Kanał żeglugowy między Zatoką Gdańską a Mierzeją Wiślaną wchodzi w ostatnią fazę realizacji. Port w Elblągu uniezależnia się od przejścia przez Cieśninę Pilawską, planuje rozwój i wdraża innowacyjne rozwiązania przyjazne środowisku. Elbląg i okolice zyskają szansę na rozwój usług i przemysłu. 

Dziennikarze Bałtyckiego Klubu Publicystów Morskich mieli niedawno okazję poznać aktualną sytuację i perspektywy rozwoju największego portu morskiego w województwie warmińsko-mazurskim. 

Spotkanie odbyło się na zaproszenie Arkadiuszu Zglińskiego, dyrektora - prezesa   Zarządu Portu Morskiego Elbląg. Wspierali go informacjami o inwestycjach i projektach kapitan Jacek Kościuch z Urzędu Morskiego w Gdyni,  Delegatura w Elblągu oraz eksperci  Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego. 

Morzem do Elbląga 

– Kanał przez Mierzeję Wiślaną tworzy nowe warunki rozwojowe – mówił Arkadiusza Zgliński, prezes zarządu Portu Morskiego Elbląg, który powitał gości, wśród których był również Tomasz Limon, prezes Pracodawców Pomorza oraz zespół projektowy Klastra. 

Kapitan Jacek Kościuch z Urzędu Morskiego w Gdyni, Delegatura w Elblągu powitał obecnych silnym akcentem podkreślając: „My doprowadzamy morze do Elbląga”.

"Początki Elbląga jako miasta portowego sięgają XIII wieku. Czynnikami sprzyjającymi lokalizacji i funkcjonowania portu były istniejące, ówczesne warunki naturalne związane z narastaniem delty Wisły. Port położony był w głębi dobrze osłoniętej zatoki nad rzeką Elbląg, w pobliżu jej ujścia do wód zalewu. Osłonięte przed falą morza otwartego niewielkie akwatorium portowe o stosunkowo małych wymaganiach batymetrycznych wystarczało dla potrzeb ówczesnej nawigacji, postoju i obsługi statków w porcie" - pisał prof. Tadeusz Palmowski z Uniwersytetu Gdańskiego.

Od Hanzy do Polski 

Wstąpienie Elbląga do Hanzy w 1285 r. było otwarciem się na świat. Dziś takim otwarciem będzie uruchomienie Kanału Żeglugowego. Przez Elbląg eksportowano zboża i artykuły leśne. – Docierały one do Francji, Flandrii, Niderlandów, Anglii, Szwecji, Danii i Rosji. - Drogą morską importowano sukno, sól, śledzie, olej i figi – przypominał Stanisław Gierszewski, autor monografii Elbląga. 

Podkreślmy, że Elbląg był również jednym z ważniejszych miast, obok Gdańska, które znajdowało się w kręgu polityki morskiej królów polskich. Mieszczanie elbląscy złożyli hołd królowi Władysławowi Jagielle po bitwie pod Grunwaldem. Ofiarowali  mu wówczas zajęty przez miejscowych zamek krzyżacki. 

Elbląg włączony został w skład państwa polskiego dopiero ponad 55 lat później, po pokoju toruńskim. Wówczas mieszczenie Elbląga otrzymali przywileje od królów polskich. Elbląg stał się ważnym portem morskim związanym z Polską. Wojny, zarazy, grabieże w XVI i XVII w. to był zły czas dla mieszkańców grodu na rzeką Elbląg. 

Od "Schichau Werke" do Przemysłu 4.0

Ożywienie nastąpiło dopiero gdy w 1837 roku Schichau uruchomił tu swoje zakłady. "Schichau Werke" produkowało maszyny parowe, lokomotywy, a potem statki specjalne i handlowe oraz okręty, kutry torpedowe i małe okręty podwodne. Zbudowano tu ponad 1600 statków i okrętów. W Elblągu wytwarzano również samochody osobowe i ciężarowe, maszyny rolnicze i pompy osuszające. Automobilfabrik Komnick AG miał swój istotny wkład w przemysłowy krajobraz miasta.

Między Elblągiem a Braniewem kursowała kolej, którą wożono towary. Działała Kolej Nadzalewowa - korzystali z niej aktywnie mieszkańcy i turyści. Dziś mówi się o jej przebudowie w ścieżkę rowerową. Znak czasów, czy lokalna niemoc?

Po wojnie w Elblągu aktywnie działała stocznia i zakłady produkujące śruby stałe i nastawne na statki i okręty, turbiny stacjonarne dla elektrowni (w tym dla Żarnowca), przekładnie lądowe i morskie, stery strumieniowe, maszyny do obróbki plastycznej i wiele innych urządzeń. Wszystko to w czasach Przemysłu 2.0. Dziś Elbląg staje przed szansą wielkiego skoku technologicznego i wejścia w Przemysł 4.0. 

Zmienne losy portu

W okresie transformacji tereny portu i zakłady tu funkcjonujące  przechodziły radykalne zmiany własnościowe. W ich wyniku Zarząd Portu nie jest właścicielem wszystkich terenów położonych wzdłuż rzeki Elbląg i uzbrojonych w nabrzeża. Nie jest również właścicielem dróg dojazdowych i torów. 

Do należących do miasta Elbląga terenów i działających tu terminali portowych dojeżdżamy dziurawymi drogami. Do niektórych terminali i obiektów prowadzą szyny zarośnięte trawą. Elbląg był jednym z pierwszych portów przekazanych władzom miasta (pierwszym skomunalizowanym polskim portem była Stepnica).

A były czasy, że port w Elblągu tętnił życiem. W szczytowym okresie rejestrowano to od ponad tysiąca do ponad 1800 cumowań statków towarowych i pasażerskich oraz  barek. Obroty ładunkowe (głównie węgla) przekroczyły nawet 600 tys. ton. Potem było już tylko gorzej.  

Władze Elbląga nie wykorzystały w pełni potencjał i fakt posiadania portu morskiego. Dziś mają nową szansę. Tworzy ją przejście przez Mierzeję Wiślaną oraz rozwój portu Elbląg i nowa sytuacja geopolityczna. 

Suwerenny dostęp

– Uzyskanie swobodnego, suwerennego dostępu Elbląga i portów Zalewu Wiślanego do Morza Bałtyckiego stanowi szansą na ożywienie gospodarki miasta i regionu. Mogą tu powstać  nowe miejsca pracy we wszystkich obszarach gospodarki morskiej, w transporcie, logistyce, rybołówstwie i turystyce – wyliczał prezes Arkadiusz Zgliński, wskazując na możliwości i szanse, jakie będzie miał Elbląg z chwilą uruchomienia nowej drogi wodnej. 

Przejście jednostek pływających na trasie  Elbląg–Trójmiasto zostanie skrócone o ponad 90 km, a dokładniej o 52 mile morskie. Dostęp do Portu Morskiego Elbląg uzyskają statki morskie, jednostki straży granicznej oraz okręty o długości do 100 m oraz szerokości do 20 m. Dzięki pogłębieniu torów wodnych do 5 m i budowie obrotnicy, będą mogły tu wchodzić jednostki o zanurzeniu do 4,5 m,

– Większe jednostki, to szansa na zwiększenie potencjału przeładunkowego. Możliwe jest osiągnięcie przez Port Morski Elbląg przeładunków co najmniej 3,5 mln ton rocznie, czyli o około 3 mln ton więcej, niż gdyby nie było kanału żeglugowego – prognozował Zgliński.

Duńczyk nam pomoże

Dostęp do Zatoki Gdańskiej stwarza szansę na aktywizację wymiany handlowej z portami basenu Morza Bałtyckiego. W maju podpisane zostanie porozumienie z portem duńskim Vordingborg z Zelandii. 

– Podpisanie listu intencyjnego ma na celu wymianę doświadczeń związanych z rozwojem małych portów. We wrześniu zaplanowana jest w Elblągu konferencja, podczas której zostanie zawarta umowa o współpracy między naszymi portami – zapowiedział prezes Portu Morskiego Elbląg.

Port Elbląg ma już dobre zaplecze, by funkcjonować w morsko-lądowych łańcuchach transportowych UE. Po kilku latach starań w porcie uruchomiono Punkt Kontroli Sanitarnej. W Elblągu jest terminal pasażersko-samochodowy z rampą dla małych promów. Tu mieszczą się wszystkie placówki zapewniające graniczną obsługę pasażerów i pojazdów na granicy Unii Europejskiej. To duże inwestycje zrealizowane w Elblągu.  

Inwestycje w portach Zalewu Wiślanego 

Jednak największy zakres prac hydrotechnicznych w okolicznych portach realizowany jest przez Urząd Morski w Gdyni. 

– W otoczeniu Elbląga zakończone zostały lub finalizowane są liczne inwestycje w portach Zalewu Wiślanego – mówił kapitant ż.w. Jacek Kościuch z Urzędu Morskiego w Gdyni, Delegatura w Elblągu.

– Sfinalizowana została przebudowa nabrzeży w porcie rybackim we Fromborku, wykonana przebudowa portu rybackiego w Nowej Pasłęce, rozbudowa Pirsu Pasażerskiego w morskim porcie w Krynicy Morskiej, budowa falochronów osłonowych dla morskiej przystani w Krynicy Morskiej – prezentował kapitan Jacek Kościuch aktywność inwestycyjną Urzędu Morskiego w Gdyni w ciągu ostatnich lat.

Zaawansowana jest również  budowa basenu III w Piaskach – Nowej Karczmie, a także  przebudowy portu rybackiego w Krynicy Morskiej, przystani Katy Rybackie II oraz w Suchaczu i przystani w Kamienicy Elbląskiej. 

Elbląg innowacyjny 

Port w Elblągu stawia również na innowacje i ochronę środowiska. Położony blisko miasta, port z terminalami masowymi może być źródłem hałasu i zanieczyszczeń powietrza. Właśnie jesteśmy świadkami przeładunku kamiennych blików na budowę instalacji hydrotechnicznych. 

Dlatego Bałtycki Klaster Morski i Kosmiczny wspomógł port i ze środków Horyzont 2020 uzyskał środki na opracowanie nowoczesnego monitoringu zanieczyszczeń. 

Dr Zdzisław Długosz – ekspert w projekcie Galatea Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego oraz Krzysztof Anzelewicz – wiceprezes zarządu Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego, poinformowali, że w ramach projektu Galatea Port Elbląg otrzymuje najnowocześniejszą instalację monitorującą stan środowiska w porcie. Na cały projekt realizowany przez polski podmiot z partnerami z Hiszpanii i Francji ma wartość 240 tys. euro. 

Możliwe jest również zbudowanie statku bezemisyjnego, np. promu elektrycznego lub z napędem wodorowym, który przewoziłby towary i ludzi z Trójmiasta do Elbląga. Działający w Klastrze Bałtycki hub statków zeroemisyjnych (Baltic ZEV Innovation HUB) może również zbudować lądowe systemy zasilania takich statków. Terminal samochodowo-pasażerski uzyskałby w ten sposób dodatkowe atuty, a port w Elblągu wpisałby się w strategią rozwoju żeglugi bliskiego zasięgu, której celem jest przenoszenie ładunków z dróg na szlaki wodne. Ten projekt mógłby zostać sfinansowany ze środków UE.

Gmina inwestuje

Gmina Miasta Elbląg również myśli o aktywizacji terenów portowych. Miasto ma projekt finansowany z Regionalnego Programu Operacyjnego. Za ponad 200 mln zł Elbląg chce modernizować tereny portowe, co uznano jako przedsięwzięcie strategiczne dla województwa warmińsko–mazurskiego.

Jest szansa, że zaktywizuje się również środowisko biznesowe Elbląga. – Działa tu oddział Pracodawców Pomorza w Elblągu – mówił prezes Pracodawców Pomorza, Tomasz Limon, który podkreślił, że Elbląg był i jest silnie związany gospodarczo z Gdańskiem. 

Kanał żeglugowy łączy nie tylko wody Zatoki Gdańskiej z wodami Zalewu Wiślanego, ale Port Elbląg i sąsiednie porty i szlaki wodne z otoczeniem gospodarczym Trójmiasta i regionu Morza Bałtyckiego. Inwestycje Urzędu Morskiego w Gdyni stworzyły tkankę, na której można budować nowe sieci logistyczne i rozwijać usługi i produkcję. W Elblągu jest wola, by wypłynąć na szerokie wody. Wystarczy postawić żagle, łapać pomyślne wiatry i trzymać mocno ster na kursie inwestycji i innowacji.