Kongres Polskie Porty 2030: Rola portów w bezpieczeństwie energetycznym Państwa

Porty morskie jak nigdy dotąd odrywają decydującą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski. Dostawcy surowców energetycznych i produktów decydują o stabilności aktywności przemysłowej państwa, zapewnieniu nieprzerwanej działalności przemysłu chemicznego i innych branż, utrzymania ciągłości procesów transportowych. Budowa morskich farm wiatrowych i elektrowni jądrowej wraz infrastrukturą dostępową jest możliwa tylko pod warunkiem sprawnej działalności terminali w dużych i małych portach morskich.

Istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego stanowić będzie terminal FSRU oraz Port Północny, które zapewnią dostawy gazy i ropy dla przemysłu rafineryjnego i energetyki.

W przypadku nowo powstającej branży MEW decydujące znaczenie będzie miała grupa terminali instalacyjnych i serwisowych zapewniających budowę, a potem sprawne działanie morskich farm wiatrowych oraz elektrowni jądrowej. W budowie morskiej energetyki wiatrowej kluczowe znaczenie będą miały terminale instalacyjne.

W przypadku MEW wzorcowy może tu być Port Esbjerg. Obecnie jest jednym z największych specjalistycznych portów Danii. Od wielu lat odgrywa on kluczową rolę w rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w Danii. Wiele się zmieniło od czasy gdy port został zbudowany na potrzeby rybołówstwa w 1868 roku. Przez lata był przystanią dla rybaków i ośrodkiem przetwórstwa rybnego. Po latach, na początku XXI wieku jego funkcje zostały istotnie zmienione. 

Wzorcowy port instalacyjny

Port stał się miejscem wspierającym rozwój nowej branży. Pierwsza duża farma wiatrowa na morzu w Danii, Horns Rev 1, została uruchomiona w 2002 roku. Jej budowa w znacznym stopniu wykorzystywała zaplecze techniczne zbudowane w porcie Esbjerg. To tutaj utworzono podstawy do budowy farm wiatrowych w strefie ekonomicznej Danii. Dziś drogę przekształceń struktury technicznej i funkcji podobną do portu duńskiego przechodzą porty polskie, te duże i te małe. Oczywiście w różnym stopniu.

Zajmujący 4,5 miliona metrów kwadratowych port Esbjerg jest największym na świecie portem bazowym dla branży energetyki wiatrowej rozwijanej na morzu i liderem w europejskim sektorze budowy farm wiatrowych na morzu. W porcie działa ponad 200 firm zatrudniających około 10 tys. pracowników. Ponad 80% zainstalowanej mocy MEW w Europie zostało wyekspediowane z portu Esbjerg.

Znakiem czasu jest, że w grudniu ubr. Chiński Dajin Heavy Industry podpisał umowę dzierżawną z duńskim portem Odense na 100 tys. m2 portu w celu składowania komponentów morskich elektrowni wiatrowych, które zostaną zainstalowane na europejskich farmach wiatrowych. 

Chiny w portach instalacyjnych

Według przedstawicieli Dajin w nadchodzących latach chiński producent planuje dostarczyć „znaczną” liczbę monopali i elementów przejściowych do projektów w całej Europie, w tym do Danii, Niemiec, Szkocji i Francji. Czy również do Polski, przekonamy się już w najbliższym czasie.

Jednym z największych europejskich klientów Dajin jest niemiecka RWE. Inwestor zamówił ponad 140 monopali. 36 z nich zostaną dostarczone na potrzeby Thor, największej duńskiej farmy wiatrowej na morzu o mocy 1,1 GW. W styczniu 2025 r. chińskie monopale, każdy o wadze ponad 1 100 ton, dostarczone zostały do portu Eemshaven, informował Dajin w poście w mediach społecznościowych 13 stycznia br.

W połowie lutego br. RWE otrzymało 36 z 72 osłon od Circular Covers, dostawcy z Holandii. Zostaną one wykorzystane do ochrony fundamentów morskiej farmy wiatrowej Thor o mocy 1,1 GW w Danii. Osłony dostarczono do ​​portu Thyboron.

Zostaną one użyte do ochrony chińskich konstrukcji przed wodą morską, deszczem i ptasimi odchodami do czasu zainstalowania wież turbin na monopalach. RWE wybrał Dajin Offshore i EEW SPC w 2023 r. jako wykonawców 36 monopali. Chińska firma wyprodukowała pierwszy fundament latem 2024 r. i dostarczyła pierwszą partię do portu Eemshaven w Holandii w październiku 2024 r.

Portowe epicentrum MEW

- Port Esbjerg jest jednym z europejskich epicentrów morskiej energetyki wiatrowej. Do tej pory port Esbjerg wsparł 59 projektów morskiej energetyki wiatrowej – podkreśla Dennis Jul Pedersen, Chief Executive Officer, w informacji na stronie Portu Esbjerg. Potencjał portu w dalszym ciągu jest rozbudowywany w ramach projektu „Następna era zielonej transformacji”.

Ma on zwiększyć możliwości instalacji morskich farm wiatrowych w Europie. Jest to rozległy program inwestycyjny. Przestrzenie magazynowe będą  powiększone, a liczba miejsc montażu wstępnego i instalacji będzie zwiększona. Wzmocnione będą nabrzeża dla następnej generacji morskich turbin wiatrowych. Przewiduje się, że modernizacje i rozbudowy zapewnią dostęp dla dużych statków instalacyjnych, które będą wprowadzane na rynek.

W celu realizacji powyższych planów program powiększenia portu zaplanowano Etape 5.0, który obejmuje 74 ha zalądowienia obszaru na akwenach sąsiadujących. Natomiast przyległy do portu obszar o powierzchni 19 ha zostanie dołączony do istniejącego terenu portu instalacyjnego. Ta rozbudowa portu o powierzchni 93 ha będzie gotowa w 2025 r. – zapowiada zarząd Portu Esbjerg. 

Świnoujście – kurs na MEW

Dla porównania terminal instalacyjny w Świnoujściu powstaje na powierzchni około 20 ha. Na obszarze tym będą przeładowywane i składowane kluczowe elementy morskich turbin wiatrowych, takich jak elementy konstrukcyjne, łopaty i gondole. Terminal będzie w stanie przyjmować też morskie stacje transformatorowe, ważące nawet 24 tys. t.

Zakłada się, że port instalacyjny w Świnoujściu będzie mógł obsługiwać rocznie około 80 jednostek uczestniczących w budowie morskich farm wiatrowych. Długość nabrzeży wyniesie 485 metrów, zaś głębokość na podejściu i przy samym nabrzeżu została zaplanowana na 12,5 metra. Tor podejściowy będzie miał szerokość 140 metrów. Nośność nabrzeży zaplanowano w zależności od przeznaczenia od 5 do 50 ton na m2. Inwestorem jest PKN Orlen.

W celu uzyskania terenu dla tego przedsięwzięcia Zarząd Morskiego Portu Szczecin-Świnoujście skorzystał z prawa pierwokupu obszaru portowego, który zajmowany był przez stocznię. Aby dostosować teren do wymagań portu instalacyjnego niezbędna była rozbiórka instalacji stoczniowych. Pozbyto się pirsu oraz dalb dokowych pozostałych po Morskiej Stoczni Remontowej Gryfia. Dokonano rozbudowy nabrzeża nr 1 i nabrzeża nr 2 o długości ponad 240 m każde. Zakłada się także drugi etap rozwoju terminalu. W jego ramach zaplanowana jest budowa nabrzeża nr 3 o długości około 300 m.

Duńczycy podkreślają, że Port Esbjerg jest jedynym miejscem na świecie, w którym działają firmy z całego łańcucha wartości energetyki wiatrowej. Od badań i rozwoju, produkcji, przez transport i montaż wstępny, po instalację i konserwację. „State of Green”.

Podkreśla się, że „Przejście ze starego przemysłu na przemysł oparty na nowych technologiach przekształciło Esbjerg z portu rybackiego w metropolię energetyczną”. Nowe działania i usługi portowe, takie jak produkcja typu power-to-x i centrum naukowe, wygenerowały znaczny wzrost zatrudnienia i przyciągnęły inwestycje, mieszkańców i pracowników do całego miasta Esbjerg.

MEW w polskich portach

Ten proces może powtórzyć się na mniejszą skalę nie tylko w Świnoujściu ale również we Władysławowie, Łebie, Gdyni i Gdańsku oraz innych polskich portach. Na razie pierwsza morska farma w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej wpierana jest przy minimalnym wsparciu Gdyni i Władysławowa. Z Gdyni na akweny morskiej farmy Baltic Power wypłynął SVANEN, który montuje pierwsze monopale dla 76 turbin wiatrowych i dwóch stacji energetycznych. Z Gdyni i Władysławowa wychodziły również statki badawcze zajmujące się przygotowaniem akwenów do montowania fundamentów wież wiatrowych na morzu.

W pierwszej fazie budowy polskiej morskiej farmy wiatrowej istotną rolę odegra jednak Bornholm. Port Roenne będzie bazą instalacyjną Baltic Power, ponieważ terminal w Świnoujściu nie jeszcze  w pełni gotowy do obsługi procesu logistycznego. Port Roenne odegra więc istotną rolę w procesie logistycznym przy budowie owej Baltic Power. Pierwsze elementy przeznaczone dla tego projektu są już na Bornholmie. Zajmuje się nimi TASK Engineering. Roenne ma już doświadczenie w działalności operacyjnej na rzecz farm wiatrowych, bo zapewniał logistykę dla farm Kriegers Flak i Baltic Eagle, a także projektu Arcadis Ost.

Kiedy budowa morskich farm wiatrowych wejdzie w fazę już mocno zaawansowaną, w ich logistyczną obsługę powinien włączyć się terminal 5. Baltic Hub w Gdańsku. Niestety budowa ruszyła dopiero w połowie listopada. T5 rozpocznie pracę jako terminal instalacyjny dla morskich farm wiatrowych dopiero za około dwa lata. Terminal powstanie poprzez zalądowienie obszaru o powierzchni 21 hektarów. Operatorzy jednostek instalacyjnych i zajmujących się transportem elementów będą mieli do dyspozycji dwa nabrzeża o łącznej długości 800 m. Będzie również rampa do obsługi statków ro-ro. W sąsiedztwie nabrzeży będą place montażowe i składowe o dużej nośności. Głębokość akwenów przy nabrzeżach będzie miała 17,5 m. 

Gaz w portach

Bezpieczeństwo energetyczne, to również zapewnienie dostaw gazu. GAZ-SYSTEM 3 grudnia ubr. poinformował, że otrzymał decyzję Wojewody Pomorskiej o pozwoleniu na budowę w Zatoce Gdańskiej dla pływającego Terminala LNG wraz z infrastrukturą niezbędną do jego obsługi oraz gazociągu podmorskiego, łączącego Terminal z lądem. Planowany termin uruchomienia FSRU to przełom 2027 i 2028 r. – zapowiada operator.

Terminal FSRU w pobliżu portu w Gdańsku zapewni przepustowość roczną 6,1 mld m3. Planuje się, że terminal FSRU w Gdańsku zapewni dostawy gazu dla Polski i krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Gdański terminal LNG ma, zdaniem GAZ-SYSTEM, „odegrać znaczącą  rolę w procesie transformacji energetycznej, zapewniając zwiększone dostawy gazu ziemnego dla potrzeb przemysłu oraz elektroenergetyki i ciepłownictwa w przejściowym okresie dekarbonizacji polskiej gospodarki”.

W styczniu br. zakończona została w Świnoujściu inwestycja o wartości 1,7 mld zł. Za tą kwotą zbudowano trzeci zbiornik na gaz i drugie nabrzeże. Dzięki temu  zwiększono zdolność regazyfikacyjną terminalu LNG z 6,2 mld m3 rocznie do 8,3 mld m3. W ten sposób terminal LNG w Świnoujściu zapewnia połowę zapotrzebowania Polski na gaz. 

Portowy ekosystem dla energetyki

Wokół polskich portów, podobnie jak w Esbjerg, buduje się cały ekosystem związany z bezpieczeństwem energetycznym i morską energetyką wiatrową. Powstają zakłady produkcyjne, centra usługowe, rozwijają się usługi projektowe, logistyczne i agencyjne.

W Gdańsku Uniwersytet Morski uruchomił Centrum Offshore, w którym działa również Instytut Morski. Niedawno dobyło się tam spotkanie projektowe związane z aktywizacją short sea shippingu na szlaku E60 w ramach projektu INCONE60. W Gdyni Szkoła Morska od lat szkoli specjalistów na statki serwisowe oraz instalatorów na morskie farmy wiatrowe.

Projmors Biuro Projektów Budownictwa Morskiego, działający w Grupie Technologicznej ASE, został doradcą technicznym PGE Baltiki. PROJMORS jest głównym projektantem fabryki Baltic Towers w Gdańsku oraz innych inwestycji związanych z energetyką wiatrową i terminalami przeładunkowymi gazu i inwestycjami związanymi z bezpieczeństwem energetycznym. We Władysławowie powstaje baza serwisowa dla farmy wiatrowej Ocean Winds.

W Łebie, Erbud rozpoczął prace przy budowie bazy offshore. To początek inwestycji centrum zarządzania projektami offshore MFW Bałtyk II i MFW Bałtyk III. Bazę zaprojektowało gdańskie biuro architektoniczne B-CA. Baza operacyjno-serwisowa w Łebie utworzona jest przez Equinor i będzie centrum logistycznym dla projektów realizowanych przez firmę wraz z Polenergią.

Wokół portów Szczecin i Świnoujście oraz w Gdańsku powstają zakłady produkcyjne związane z budową elementów farm wiatrowych. Przypomnijmy, że w Gdyni, w stoczni CRIST, działa hub produkcji statków dla morskiej energetyki wiatrowej. Z doków CRIST wypłynęły statki instalacyjne Innovation, Thor i Vidar oraz instalacje, jak Bladt Hornsea Substation. W gdyńskiej stoczni, z którą kooperuje HYDROMEGA, powstają statki serwisowe do obsługi morskich farm wiatrowych. W sąsiedniej stoczni remontowej NAUTA tego typu jednostki są remontowane. Swoją aktywność na tym obszarze ma również Grupa Remontowa.

Nie należy zapominać, że skomplikowane operacje związane z budową farm wiatrowych wymagają rozbudowanej i specjalistycznej obsługi logistycznej. Procesy instalacyjne, łańcuchy dostaw i jednostki serwisowe obsługuje wielu operatorów logistycznych oraz firmy agencyjne, w tym Morska Agencja Gdynia. Między innymi, Morska Agencja Gdynia jest agentem statku dźwigu Svanen, którego operatorem jest Van Oord.

Bezpieczeństwo energetyczne państwa i energetyczna transformacja Polski nie jest możliwa bez aktywności portów dużych i małych, bez infrastruktury dostępowej od strony morza i lądu, bez dobrego zaplecza technicznego i organizacyjnego. O tych aspektach będzie m.in. mowa na najbliższym Kongresie Porty Polskie 2030, który odbędzie się w Sopocie [24-25 czerwca].