Morska dekarbonizacja i informatyzacja „Wolno naprzód” [RAPORT]

Dekarbonizacja i informatyzacja transportu morskiego i portów przebiega wolniej niż zakładano i trudno będzie osiągnąć założone cele do roku 20250 wynika z „Global Maritime Trends Barometer 2025” opracowanego na zlecenie Lloyd’s Register. W realizacji założeń zmniejszenia negatywnego oddziaływania na środowisko wyraźnie widać nielicznych liderów oraz duże grono płynących znaczniej wolniej. 

Na niedawnym Kongresie Polskie Porty 2030 wyraźnienie zaznaczano potrzebę współdziałania w zakresie wprowadzania innowacji w portach, wspólnego działania na rzecz uczestniczenia w procesie budowy energetyki odnawialnej. Podpisane porozumienie między prezesami zarządów portów morskich o podstawowym znaczeniu dla gospodarki oraz list intencyjny między firmami wspierającymi rozwój MEW wpisują się w działania, które wcześniej podjęli prezesi firm gospodarki morskiej, którzy ponad 20 lat temu zakładali Polski Klaster Morski, dziś działający jako Bałtycki Klaster Morski i Kosmiczny.  

Alianse, klastry i grupy przemysłowe w branży morskiej wykorzystują swój potencjał nie tylko do budowania przewagi konkurencyjnej opartej na kosztach i konkurencji cenowej. W pierwszym rzędzie koncentrują się na wdrażaniu innowacji, zastosowaniu nowych technologii, rozwoju biznesu morskiego przy wsparciu IT, AI, IoT, VR oraz technologii satelitarnych. Wszystkie te działania wymagają wsparcia działalnością edukacyjną na najwyższym poziomie. Wysoka jakość kadr w morskiej logistyce jest warunkiem podstawowym i niezbędnym wdrażania nowych technologii i budowania przewagi konkurencyjnej. Daje się to zauważyć w najnowszych raportach Lloyd’s Register, Global Maritime Forum oraz zaleceniach IMO. 

Źródło: LR Global Maritime Trends Barometer, 2025

Lloyd’s Register (LR) opublikował pierwsze w swoim rodzaju kompleksowe badanie oceniające postępy branży transportu morskiego w transformacji i dekarbonizacji opartych na nowych technologiach. Każdy rodzaj transformacji podzielono na pięć kluczowych komponentów transformacji morskiej zidentyfikowanych w raporcie Economist Impact Global Maritime Trends 2050 (GMT 2050 Report). Na opóźnienia we wdrażaniu innwacji w transporcie morski zwraca uwagę Global Maritime Forum.  

Wyniki badań przedstawiono w „Global Maritime Trends Barometer 2025” za pomocą wskaźników, ilustrujących trajektorię transformacji zgodnie z ambicjami zerowej emisji netto w skali od pełnego dostosowania do nieosiągalnej transformacji. Komponenty te obejmują czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na tempo dekarbonizacji w transporcie morskim. Lloyd’s Register tak zaprezentował odczyty barometru, aby skierować uwagę branży na kluczowe obszary wymagające zdecydowanej aktywności na rzecz dekarbonizacji.

Lloyd’s Register podkreśla z całą szczerością: „Pierwsze wydanie barometru GMT jest surową oceną postępu branży” i zaznacza, że chodzi o „krytyczną okazję do korekty kursu przy minimalnych zakłóceniach”. Z każdym mijającym rokiem działania na rzecz dekarbonizacji transportu morskiego i całego morsko-lądowego łańcucha logistycznego są coraz bardziej złożone. Koszty dostosowania branży do założeń uzyskania w żegludze i portach zerowej emisji netto znacznie rosną. Ten problem poruszany był w czasie dyskusji panelowych Kongresu Polskie Porty 2030. 

Innowacje w żegludze „wolno naprzód”

Problemy z wdrażaniem innowacji zidentyfikowano we wszystkich kluczowych komponentach zarówno transformacji energetycznej, jak i cyfrowej. Potwierdzają to najnowsze badania Global Maritime Forum zaprezentowane w „Getting to Zero Coalition Action Framework 2025”. Wynika z nich, że postęp we wprowadzaniu nowych technologii jest wolniejszy niż się spodziewano. Wyniki badań sugerują, że istnieje pole do poprawy działań w całym transporcie morskim – sugeruje Global Maritime Forum. 

W raporcie Global Maritime Forum stwierdza się: „W pewnym stopniu wyniki poniżej 50% odzwierciedlają wczesny etap transformacji żeglugi: działania nie były porównywane z żadną oceną, gdzie wiodące firmy w transformacji „powinny” być w 2024 r. i może się okazać, że średnie wyniki 44% i 28% odzwierciedlają wiodące praktyki w sektorze”. Z tego powodu działania będą najlepiej oceniane przez wiele lat. Ponadto pewne bariery w ekosystemie uniemożliwiają firmom działanie na najwyższym poziomie ambicji w przypadku niektórych działań.

Źródło: Global Maritime Forum, Getting to Zero Coalition Action Framework, 2025

We wdrażaniu innowacji w transporcie morskim „niepewność związana z przyjęciem środków średnioterminowych przez IMO odgrywa rolę w ograniczaniu ambicji w wielu obszarach działań”. Dlatego Global Maritime Forum stwierdza, że „jakościowy przegląd wyników wyraźnie pokazuje pole do poprawy, niezależnie od czynników strukturalnych”. W przypadku wielu działań wystąpiły wyraźne różnice między interesariuszami działającymi na umiarkowanym lub wysokim poziomie wprowadzania innowacji, a firmami, które w ogóle nie podejmowały żadnych działań lub znacznie odstawały od działań innowatorów. W efekcie obraz całości działań na rzecz dekarbonizacji transportu morskiego nie jest zbyt optymistyczny. 

Global Maritime Forum  stara się „pomóc w poprawie wyników Getting to Zero Coalition jako całości”. Te działania można rozpatrywać z perspektywy przejścia: „od tworzenia warunków sprzyjających do wdrażania żeglugi bezemisyjnej na całym świecie poprzez tworzenie rynku, inicjatywy niszowe i wczesne inwestycje w potencjał ludzki i fizyczny”. Dla każdego działania różne aktywności łańcucha logistycznego. W badaniu pokazano różne poziomy postępu, od braku działania ilustrowane w formie głębokiej czerwieni do aktywnego działania ilustrowanego w formie głębokiej zieleni. 

Źródło: LR Global Maritime Trends Barometer, 2025

Komponent ludzki bardzo ważny

Analitycy tworzący GMT 2050 Report stwierdzili, że „Komponent ludzki był obszarem szczególnej troski w formułowaniu wniosków”. Badani pozwoliły na identyfikację barier wprowadzania postępu w dekarbonizacji i informatyzacji. Spowolnienia we wprowadzaniu najnowszych technologii wynikają nie tylko z oszczędności inwestorów lub braku środków. Barierą są niewystarczające szkolenia i inwestycje w rozwój wykwalifikowanych specjalistów. A ci są niezbędni w procesach kierowania, zarządzania obsługą innowacyjnych portów i statków przyszłości. 

Kwestie te zostały szczegółowo omówione w pierwszym raporcie Global Maritime Trends na temat zrównoważonego rozwoju marynarzy. Wtedy zwrócono uwagę na konieczność wspieranie rozwoju państw afrykańskich. Zwrócono również uwagę na edukację kobiet, które stanowią zaplecze przyszłych kadr transportu morskiego. Zdaniem autorów raportu „Afryka stała się kluczową siłą na rynku pracy w sektorze morskim, a udział kobiet wzrośnie do 25% zasobów siły roboczej w sektorze morskim do 2050 r.

- W obrębie branży działania na rzecz digitalizacji, takie jak zwiększanie łączności i automatyzacji, mają nierealizowaną wartość w poprawie produktywności i dobrostanu marynarzy i innych pracowników — stwierdza się w raporcie LR. Są to ważne kwestie, biorąc pod uwagę wyzwania związane z lukami na rynku pracy. Sytuacja poprawi się zdaniem LR, jeśli „Wraz ze wzrostem liczby młodych profesjonalistów biegłych w posługiwaniu się technologiami cyfrowymi i świadomych ekologicznie”. 

Stwierdza się, że „żegluga ma szansę przyciągnąć talenty, prezentując możliwości kariery łączące świat cyfrowy i fizyczny, od opracowywania oprogramowania, które w namacalny sposób redukuje emisję gazów cieplarnianych, po obsługę niektórych z największych statków na świecie”.

Badania zaprezentowane w GMT Barometer 2025 ujawniają podstawowe wyzwania dla siły roboczej. Stwierdzono, że występują istotne luki „w egzekwowaniu norm bezpieczeństwa, prawach pracowniczych, różnorodności i dostępie do nowych rynków pracy”. Są to czynniki, które wpływają zarówno na pracowników działających w portach i na statkach dzisiaj, jak i ograniczają „zdolność branży do przyciągania nowych talentów”.

Źródło: LR Global Maritime Trends Barometer, 2025

Postęp w portach zbyt wolny

Na podstawie analizy wdrażania nowych technologii w obrębie  portów stwierdzono, że „postęp cyfrowy i środowiskowy pozostaje w dużej mierze ograniczony do zaawansowanych portów i klastrów portowych”. Podkreśla się przy tym, że wzrost  „liczby inteligentnych portów jest pozytywny dla sektora”. Automatyzacja i informatyzacja portów polepszają wydajność terminali i jakość obsługi klientów, a także przyczynia się do redukcji emisji substancji szkodliwych dla środowiska. Zauważono, że w skali globalnej wciąż zbyt powolne jest powolne tempo rozwoju innowacyjnej infrastruktury portowej i oczekiwania klientów wymagają przyspieszenia wdrażania innowacji.

- Aby osiągnąć wiarygodną trajektorię w kierunku zerowej emisji netto do 2050 r., branża morska musi stawić czoła swoim wyzwaniom, przekładając zobowiązania na konkretne działania. Porozumienia, cele i strategie muszą zostać przekształcone w mierzalne osiągnięcia, które generują trwały pęd. Tylko poprzez zdecydowane działania, współpracę i innowacje branża może zapewnić zrównoważoną i odporną przyszłość – apelują autorzy Raportu GMT 2050.

Analitycy przygotowujący Raport GMT 2050 zbadali potencjalne scenariusze  zmian w branży morskiej. Wykorzystano tu macierz uwzględniającą tempo wdrażania technologii w społeczeństwie i globalną współpracę w zakresie zmian klimatu. Wykresy barometryczne zostały zaprojektowane w celu wsparcia prognozowania najbardziej prawdopodobnej przyszłości dekarbonizacji branży morskiej przy obecnym tempie postępu. LR zapowiada, że prognoza ta będzie corocznie weryfikowana.