Port Alexandroupolis stał się przed rokiem strategicznym punktem na Morzu Śródziemnym. Wojna w rejonie Morza Czarnego i blokada portów ukraińskich wywołała nie tylko zmiany w logistyce zbóż, ropy i gazu. Również logistyka wojskowa NATO musiała dostosować się do nowych warunków. Na Morzu Śródziemnym, działający w cieniu Salonik i Pireusu, położony w północno-wschodnim regionie Grecji, port Aleksandropolis przekształcił się w kluczowe, strategiczne ogniwo logistyki NATO. Przez ten mały port obywa się tranzyt zaopatrzenia i broni do Europy Środkowej i Ukrainy. 

Grecja stała jednym z najważniejszych krajów NATO w regionie skupiającym kraje Lewantu. Niewyraźna aktywność Turcji już po aneksji Krymu przez Rosję, stała się od czasu napaści Rosji na Ukrainę i wojny mniej atrakcyjna do rozwoju logistyki wojskowej na zapleczu konfliktu. Okazało się, że położony blisko granicy z Bułgarią i w pobliżu wejścia na Morze Czarne, port Aleksandropolis z dobrym zapleczem do obsługi ro-ro, jest znakomitym miejscem do wykonywania operacji logistycznych. 

Trzeba powiedzieć wyraźnie, że to Amerykanie uznali ten port za miejsce strategiczne. Port nabrał również znaczenia strategicznego, gdy podjęto decyzję o usytuowaniu tu terminalu LNG, w którym udział ma również Bułgaria. W Alexandroupolis zacumuje dawny zbiornikowiec LNG GasLog Chelsea o pojemności 153 500 m3, który został zbudowany w 2010 roku. 

Na gazowym szlaku

Jest to pierwszy projekt konwersji FSRU działający na Morzu Egejskim. Należący do GasLog, partnera konsorcjum Gastrade, statek przebudowywany jest w stoczni Keppel w Singapurze od początku lutego 2023 r. Po zainstalowaniu dodatkowych urządzeń do regazyfikacji, z których większość została już zmontowana wcześniej, statek zostanie przekazany operatorowi 8 listopada br.

Kilka tygodni później gazowiec zostanie podłączony do instalacji w rejonie Alexandroupolis. Powinien rozpocząć współpracę z systemem do końca 2023 r. FSRU zostanie podłączony do krajowego systemu przesyłowego gazu ziemnego (NNGΤS) Grecji i będzie tłoczony przez 28-kilometrowy rurociąg zbudowany przez Corinth Pipeworks. 

W rejonie Alexandroupolis przebiega TAP czyli Gazociąg Transadriatycki. Prowadzi on z Azerbejdżanu i od granicy Turcji, przez terytorium Grecji i Albanii aż do Włoch. Do Grecji gaz dociera za Gazociąguiem TANAP. Azerbejdżan deklaruje, że przez Korytarz Południowy może tłoczyć do Europy 10 mld m3 gazu rocznie, z czego 8 mld m3 do Włoch i 2 mld m3 do Grecji i Bułgarii.

Obok gospodarczego znaczenia, Alexandroupolis stał się miejscem strategicznym dla wojsk amerykańskich delegowanych do NATO oraz punktem przerzutowym uzbrojenia dla Ukrainy. Rangę tego miejsca na logistycznej mapie NATO podkreśliły niedawne wizyty Amerykanów.  

Na wojennej ścieżce

Na początku br. Charge d'affaires ambasady USA Maria Olson i dyrektor Departamentu Stanu USA w Biurze ds. Europy Południowej Josh Huck spotkali się z burmistrzem Yiannisem Zamboukisem, zastępcą dyrektora regionalnego Evros Dimitrisem Petrovitsem oraz metropolitą Anthimosem Aleksandropolis, Traianopolis i Samotraki.

Wizytowali również Zarząd Portu w Aleksandropolis i zostali poinformowani przez jego prezesa, Konstantinosa Chatzimichaila, o planach włączenia portu w system bezpieczeństwa energetycznego Grecji i regionu. 

Port i miasto traktowane jest jako kluczowe ogniwo europejskiego bezpieczeństwa energetycznego – stwierdzili uczestnicy spotkania, jak informuje Greek City Times.

Ambasador USA w Grecji George Tsunis wprost nazwał Aleksandropolis „podstawowym przejściem na Bałkany Zachodnie i Morze Czarne”, a jednocześnie odgrywa on kluczową rolę w bezpieczeństwie NATO na jego południowej flance.

Gaz strategiczny w porcie

Wizyta miała miejsce w gorącym czasie i miała za zadanie omówić aspekty bezpieczeństwa energetycznego. W porcie Aleksandropolis realizowane jest bowiem istotne z punktu bezpieczeństwa regionu przedsięwzięcie trzech firm energetycznych. 

Zbudują one w porcie elektrownię o mocy 840 MW opalaną gazem ziemnym. W realizacji projektu współpracują Damco Energy, spółka zależna Copelouzos Group, Public Power Corp. (PPC), największa firma energetyczna w Grecji i DEPA Commercial. Obiekt ma być gotowy do końca 2025 r. Elektrownia będzie korzystała m.in. z gazu dostarczanego przez zainstalowany w porcie pływający terminal skroplonego gazu ziemnego.

Planuje się, że będzie ona dostarczać energię elektryczną do Grecji, a także na rynki południowo-wschodniej Europy. Grupa Copelouzos w komunikacie prasowym poinformowała, że elektrownia będzie mogła być zasilana paliwem mieszanym i będzie mogła pracować na paliwie wodorowym. W ten sposób cele związane z bezpieczeństwem energetycznym państwa splatają się z celami zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego. 

Militarna umowa z portem w centrum

W ramach ostatniej umowy o wzajemnej obronie i współpracy z Grecją (podpisanej obok układu NATO) Stany Zjednoczone wspomogły w realizacji planów przekształcenia Aleksandropolis w strategiczne centrum logistyczne, którego plany ekspansji obejmują teraz wojsko, energetykę i transport. 

Już trzy lata przed rosyjską inwazją na Ukrainę w lutym 2022 r. Pentagon przetransportował przez Aleksandropolis znaczne ilości sprzętu wojskowego, w tym 117 tys. ton amerykańskiego wyposażenia wojskowego, 70 samolotów i 165 pojazdów opancerzonych – informuje źródło z przedstawicielstwa amerykańskiego w NATO.

Od początku konfliktu port jest kluczowym morskim punktem przerzutowym dla zaopatrywania wojsk znajdujących się przy zachodniej granicy Ukrainy. Tym kanałem przerzutowym dostarcza się broń, kontenery żywności i niezbędnych dostaw humanitarnych dla obywateli Ukrainy, a także dla ukraińskich uchodźców w całej Europie Środkowej i Wschodniej – podkreślają źródła amerykańskie.

Przez Amerykanów prawie w 100% wykorzystywana jest infrastruktura Alexandroupolis, która obejmuje infrastrukturę i suprastrukturę terminalową oraz powierzchnię placów składowych wraz z infrastrukturą i  połączeniami drogowymi i kolejowymi na północ Europy Środkowej. Port stanowi  już od kilku lat istotne punkt zabezpieczenia logistycznego wschodniej flanki NATO. 

Sekretarz obrony USA Lloyd Austin publicznie uznał istotną rolę Grecji w umożliwieniu „ekspansji sił amerykańskich w Grecji w celu wsparcia celów Stanów Zjednoczonych i NATO w zakresie strategicznego dostępu do regionu”, zwłaszcza na Ukrainie.

Strategiczny FSRU

Terminal LNG w Alexandroupolis, o zdolności regazyfikacyjnej 5,5 mld m3 rocznie, ma zostać oddany do użytku do końca 2023 roku. Terminal będzie w 20% własnością Bułgarii, która ma odbierać pierwszą wyprodukowaną energię elektryczną przez zakład, według projektantów projektu.

– Jesteśmy tutaj, aby powitać projekt, który zmienia krajobraz energetyczny: Grecja jest teraz zabezpieczona i uzyskuje wystarczającą ilość energii –  powiedział Christos Copelouzos, dyrektor generalny Copelouzos Group, podczas ceremonii ogłoszenia projektu 14 stycznia br.

– Jednocześnie tworzony jest nowy filar energetyczny dla południowo-wschodniej Europy, ponieważ nasz kraj będzie mógł eksportować energię elektryczną do sąsiednich krajów bałkańskich, do Bułgarii, Macedonii Północnej, a nawet Serbii – dodał Copelouzos.

Elektrownia portowa będzie obiektem pracującym w cyklu kombinowanym, z turbinami gazowymi i parowymi, przy czym turbiny parowe będą napędzane ciepłem spalin z turbiny gazowej. Produkcja energii elektrycznej elektrowni zastępuje produkcję trzech elektrowni opalanych węglem brunatnym, które są obecnie likwidowane.

Screaming Eagle na greckim wybrzeżu

Generał dywizji JP McGee, dowódca 101. Dywizji Powietrznodesantowej (Air Assault), udał się do Aleksandropolis w Grecji, aby zwiedzić port i obserwować operacje portowe 101. Dywizji Powietrznodesantowej – informował „Economist” 30 czerwca 2022 r. 

W porcie spotkał się z dowódcą 12. Greckiej Dywizji Piechoty Zmechanizowanej i  dowódcą amerykańskiej 598. Brygady Transportowej Armii Stanów Zjednoczonych. 

– Gdy pojazdy i sprzęt wojskowy przybędą z Fort Campbell w stanie Kentucky, opuszczą port w Aleksandropolis i zostaną przetransportowane przez Europejski Obszar Operacyjny w celu wsparcia misji V Korpusu Armii Stanów Zjednoczonych mającej na celu wzmocnienia wschodniej flanki NATO i udział w międzynarodowych ćwiczeniach z partnerami z całego świata – informował dowódca 101. Dywizji Powietrznodesantowej.

101. Dywizja Powietrznodesantowa i Zespół Bojowy 2. Brygady z około 4700 żołnierzami Screaming Eagle ze 101. Dywizji Powietrznodesantowej są rozmieszczone w różnych miejscach w Europie. 

– Od D-Day, 6 czerwca 1944, ta dywizja wielokrotnie odpowiadała na wezwanie narodu w każdym większym konflikcie. Po raz kolejny Screaming Eagles są w Europie. Dzisiejsze Orły są gotowe wspierać naszych aliantów w zachowaniu długotrwałej stabilności w Europie, o którą walczyli i ginęli nasi poprzednicy — powiedział generał dywizji JP McGee, dowódca generalny 101 Dywizji Powietrznodesantowej.

Grecja ogniwem logistycznym i militarnym

– Stany Zjednoczone dostrzegły tu szansę [na operacje logistyczne – MG] i działamy już od około trzech lat — powiedział Andre Cameron, dyrektor Korpusu Transportowego Wschodniej Grecji Śródziemnomorskiej, 839 Batalionu Transportowego, 598 Brygady Transportowej.

Podkreślił on, że „siły USA i NATO korzystają teraz z tego portu i z każdą misją nadal zwiększaliśmy możliwości logistyczne tego portu” informuje Aleksandra Shea z 319 Mobile Public Affairs Detachment. 

Cameron i jego zespół koordynowali przemieszczanie sprzętu wojskowego i pojazdów dla sił rotacyjnych USA w Europie Wschodniej oraz zabezpieczali logistycznie coroczne ćwiczenia Defender Europe 23. 

Przy współpracy sił armii greckiej, przywódców lokalnych społeczności i personelu władz portowych, ponad 600 jednostek amerykańskiego sprzętu wojskowego i pojazdów były ładowane i rozładowywane z amerykańskich statków transportowych ARC Endurance i ARC Integrity. Operacja trwała cztery dni.

Mały port dużym ogniwem logistycznym

Należy podkreślić, że jeszcze niedawno port Aleksandropolis przeznaczony był do prywatyzacji. Przed ponad rokiem rząd grecki odwołał prywatyzację portu poprzez sprzedaż 67% udziałów. 

Decyzję uzasadniono tym, że port jest zbyt cenny, by zrezygnować z kontroli właścicielskiej. Napaść Rosji na Ukrainę i inwestycje w infrastrukturę o znaczeniu strategicznym sprawiły, że rząd wycofał się z tego pomysłu.  

W maju br. grecki rząd otrzymał 24 mln euro dofinansowania z Unii Europejskiej na modernizację portu Aleksandropolis na Morzu Egejskim – poinformowała agencja prywatyzacyjna HRADF. 

Fundusze UE zostaną wykorzystane na prace pogłębiarskie i budowę infrastruktury drogowej – poinformował HRADF w oświadczeniu, dodając, że już trwają prace nad biznesplanem przedsięwzięcia.

Z powyższej analizy wynika wniosek, że nawet mały port może spełniać zadania strategiczne, a decyzje właścicielskie muszą być rozpatrywane w szerszej perspektywie. Warto wziąć to pod uwagę budując strategie dla portów polskich.