Od lipca 2022 roku w polskim porządku prawnym funkcjonuje ustawa z dnia 12 maja 2022 roku o portowych urządzeniach do odbioru odpadów ze statków morskich. Stanowi ona formę implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/883 z dnia 17 kwietnia 2019 roku w sprawie portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków.

Akt ten ma przyczynić się do ochrony wysokiej jakości środowiska morskiego między innymi poprzez ograniczenie ilości odpadów pochodzenia morskiego trafiających do polskich akwenów wodnych. Zgodnie z treścią ustawy na każdym podmiocie zarządzającym portem lub przystanią morską spoczywa obowiązek opracowania planu gospodarowania odpadów ze statków morskich.

Proces zatwierdzenia planu gospodarowania

Zatwierdzenie planu gospodarowania odpadami ze statków morskich przez podmiot zarządzający portem lub przystanią morską musi zostać poprzedzone konsultacjami z użytkownikami portu, lub przystani morskiej, odbiorcami odpadów ze statków, organizacjami realizującymi obowiązki wynikające z rozszerzonej odpowiedzialności producentów oraz organizacjami społecznymi. Następuje ono w formie decyzji wydanej przez Marszałka Województwa (w przypadku portów o znaczeniu podstawowym dla gospodarki narodowej) albo Starostę (dla pozostałych portów lub przystani) po uprzednim uzgodnieniu z właściwym dyrektorem urzędu morskiego.

Z czego składa się plan gospodarowania odpadami ze statków?

W ramach planu gospodarowania odpadami ze statków morskich należy uwzględnić następujące kwestie:

• nazwa, siedziba, adres i forma prawna podmiotu zarządzającego portem lub przystanią morską
• zapotrzebowanie na portowe urządzenia do odbioru odpadów ze statków morskich mając na względzie potrzeby regularnie odwiedzających statków morskich
• rodzaj i pojemność portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków morskich
• procedura odbioru i gromadzenia odpadów ze statków morskich
• system pokrywania kosztów
• procedura zgłaszania nieprawidłowości dotyczących portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków morskich
• współpraca z innymi podmiotami w zakresie gospodarowania odpadami ze statków morskich
• nadzór nad gospodarowaniem odpadami ze statków morskich
• procedurę konsultacji przed zatwierdzeniem planu gospodarowania
• ilość i rodzaj odbieranych odpadów

Obowiązek aktualizacji

Każdy podmiot zarządzający portem lub przystanią morską musi pamiętać o tym, że w przeciągu 5 lat od dnia ostatniego zatwierdzenia planu gospodarowania jest on zobowiązany taki plan zaktualizować i przedstawić do ponownego zatwierdzenia. Jeżeli zmiany w profilu działalności portu lub przystani morskiej były znaczące (np. rozwój nowej infrastruktury), to podmiot zarządzający musi przygotować zaktualizowany plan gospodarowania w okresie sześciu miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o nich. Celem tej regulacji jest zapewnienie spójności planów gospodarowania odpadami z szeroko pojętą działalnością poszczególnych portów lub przystani morskich.

Kto może być zwolniony od obowiązku sporządzenia planu gospodarowania?

W ustawie przewidziano, że w przypadku portów lub przystani morskich charakteryzujących się niehandlowym profilem działalności (np. cumowisk) oraz nieczęstym i stosunkowo niewielkim ruchem jedynie rekreacyjnych jednostek pływających dopuszczalna jest możliwość wystąpienia przez podmiot zarządzający do organu właściwego do zatwierdzenia planu gospodarowania z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku jego sporządzania. Warunkiem przyjęcia i zatwierdzenia takiego wniosku jest wykazanie, że portowe urządzenia do odbioru odpadów ze statków morskich są zintegrowane z systemem gospodarowania odpadami komunalnymi prowadzonym przez gminę na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.  To uproszczone rozwiązanie zostało przyjęte, aby nie obciążać nadmiernie władz lokalnych.

Kontrola nad przestrzeganiem przepisów

Zgodnie z ustawą uprawnienia kontrolne w tym zakresie należą do Ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej oraz odpowiedniego dyrektora urzędu morskiego. Kontrola może zostać przeprowadzona przez upoważnionych do tego pracowników kierowanych przez nich jednostek organizacyjnych. Na podmiocie zarządzającym portem lub przystanią morską spoczywa obowiązek zapewnienia warunków do przeprowadzenia kontroli. Z przebiegu kontroli sporządzany jest protokół. Podmiot zarządzający ma zgłosić do niego zastrzeżenia albo odmówić jego podpisania.  W protokole mogą zostać umieszczone odpowiednie zalecenia pokontrolne. Podmiot zarządzający jest zobowiązany w terminie wyznaczonym w treści protokołu poinformować przeprowadzającego kontrolę o przebiegu realizacji tych zaleceń. Na podstawie wyników kontroli organ ją przeprowadzający ma możliwość wystąpić z wnioskiem o wszczęcie przeciwko osobom odpowiedzialnym za dopuszczenie do uchybień postępowania dyscyplinarnego lub innego przewidzianego prawem postępowania.

Odpowiedzialność karna za przygotowanie planu gospodarowania

Niewywiązanie się z obowiązków przewidzianych w ustawie może wiązać się z poniesieniem odpowiedzialności karnej. Jeżeli podmiot zarządzający portem lub przystanią morską nie opracowuje planu gospodarowania odpadami ze statków morskich lub sporządza go w sposób niezgodny z ustalonymi wymogami, to jest on wówczas narażony na karę pieniężną w wysokości do 50.000 złotych. W przypadku niewypełnienia tych obowiązków przez osoby upoważnione do tego przez podmiot zarządzający portem lub przystanią morską przewidziana jest kara grzywny.

Zmiany na dobre

Delikatna natura ekosystemów wodnych sprawiła, że europejski ustawodawca uznał, za ochronę tegoż systemu jako jeden z kluczowych celów dla zrównoważonego rozwoju i tym samym neutralizowaniu wpływu człowieka na środowisko. Omówione przepisy stanowią niewątpliwie istotny krok w stronę ograniczenia zanieczyszczeń środowiska morskiego i ochrony go przed negatywny wpływem człowieka korzystającego z jego dobrodziejstw. Jak wskazano na wstępie środowisko morskie jest narażone na degradację między innymi ze względu na nielegalne i niekontrolowalne zrzuty odpadów do morza. Powszechność tej praktyki jest zaś spowodowana nadto ograniczoną dostępnością do portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków, a w niektórych przypadkach nawet brakiem wskazanej infrastruktury. Nowe regulacje mają zobowiązać podmioty zarządzające portami lub przystaniami morskimi do stworzenia optymalnych warunków do odprowadzania odpadów w sposób przyjazny dla środowiska morskiego, dać impuls społeczno - gospodarczy operatorom do zauważenia korzyści ze stosowania odpowiedniej polityki odpadami z jednostek pływających.

Izabella Woźnicka

Adwokat, wspólniczka w WP Law Kancelaria Prawna Woźniccy & Partners sp.j. (www.wplaw.pl). Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie obsługi podmiotów gospodarczych, doradza stowarzyszeniom oraz fundacjom. Przygotowuje procedury optymalnego funkcjonowania przedsiębiorstw. Szczególną uwagę zwraca na zagadnienia ryzyk oraz odpowiedzialności w zakresie ich funkcjonowania. Miłośniczka „zielonych transformacji" i ESG. Od lat wspiera podmioty działające na rzecz ochrony środowiska. Ekspertka programu Climate Leadership. Aktywnie działa na rzecz ochrony praw człowieka oraz środowiska. Panelistka, wykładowca i autorka publikacji w tematyce równoważenia praw. Wyróżniona przez magazyn Forbes Women w gronie 25 najlepszych prawniczek w biznesie.

WP Law Kancelaria Prawna Woźniccy & Partners sp.j.
Prawo ochrony środowiska i sprawy środowiskowe
wplaw.pl