwem modułu Piractwo i Rozbój Zbrojny w ramach Globalnego Zintegrowanego Systemu Informacji Wysyłkowej IMO (GISIS). Organizacja przyjęła odpowiednie wytyczne mające na celu pomóc rządom, operatorom statków i załodze w zapobieganiu i zwalczaniu aktów piractwa i rozboju przeciwko statkom, takich jak:

    • MSC.1/Circ.1334: Wytyczne dla armatorów i operatorów statków, kapitanów i załóg statków dotyczące zapobiegania aktom piractwa i rozboju przeciwko statkom i tłumienia ich;

    • MSC.1/Circ.1405/Rev.2: Zmienione tymczasowe wytyczne dla armatorów, operatorów statków i kapitanów statków dotyczące korzystania z prywatnego uzbrojonego personelu ochrony na pokładzie statków w obszarze wysokiego ryzyka.

Definicję „piractwa” można znaleźć w art. 101 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS), natomiast definicję „rozboju z użyciem broni” można znaleźć w rezolucji IMO A.1025 (26).

IMO wspiera także różne przewodniki tzw. dobrych praktyk opracowane przez przemysł żeglugowy określające odpowiednie procedury, które należy stosować, reagując na akty piractwa i rozboju na statki w określonych regionach.

Jeden z lepszych przewodników można znaleźć na stronie internetowej Maritime Global Security (https://www.maritimeglobalsecurity.org/), która jest wspierana przez wiele stowarzyszeń przemysłu żeglugowego, w tym Międzynarodową Grupę Klubów P&I (IG). Witryna ta służy jako punkt kompleksowej obsługi bezpieczeństwa morskiego. Zawiera odesłania do wielu wskazówek związanych z bezpieczeństwem opracowanych przez przemysł, a także do wielu przydatnych zasobów bezpieczeństwa morskiego i wojskowego.

Podstawowe praktyki unikania ataku piratów są następujące:

    1) Zrozumieć zagrożenie

    a) Zbierz dokładne informacje o sytuacji, zanim zaczniesz działać na wodach, na których wiadomo, że zdarzają się ataki.
    b) Ściśle monitoruj sytuację zagrożenia, np. za pośrednictwem stron internetowych IMO i Międzynarodowego Centrum Raportowania Piractwa (IMB PRC) Międzynarodowego Biura Morskiego oraz utrzymuj bliski kontakt z lokalnymi agentami statku i władzami regionalnymi w celu uzyskania najbardziej aktualnych i wiarygodnych informacji.
    c) W zależności od sytuacji zagrożenia, zasięgnij porady specjalistycznych agencji wywiadu morskiego.

    2) Ocenić ryzyko i określić środki ochrony statku

    a) Przed wejściem do konkretnego regionu należy przeprowadzić ocenę zagrożenia i ryzyka specyficznego dla podróży, przejrzeć Plan ochrony statku.
    b) Przyjąć odpowiednie środki ochrony statku (SPM), postępując zgodnie z dostępnymi wytycznymi dotyczącymi najlepszych praktyk branżowych, takimi jak globalne wytyczne dotyczące przeciwdziałania piractwu lub inicjatyw regionalnych, które zapewniają bardziej szczegółowe wytyczne dotyczące zagrożenia w danym regionie.
    c) Należy pamiętać, że właściwy punkt obserwacyjny jest uważany za najskuteczniejszą metodę ochrony statku. Może pomóc we wczesnym wykryciu podejrzanego podejścia lub ataku oraz umożliwia wdrożenie działań obronnych.

    3) Przygotować załogę

    a) Poinformuj załogę o ustaleniach dotyczących ochrony określonych w planie ochrony statku.
    b) Przeprowadź ćwiczenia przed przybyciem w miejsce o podwyższonym ryzyku. Wiele prób piractwa i rozboju z użyciem broni jest nieudanych, gdy przeciwdziała im załoga statku, która planowała i trenowała z wyprzedzeniem.

    4) Zarejestrować i zgłosić zdarzenie

    a) Zgłaszaj wszystkie ataki i podejrzane obserwacje do odpowiedniego regionalnego centrum raportowania władz państwa przybrzeżnego, własnego państwa bandery statku i IMB PRC. IMB PRC działa 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu i służy jako główny punkt sprawozdawczy, a także jako organizacja koordynacji reakcji na poziomie globalnym.
    b) W razie potrzeby współpracuj z innymi operatorami, siłami wojskowymi, organami ścigania i podmiotami opieki społecznej w regionie - zarówno przed atakiem, w jego trakcie, jak i po nim.
    c) Jeśli rejs obejmuje tranzyt przez Dobrowolny Obszar Zgłaszania (VRA), zarejestruj się w odpowiednim regionalnym centrum zgłaszania podczas wchodzenia do VRA i przesyłaj codzienne raporty o pozycji statku podczas działania w obrębie VRA.

Międzynarodowa grupa klubów P&I opracowała dokument „Piracy - FAQs”, który zawiera ogólne wyjaśnienia i wskazówki dotyczące szeregu kwestii dotyczących zagadnień ochrony ubezpieczeniowej wynikających z incydentów związanych z piractwem. Zawiera przegląd zakresu ochrony zapewnianej przez P&I, H&M i ubezpieczenie od ryzyka wojennego, omawia pytania związane z zaangażowaniem prywatnych ochroniarzy morskich i wiele innych istotnych kwestii związanych z czarterem.

Nawiązując do prywatnej ochrony na statku, należy wskazać, że decyzja o zaangażowaniu na pokładzie statków uzbrojonego personelu ochrony (PCASP) jest decyzją operacyjną armatorów. W większości oferowanych polis ubezpieczeniowych na rynku nie ma ograniczeń ani zakazu ubezpieczenia w związku z zaangażowaniem lub użyciem PCASP. Trzeba mieć jednak na uwadze, że umieszczenie PCASP na statku powinno być rozważone dopiero po dokładnej ocenie ryzyka i nie powinno zastępować, a jedynie uzupełniać prowadzoną ochronę statku. BIMCO opracowało umowę GUARDCON dotyczącą usług prywatnych ochroniarzy na pokładzie statków, która od samego początku zapewniała pewność umowną armatorom i prywatnym firmom ochrony morskiej. Nadal służy jako umowa wzorcowa dla armatorów i klubów IG dlatego zalecanym jest korzystanie z BIMCO GUARDCON, a w razie potrzeby także uprzedni kontakt z właściwym doradcą.

Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego