Realizowany od 1 kwietnia 2018 roku pod egidą EDA (European Defence Agency), projekt „OCEAN2020” właśnie się zakończył. Jego ostatni etap stwarza doskonałą okazją, aby podsumować wyniki i przedstawić rezultaty, które udało się osiągnąć.

W finansowanym ze środków Unii Europejskiej, pozyskanych w ramach Działań Przygotowawczych w zakresie prac badawczych w sektorze obronności (Preparatory Action on Defence Research – PADR – grant nr 801697) projekcie realizowano szeroko zakrojone prace badawcze i technologiczne. W trakcie ich trwania, składające się z czterdziestu trzech podmiotów międzynarodowe konsorcjum (wśród nich reprezentujący Polskę Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Techniki Morskiej S.A., będący częścią Polskiej Grupy Zbrojeniowej) opracowało szereg analiz, dotyczących zarówno projektowania systemów, rozwoju technicznego, jak i integracji poszczególnych systemów dowodzenia i łączności. Warto jednak podkreślić, że najważniejsze kamienie milowe tego przedsięwzięcia stanowiły tak naprawdę dwa pokazy-ćwiczenia morskie, które przeprowadzono w 2019 roku na Morzu Śródziemnym oraz w 2021 roku na Morzu Bałtyckim.

Zakończenie projektu miało mieć miejsce w marcu 2021 roku, jednakże wybuch pandemii COVID-19 spowodował przesunięcie planowanych przedsięwzięć na drugą połowę bieżącego roku. Dzięki zaangażowaniu wszystkich członków konsorcjum w realizację projektu, nawet przez chwilę nie brano pod uwagę możliwości przerwania zaplanowanych działań, a jedynie zaproponowano wprowadzenie korekt w harmonogramie ich realizacji. Powstałe w ten sposób zmiany skutkowały dostosowaniem  planu projektu do poziomu pozwalającego na osiągnięcie konkretnych i wymiernych efektów, wieńczących dzieło kilkuletniej wytężonej pracy zespołu specjalistów.

Aby zwrócić uwagę na dynamikę i intensywność działań podejmowanych w ramach projektu OCEAN2020 warto pokusić się w tym miejscu o pewnego rodzaju resume, którego celem jest  przedstawienie kolejnych etapów realizacji projektu od momentu przygotowania oferty. Mowa tu o dacie przypadającej na niespełna rok przed datą jego oficjalnego rozpoczęcia – czyli kwiecień 2017 roku.

Pierwsza faza programu to opracowanie wstępnych wymagań, stanowiących odpowiedź na oczekiwania ze strony EDA. Następnym krokiem było przeprowadzenie uzgodnień na poziomie zawiązującego się konsorcjum, dotyczących zakresu odpowiedzialności przewidywanych prac dla poszczególnych partnerów. Dodatkowo należy pamiętać o prowadzeniu działań zmierzających do wypracowania założeń w kwestii powołania zespołu projektowego oraz do zbudowania relacji biznesowej z międzynarodowymi zespołami specjalistów, która to relacja w miarę trwania programu OCEAN2020 stała się fundamentem niezbędnym do jego przeprowadzenia.

Start projektu (1/04/2018) – kolejne działania organizacyjne, uzgodnienia, formowanie zespołu, przydzielanie konkretnych zadań, niejako odnajdywanie swojego, właściwego miejsca w całej złożonej strukturze projektowej… Czas trwania – kolejne sześć miesięcy.

Realizacja zadań projektowych (2018-2019) – intensywna praca, związana z dyspozycyjnością, udziałem w spotkaniach, konferencjach, licznych wyjazdach projektowych, prowadzonych w celu poznania kooperantów, ich podejścia do zadań, metod działania, uzgodnienia „jak robimy”, a przede wszystkim poznania siebie nawzajem.

Pandemia (2019-2020) – kompletna zmiana organizacji pracy. Przejście na zarządzanie i pracę zdalną, dostosowanie potrzeb i odpowiadających im rozwiązań technicznych, „zamknięcie w domu”, ograniczenie bezpośredniej interakcji, która zastępowana była połączeniami zdalnymi, prowadzonymi często bez możliwości użycia kamery internetowej, niewłączanej aby nie przeciążać łącza internetowego.

Jeżeli chodzi o „zamknięcie w domu”, to należy dostrzec kilka korzyści. Otóż, niewątpliwie każdy z uczestniczących w projekcie mógł sprawdzić się w nowych uwarunkowaniach. Z jednej strony ograniczały one możliwość kontaktu bezpośredniego, z drugiej natomiast oferowały duży stopień swobody zachowania, zwłaszcza w trakcie zdalnych spotkań projektowych. Potrzeba prowadzenia pracy zdalnej wygenerowała listę wymagań i potrzeb, mających niebagatelny wpływ na stworzenie odpowiedniego stanowiska pracy w warunkach domowych. Odgłosy ptaków za oknem, zwierząt domowych oraz czasami niespodziewane interakcje z innymi domownikami w trakcie spotkań, nadawały niewątpliwie kolorytu oraz naturalności poszczególnym spotkaniom.

Ćwiczenia na morzu (11/2019 oraz 08/2021) – projekt w projekcie. Organizacja i przeprowadzenie tego rodzaju przedsięwzięcia wymaga zdolności do zarządzania wielopoziomowego. Kierownik projektu funkcjonuje w ramach dotychczasowej struktury zarządczej, a jednocześnie kieruje dedykowanym obszarem zadań i wydzielonych zasobów, który odnosi się bezpośrednio do przedmiotowego ćwiczenia. Niby nic nadzwyczajnego, „historia zna takie przypadki”, niemniej jednak należy zwrócić uwagę na przedstawiony w dalszej części artykułu opis ćwiczenia przeprowadzanego na Morzu Bałtyckim, aby zbudować sobie własną optykę, w tym aspekcie.

Ćwiczenie „Baltic Demo” odbyło się w dniach 25-26 sierpnia 2021 roku na Morzu Bałtyckim, na wodach Zatoki Hano (faktyczny okres przygotowań prowadzonych w rejonie ćwiczenia trwał już od 9 sierpnia 2021). Jego uczestnicy zrealizowali dwa scenariusze (każdy scenariusz obejmował szereg epizodów). Pierwszy dotyczył reagowania na zagrożenie ze strony szybko poruszających się po powierzchni jednostek morskich, natomiast drugi na zagrożenie ze strony okrętu podwodnego. Zadaniem operatorów systemów bezzałogowych było pozyskanie informacji o obydwu rodzajach zagrożeń oraz ich transmisja do prototypowego europejskiego centrum operacyjnego (EU MOC).

Główną ideę przedstawia następujący (nieco uproszczony) przykład: UAV (Unmanned Air Vehicle – bezzałogowy pojazd powietrzny) wykrywa za pomocą sensora optycznego (kamery) „podejrzaną” tzn. niezidentyfikowaną jednostkę morską. Następnie zapis video (np. w postaci pliku mp4) zostaje przesłany do centrum dowodzenia ćwiczenia (CTG – Commander Task Group, stanowisko Dowódcy Grupy Okrętowej Zadaniowej). Tam z kolei, przedmiotowy plik wraz z właściwymi rozkazami, zostaje przesłany do konkretnych jednostek (okrętów bądź innych pojazdów bezzałogowych), w celu wykonania określonego działania, które w pierwszej fazie sprowadza się do identyfikacji danej jednostki. Warto podkreślić, że równolegle transmisja danych umożliwiających wizualizację całego przedstawionego procesu decyzyjnego miała miejsce na głównym stanowisku dowodzenia (EU MOC) w Brukseli.

Powyższy przykład stanowi tylko wycinek spośród wszystkich działań realizowanych w ramach ćwiczenia, a warto zauważyć, iż w ramach pokazu na Morzu Bałtyckim wykorzystano szerokie spektrum środków t.j.:

- 3 bezzałogowe systemy powietrzne: UAS SW-4 Solo (Leonardo), UAS Patroller (Safran) oraz UAS Cobra (Bluebear),

- 4 bezzałogowe systemy nawodne: USS Sea Raider (TNO), USS Water Strider (IOSB), USS EnforcerIII (Saab), USS Piraya (Saab),

- 5 bezzałogowych systemów podwodnych: UUS DeDAve (IOSB),  UUS Oceanscan (TNO), UUS Biondo (CMRE), UUS Sea Wasp (Saab) zoraz UUS Gavia (MW Portugalii),

- 4 jednostki morskie (polski niszczyciel min ORP “Czajka”, szwedzki poławiacz torped HMS “Pelikanen”, niemiecki statek badawczy „Planet” oraz litewski patrolowiec „Žemaitis”),

- satelita do radarowej obserwacji basenu Morza Śródziemnego COSMO SkyMed (e-GEOS),

- samolot wyposażony w radar nowej generacji niemieckiej spółki Hensoldt,

- prototyp EUMOC (Maritime Operation Centre) usytuowany w Brukseli (firmy Indra, IOSB).

Podczas obu ćwiczeń uzyskano założone cele, jakimi były: przeprowadzenie fuzji danych pozyskanych z dostępnych systemów sensorycznych oraz współpraca w zakresie autonomiczności systemów. Ponadto zwiększono zakres integracji danych z prototypem europejskiego centrum operacyjnego komponentu morskiego (Martime Operational Centre – EUMOC).

Pomimo chęci rozpisania szczegółowej listy uzyskanych efektów oraz dostarczonych (zgodnie z wymogami umowy projektowej) przedmiotów umowy (tj. dokumentacji oraz realizacja działań praktycznych, w szczególności tych, które realizowano w ramach ćwiczeń morskich) przedstawione zostaną poniżej najważniejsze rezultaty prac prowadzonych w ramach programu OCEAN2020, tak aby nie pominąć żadnego obszaru realizowanego w ramach projektu:

- kompleksowe użycie systemów bezzałogowych oraz związana z nimi transmisja i dystrybucja informacji w ramach dedykowanego systemu dowodzenia i łączności,

- modelowanie oraz symulacja działań ukierunkowanych na faktyczne użycie systemów bezzałogowych, w rzeczywistym środowisku morskim,

- działania mające na celu zwiększenie zdolności interoperacyjności oraz integrację systemów pozyskiwania informacji na różnych poziomach dowodzenia,

- sprawdzenie zdolności do kooperacji między europejskimi podmiotami reprezentującymi zarówno przemysł jak i naukę,

- przedstawienie nowych potencjalnych rozwiązań innowacyjnych, m. in. związanych z domeną AR i VR, do wykorzystania na stanowiskach dowodzenia,

- dystrybucja informacji o działaniach projektowych, przy jednoczesnej aktywizacji do udziału w przedsięwzięcia dostępne dla szerszego ogółu osób (np. webinaria).

Podsumowując, należy stwierdzić, że założone cele projektu OCEAN2020 zostały osiągnięte dzięki wspólnemu wysiłkowi i posiadanym kompetencjom do ich realizacji. Cały końcowy wynik prac projektowych bazuje na ogromnym zaangażowaniu i entuzjazmie specjalistów biorących w nim udział. Uzyskane wyniki odnoszą się do bardzo szerokiego spektrum obszarów zainteresowań, rozpoczynając od obszaru techniczno-merytorycznego, poprzez ekonomiczno-biznesowy, a na medialno-informacyjnym obszarze kończąc.