Szwecja i Litwa na drodze do żeglugi bezemisyjnej

Umeå w Szwecji i Kowno na Litwie na nowo definiują przyszłość ekologicznej żeglugi. Dwie ambitne inicjatywy – szwedzka mapa drogowa dla neutralnego klimatycznie portu Umeå i litewska elektryfikacja rzeki Niemen – wyznaczają nowy standard zrównoważonego transportu morskiego. Oba projekty pokazują, w jaki sposób innowacje, lokalne zasoby energetyczne i planowanie strategiczne mogą przyspieszyć przejście na bezemisyjną logistykę w całej Europie. Dokumenty zostały stworzone w ramach projektu Blue Supply Chains (BSC).

Przypadek szwedzki: mapa drogowa lokalnych ekologicznych paliw na bazie wodoru w regionie Umeå

Miasto Umeå przedstawiło szczegółowy plan osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2040 r., w którym przejście na paliwa odnawialne w portach i transporcie jest niezbędną częścią planu. Mapa drogowa, opracowana przez IVL Swedish Environmental Research Institute wraz z Portem Umeå, Umeå Energy AB, Umeå Municipality i INAB - Infrastructure in Umeå AB, przewiduje zastąpienie paliw kopalnych lokalnie produkowanym zielonym wodorem i elektrometanolem.

Strategiczne zalety Umeå obejmują:

• dużą ilość odnawialnej energii elektrycznej (woda, wiatr),
• biogeniczny CO₂ z ogrzewania miejskiego,
• infrastrukturę dla transportu kolejowego i morskiego,
• dostęp do czystej wody do elektrolizy wodoru.

Przewiduje się, że duży zakład produkcyjny w Umeå Eco Industrial Park będzie dostarczał do 110 000 ton elektrometanolu rocznie do 2030 roku. Firma Wasaline jest uznawana za jednego z kluczowych, pierwszych użytkowników, podczas gdy odnowa floty przez firmę SCA i inne podmioty będzie wspierać długoterminowe redukcje emisji.

Przeanalizowano trzy strategiczne scenariusze, z najbardziej prawdopodobną rolą Umeå jako eksportowego huba paliw odnawialnych, przekraczającego początkowy popyt krajowy.

Przypadek litewski: ekologiczny łańcuch transportowy Litwy

Równolegle Litwa przekształca swój śródlądowy transport wodny w ramach projektu Litewskiego Urzędu Żeglugi Śródlądowej (LIWA), elektryfikując korytarz rzeki Niemen między Kownem a Kłajpedą. Inicjatywa ta, wspierana przez fundusze unijne i krajowe, wyeliminuje ponad 48 000 przejazdów ciężarówek rocznie, znacznie zmniejszając emisje CO₂ i zatory komunikacyjne.

Od 2019 r. zainwestowano ponad 27 mln euro w modernizację drogi wodnej E41, przebudowę infrastruktury i umożliwienie całorocznej żeglugi. Każda barka zastępuje 106 ciężarówek i pozwala zaoszczędzić 21 ton CO₂ na podróż.

Nowy plan floty obejmuje:

• 6 pchaczy elektrycznych,
• 12 barek,
• 27 kontenerów bateryjnych,
• 3 inteligentne huby ładowania: Port Kłajpeda, Jurbarkas i Port Marvele w Kownie.

Litwa zobowiązała się do sfinansowania 90% kosztów rozbudowy sieci, umożliwiając ładowanie o dużej mocy (do 750 kW na statek) i przewidywalne długoterminowe ceny energii elektrycznej.

Dekarbonizacja według projektu: wybór odpowiedniego paliwa

Oba zespoły oceniły szereg ekologicznych opcji napędowych: systemy akumulatorowo-elektryczne, metanolowe, wodorowe i hybrydowe.

- W przypadku szwedzkim, e-metanol i wodór zostały uznane za priorytetowe dla zastosowań głębinowych i promowych ze względu na gęstość energii i potencjał dekarbonizacji. Wodór wiąże się z większymi wyzwaniami w zakresie infrastruktury i bezpieczeństwa (np. przechowywanie pod ciśnieniem 1000 barów, kruchość), ale pozostaje niezbędny w perspektywie długoterminowej.

- W przypadku litewskim, baterie elektryczne okazały się najszybszym rozwiązaniem dla śródlądowych dróg wodnych, oferując prostszą infrastrukturę i niższe koszty operacyjne. Pchacze z napędem azymutalnym o mocy 660 kW i podnoszonymi sterówkami o wysokości 3,6 m są dostosowane do unikalnych warunków panujących w Niemnie.

Modelowanie równowagi elektrycznej, symulacje CFD (ang. Computational Fluid Dynamics) i testy w świecie rzeczywistym potwierdziły wydajność statku i wymagania energetyczne w obu regionach.

Gdzie infrastruktura spotyka się z polityką klimatyczną

Oba projekty podkreślają znaczenie gotowości infrastruktury i wsparcia regulacyjnego:
• Szwedzki projekt obejmuje modernizację zasilania lądowego (OPS), bunkrowanie paliwa i integrację wychwytywania dwutlenku węgla (operacyjność do 2029 r.).
• W przypadku litewskim chodzi o wzmocnienie doków portowych poprzez dodanie dźwigów dla 30-tonowych kontenerów z bateriami oraz zabezpieczenie kontraktów na energię elektryczną o stałym oprocentowaniu.
• Nadchodzące dyrektywy UE, takie jak FuelEU Maritime i ETS (ang. Emissions Trading System) dla żeglugi, jeszcze bardziej przyspieszą wdrażanie czystych paliw.

Co dalej w zielonej podróży

Przypadek szwedzki:

• 2027: Ukończenie połączenia kolejowego z Umeå Eco Industrial Park do portu
• 2029: Uruchomienie pełnego wychwytywania dwutlenku węgla
• 2030: Rozpoczęcie produkcji e-metanolu
• 2040: Pełna neutralność klimatyczna portu i gminy

Przypadek litewski:

• 2024-2025: Przetarg publiczny i budowa pierwszych e-pchaczy
• 2026-2027: Uruchomienie hubów ładowania w Kownie, Jurbarkas i Kłajpedzie
• 2030: Uruchomienie całej floty elektrycznych statków żeglugi śródlądowej

Wyznaczanie standardów dla bardziej ekologicznej Europy

Obie mapy drogowe podkreślają poniższe wnioski:

• kluczowe są wczesne inwestycje w sieć i infrastrukturę portową,
• współpraca międzysektorowa poprawia kontrolę kosztów i szybkość wdrażania,
• dostosowane projekty statków przewyższają modernizacje w zielonych korytarzach,
• jasność polityki i lokalne przywództwo odblokowują finansowanie i wsparcie publiczne.

Od bałtyckich innowacji do globalnego wpływu

Podczas gdy Europa ściga się, aby osiągnąć swoje cele klimatyczne, te dwie północnoeuropejskie inicjatywy dowodzą, że bezemisyjna żegluga to nie tylko wizja przyszłości – ona jest już w toku. Dzięki uzupełniającym się technologiom, zintegrowanemu planowaniu energetycznemu i silnemu zarządzaniu, Szwecja i Litwa oferują skalowalne modele dla portów i rzek na całym kontynencie.

Obie mapy w jednym dokumencie: https://interreg-baltic.eu/project/bluesupplychains/#output-0

Blue Supply Chains for the Baltic Sea Region/Niebieskie łańcuchy dostaw dla regionu Morza Bałtyckiego

Projekt BSC wspiera władze portowe i operatorów portów w dekarbonizacji operacji portowych poprzez rozwój elektryfikacji, zapewnienie strategii paliw alternatywnych i tworzenie zielonych łańcuchów transportowych. Jest współfinansowany przez Program Interreg Region Morza Bałtyckiego 2021-2027. 

Port of Hamburg Marketing Reg. Assoc. jest głównym partnerem projektu, a Port Umeå, Miasto Umeå, Umeå Energy AB, INAB - Infrastructure in Umeå AB, IVL Swedish Environmental Research Institute, Lindholmen Science Park AB, Lithuanian Inland Waterways Authority (LIWA) i Baltic Ports Organization są wśród partnerów projektu. 

Więcej informacji o BSC: https://interreg-baltic.eu/project/bluesupplychains/