Europa i USA z perspektywy Machu Picchu. Niespokojny Ocean Spokojny

“Empower. Include. Grow” to hasło pod którym liderzy ekonomiczni APEC spotkali się 15-16 listopada w Limie aby promować priorytety APEC w zakresie handlu i inwestycji, cyfryzacji i innowacji oraz zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu. Przedsięwzięciu towarzyszyło uroczyste uruchomienie portu w Chancay w Peru.  Przyjęto „Deklarację z Machu Picchu”, w której  postuluje się przyspieszenie działań na rzecz wzrostu gospodarczego krajów APEC. Przywódcy poparli również „Mapę drogową z Limy” w której wyznaczono najważniejsze kierunki rozwoju gospodarczego państw regionu Azji i Pacyfiku (2025–2040).

Unia Europejska rozwija (zwija?) się pod presją dużej aktywności gospodarczej krajów regionu APEC oraz ASEAN. Spętana administracyjnymi i politycznymi interesami nie może wypracować zwartej strategii gospodarczej, wspólnej polityki innowacyjnej, jednolitej strategii przemysłowej i obronnej. Dzieje się to w czasach, gdy w Gdańsku wstrzymuje się produkcję nowej fabryki, gdy armatorzy kolejne serie statków kontraktują w stoczniach chińskich, gdy linie żeglugowe optymalizują wejścia do portów, a skala opóźnień przekracza już wszelkie standardy. 

W czasach, gdy całe branże przenoszą swoją aktywność  do Azji, a szczególnie Chin, jako główne panaceum planuje się oprzeć strategię rozwoju gospodarek UE w oparciu o cła i dotacje. W tym czasie, nową  dynamikę współpracy gospodarczej w strefie Azji i Pacyfiku nadały inicjatywy podjęte przez Stany Zjednoczone. M.in. chodzi o wdrażanie Zasad San Francisco dotyczących integracji inkluzywności i zrównoważonego rozwoju w polityce handlowej i inwestycyjnej. Chodzi również o wspieranie Zasad i Zaleceń Detroit dotyczących m.in. równości w edukacji, szkoleniu i zatrudnieniu oraz wykorzystania do współpracy gospodarczej  dialogu społecznego. 

Chiny realizują postulaty i programy przyjęte przez APEC konsekwentnie i z pełnym zaangażowaniem. Wykorzystują zarówno dynamikę swojego przemysłu, potencjał innowacyjny wiodących branż przemysłowych jak i aktywność inwestycyjną w regionie. Kończąc swoje przemówienie na 31. spotkaniu liderów gospodarczych w Limie, Prezydent Chińskiej Republiki Ludowej Xi Jinping powiedział: „Starożytny chiński mędrzec zauważył: „Człowiek cnotliwy, jednocześnie umacniając swoją pozycję i dążąc do sukcesu, pracuje również nad tym, aby pomóc innym umocnić swoją pozycję i odnieść sukces”. 

- Podobne powiedzenie istnieje w Ameryce Łacińskiej: „Jedynym sposobem na zyskowne bycie narodowym jest bycie hojnie uniwersalnym”. Chiny witają wszystkie strony, aby kontynuowały podróż „ekspresowym pociągiem” swojego rozwoju i rosły razem z chińską gospodarką, abyśmy wszyscy mogli przyczynić się do modernizacji wszystkich krajów charakteryzujących się pokojowym rozwojem, korzystną dla obu stron współpracą i wspólnym dobrobytem” – zakończył swoją wypowiedź prezydent Xi.

„Deklaracja z Machu Picchu” oraz „Mapa drogowa z Limy” Lima Roadmap to Promote the Transition to the Formal and Global Economies (2025-2040) wydaje się bardziej konsekwentna niż niedawno przyjęty do analizy przez Komisję Europejska tak zwany raport Mario Draghiego.

Jest w nim dobra diagnoza i zbiór pobożnych życzeń opracowany przez całe grono ekspertów z wielu krajów UE. „Mapa drogowa z Limy” zawiera obszary działań i źródła finansowania oraz umacnianie mocnych stron gospodarek Azji i Pacyfiku. Istotnym atutem zaprogramowanych działań jest to, że APEC konsekwentnie stawia na rozwój gospodarczy, w cieniu pozostawiając problemy i spory polityczne. 

APEC zrzesza 21 krajów określanych mianem „gospodarek członkowskich”. Termin „gospodarki członkowskie” jest używany, ponieważ proces współpracy APEC koncentruje się głównie na kwestiach handlowych i gospodarczych, a członkowie współpracują ze sobą jako podmioty gospodarcze. Warto na spokojnie przejrzeć listę krajów, które tworzą organizację: Australia; Brunei Darussalam; Kanada; Chile; Chińska Republika Ludowa; Hongkong, Chiny; Indonezja; Japonia; Republika Korei; Malezja; Meksyk; Nowa Zelandia; Papua-Nowa Gwinea; Peru; Republika Filipin; Federacja Rosyjska; Singapur; Chińskie Tajpej; Tajlandia; Stany Zjednoczone Ameryki; i Wietnam. Aktywności gospodarczej APEC towarzyszy nowa strategia krajów ASEAN, która nada działań APEC również dynamiki. Piszemy o tym tutaj.

21 krajów APEC to obszar, który zamieszkuje około 3 miliardów ludzi. Jest to prawie 40% populacji zamieszkującej nasz glob. W regionie tym skupia się prawie połowa światowego handlu, który głownie odbywa się szlakami morskimi. Kraje APEC generują ponad 60% światowego PKB. Dominuje ChRL. Nie tylko w produkcji przemysłowej i dynamice tworzenia PKB. 

Chiny i USA – siły napędowe APEC

Wymiana handlowa Chin z innymi gospodarkami APEC osiągnęła w 2024 r. rekordową wielkość 21,27 bilionów juanów (około 2,95 biliona dolarów amerykańskich) w pierwszych 10 miesiącach br. -  wynika z najnowszych danych Generalnej Administracji Celnej. Według celników z Chin, oznacza to wzrost wartości wymiany handlowej  o 5,7% w porównaniu z rokiem poprzednim, przewyższając dynamikę w handlu Chin o 0,5%. 

W okresie od stycznia do października towary pośrednie stanowiły ponad 45% chińskiego eksportu do innych gospodarek APEC. W regionie popyt rósł dynamicznie w szczególności na dostawy podzespołów elektronicznych, części samochodowych, podzespołów do urządzeń do automatycznego przetwarzania danych i modułów wyświetlaczy płaskich. Import Chin, to głównie surowce  i towary nieprzetworzone. Stanowiły one ponad 80% procent całkowitego importu Chin z innych gospodarek APEC. Chiny oficjalnie dołączyły do ​​APEC w 1991 r. i był to ich pierwszy akces do regionalnej organizacji współpracy gospodarczej.

Członkowie APEC są również ważnym miejscem docelowym eksportu towarów ze Stanów Zjednoczonych. W regionie APEC ma miejsce około 60% wymiany handlowej USA. Aż siedmiu z 10 największych partnerów handlowych Stanów Zjednoczonych to członkowie APEC – informuje urząd statystyczny USA. W 2023 r. Stany Zjednoczone pełniły rolę gospodarza APEC 2023. Wtedy właśnie wypracowano koncepcję pogłębiania więzi gospodarczych z kluczowymi partnerami regionalnymi w oparciu gospodarkę innowacyjną i inkluzywną aktywność gospodarczą.

W celu pogłębiania więzi nie tylko o aktywność  polityczną  ale również o sektor prywatny zainicjowano Tydzień Liderów Ekonomicznych APEC. Wzięło w nim udział ponad 5 tys. wysokich rangą urzędników rządowych i globalnych liderów biznesu. Amerykanie podkreślają, że „charakteryzował się on szeroką i znaczącą współpracą publiczno-prywatną, w tym Szczytem Dyrektorów Generalnych APEC, Forum Zrównoważonej Przyszłości APEC i innymi działaniami angażującymi interesariuszy”.

Amerykanie m.in stawiają na promowanie zrównoważonego rozwoju. Podejmują  w tym obszarze inicjatywy dotyczące klimatu i czystej energii oraz walkę z odpadami, które dostają się do morza. Wspierają walkę z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami. Na lądzie wspierają rządy, które walczą z nielegalnym wyrębem lasów. 

Amerykańskie koła gospodarcze uzasadniają te kierunki wsparcia w regionie Pacyfiku, ponieważ „Technologie czystej energii stanowią ważną okazję eksportową i inwestycyjną dla amerykańskich firm, a przejrzyste, rynkowe polityki i reformy zarządzania sektorem energetycznym otworzą rynki dla amerykańskiej energii i dóbr i usług związanych z energią”.

- Stany Zjednoczone przewodziły wysiłkom na rzecz promowania sprawiedliwych przejść na czystą energię, promowania bezpieczeństwa żywnościowego poprzez zrównoważone systemy rolno-spożywcze i ochrony bioróżnorodności leśnej – informuje ambasada USA w Peru w komunikacie po szczycie APEC. 

W 2024 r. rząd amerykański rozpoczął działania na rzecz Inicjatywy Sprawiedliwej Transformacji Energetycznej (JETI - Just Energy Transition Initiative), zaproponowanej przez Ministrów Energii APEC i Ministrów APEC w 2023 r.  Będzie  ona promować działania na rzecz przyspieszenia transformacji energetycznej w regionie APEC, wykorzystując pracowników, społeczności, firmy z sektora prywatnego i włączając  w ten proces  inwestorów w sposób sprawiedliwy i inkluzywny. Zakłada się, że zostaną w ten proces zaangażowane grupy mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MSME), kobiet, ludności tubylczej i osób niepełnosprawnych.

JETI obejmuje pięć następujących obszarów tematycznych: sprawiedliwa transformacja energetyczna i bezpieczeństwo energetyczne; elektrownie opalane paliwami kopalnymi i sprawiedliwa transformacja energetyczna; sprawiedliwa transformacja energetyczna na rzecz równości płci, dobrobytu i inkluzywnego zrównoważonego rozwoju; elektryfikacja obszarów wiejskich i dostęp do energii; rozwiązania techniczne na rzecz sprawiedliwej transformacji energetycznej.

Złoty Smok w gospodarczej ofensywie

Z kolei Chiny starają się przejąć rolę wiodącą poprzez kompleksową  integrację z krajami regionu. Czynią to między innymi przez inwestycje bezpośrednie. Wyraźnie akcentował to prezydent Chin Xi Jinping w czasie sesji przewódców APEC, które odbyło się w stolicy Peru, Limie, ogłosił, że Chiny powitają liderów APEC w swoim kraju w 2026 r.

- Nie możemy się doczekać współpracy ze wszystkimi stronami w celu pogłębienia współpracy w regionie Azji i Pacyfiku z korzyścią dla narodów w regionie  — mówił  prezydent Chin Xi Jinping, przemawiając podczas 31. Spotkania Liderów Ekonomicznych APEC. Wsparł go Carlos Vasquez, przewodniczący APEC 2024, który podkreślił, że  „Doświadczenie Chin w dwukrotnym goszczeniu APEC pokazuje, że Chiny potrafią wspierać konsensus i podkreślił, że „Chiny odegrały bardzo ważną rolę wraz z kilkoma innymi bardzo ważnymi gospodarkami... aby ponownie uzyskać konsensus od samego początku w APEC 2024 tutaj, w Peru” — informował reporter Xinhua.

- Chiny odegrają kluczową rolę we wzmocnieniu forum APEC w 2026 r., gdy przejmą rolę gospodarza, tak jak zademonstrowały to podczas swojego udanego przywództwa w 2014 r. — powiedział Xi.

Podczas swojego przemówienia Xi wezwał gospodarki APEC do „działania w solidarności i współpracy, aby sprostać wyzwaniom, w pełni zrealizować wizję Putrajaya 2040, zbudować społeczność Azji i Pacyfiku ze wspólną przyszłością i rozpocząć nową erę rozwoju Azji i Pacyfiku”. 

Wizja Putrajaya 2040, przyjęta przez przywódców APEC w 2020 r., przewiduje „otwartą, dynamiczną, odporną i pokojową społeczność Azji i Pacyfiku do 2040 r., dla dobrobytu wszystkich naszych ludzi i przyszłych pokoleń”.  Cztery lata temu podkreślano, że chodzi o to „by zapewnić, że Azja i Pacyfik pozostaną najbardziej dynamiczną i połączoną regionalną gospodarką świata, uznajemy znaczenie i będziemy nadal współpracować, aby zapewnić wolne, otwarte, uczciwe, niedyskryminujące, przejrzyste i przewidywalne środowisko handlowe i inwestycyjne”. 

Stawiano również na Innowacje i cyfryzację. Chodziło ot to „Aby umożliwić wszystkim naszym pracownikom i przedsiębiorstwom uczestnictwo i rozwój w połączonej gospodarce globalnej, będziemy wspierać sprzyjające środowisko, które jest między innymi rynkowe i wspierane przez gospodarkę cyfrową i innowacje”. W tym obszarze Chiny już odgrywają dominującą rolę w regionie APEC. 

Na spotkaniu w Peru zauważono, że ta wizja wspólnego dobrobytu i trwałej stabilności staje w obliczu coraz większych wyzwań. 2024 r., to czas napięć i zawirowań geopolitycznych. Zwrócono uwagę na działanie pod presją zakłóceń w gospodarce światowej.  Zwrócono uwagę, że protekcjonizm i próby „odłączenia” i „zmniejszenia ryzyka” wywołały bezprecedensową presję na stabilność i wzrost regionu. 

- Powinniśmy pozostać oddani multilateralizmowi i otwartej gospodarce, stanowczo podtrzymywać wielostronny system handlowy ze Światową Organizacją Handlu w jego centrum, w pełni reaktywować rolę APEC jako inkubatora globalnych zasad gospodarczych i handlowych oraz promować regionalną integrację i łączność gospodarczą — podkreślał  Xi.

W wywiadach dla Xinhua eksperci i urzędnicy z Azji i Pacyfiku zauważyli, że niezwykły sukces Chin dzięki wysokiej jakości otwarciu dał im głębokie zrozumienie znaczenia otwartego globalnego systemu gospodarczego i krytycznej potrzeby promowania wielostronnej i korzystnej dla obu stron współpracy.

Jako główny kraj w Azji i Pacyfiku Chiny „konsekwentnie trzymały się ścieżki rozwoju, która jest zgodna z duchem otwartości, inkluzywności i wzajemnych korzyści APEC” — powiedział Woo Su-keun, dyrektor Instytutu Studiów Azji Wschodniej w Korei. „Ważniejsze jest, aby kraje wykazały się silnym przywództwem poprzez konkretne działania, a nie słowa” — powiedział Woo agencji Xinhua.

UE  i USA w cieniu Portu Chancay

Wymiana handlowa i dynamicznie rozwijająca się współpraca gospodarcze regionu Pacyfiku nie może obyć się bez dobrej infrastruktury logistycznej, w tym połączeń żeglugowych i portów morskich. Otwarcie Portu Chancay w czasie konferencji APEC miało więc spektakularny charakter i było sygnałem kierunku w jakim idzie zacieśnianie więzi gospodarczych w regionie Pacyfiku. Port został zbudowany przez chiński koncern logistyczny Cosco Shipping we współpracy z peruwiańskim operatorem Volcan. Port został otwarty oficjalnie 14 listopada br. i jest niewątpliwie nową jakością na mapie gospodarczej Ameryki Łacińskiej. Port poprzez połączenia z Chinami  na pewno  będzie silnym korytarzem logistycznym sprzyjającej integracji gospodarek ChRL i Ameryki Południowej, a szczególnie Brazylii i Peru. 

Prognozuje się, że rocznie w zautomatyzowanym porcie kontenerowym będzie można przeładować około 1,5 miliona TEU. Łączne obroty wraz z położonym niedaleko Limy Callao mogą przekroczyć 5 mln TEU. Według peruwiańskiego rządu, port Chancay ma skrócić czas podróży towarów z Ameryki Południowej do Chin z 35 do 25 dni. 

- Chiny są największym partnerem handlowym wielu krajów Ameryki Łacińskiej, w tym Brazylii, Peru i Chile – podkreśla Leszek B. Ślazyk, ekspert i redaktor portalu Chiny24.com i informuje, że według Międzynarodowego Funduszu Walutowego handel Ameryki Łacińskiej z Chinami wzrósł z około 12,5 miliarda dolarów w 2000 roku do około 483 miliardów dolarów w 2022 roku. Udział Chin w całkowitym wolumenie handlu w regionie wzrósł do 16% z 2% dwie dekady temu, gdy udział USA spadł z 52% do 39%. Przy czym dziś sporą część towarów wysyłanych z Ameryki Łacińskiej do USA stanowią te produkowane z surowców, komponentów i części pochodzących z Chin – podkreśla Ślazyk.

Chiny są drugim co do wielkości partnerem handlowym UE w zakresie wymiany towarowej po Stanach Zjednoczonych, a dwustronny handel osiągnął 739 mld EUR w 2023 r. Stanowi to spadek o 14% w porównaniu z 2022 r. – wynika z danych Eurostatu.  Chiny są trzecim co do wielkości partnerem UE w zakresie eksportu i największym w zakresie importu. Bilans handlowy UE-Chiny jest stale korzystny dla Chin. W 2023 r. deficyt UE wyniósł 292 mld EUR. Eksport UE do Chin wyniósł 223,6 mld EUR, podczas gdy import UE z Chin wyniósł 515,9 mld euro, co oznacza spadek o 3,1% i 18% w ujęciu rok do roku. Tylko przez 10 ostatnich lat gospodarki UE wpompowały więc w gospodarkę ChRL co najmniej 2 600 mld EUR. Do tego dochodzą bezpośrednie inwestycje zagraniczne, których wartość skumulowana  od 2020 r. zbliżyła się do 180 mld EUR – wynika z danych Eurostat. 

Wymiana handlowa EU- ChRL, źródło: Eurostat, 2024

Unia Europejska (UE) i pięć krajów Ameryki Południowej współpracują w ramach umowy handlowej znanej pod hiszpańskim skrótem Mercosur, którą zainicjowano w styczniu 2019 r. Ze strony Ameryki Południowej porozumienie obejmuje Brazylię, Argentynę, Urugwaj, Paragwaj i Boliwię. Według Komisji Europejskiej umowa tworzy rynek dla 780 milionów ludzi i pozwoli firmom w Europie zaoszczędzić ponad 4 mld euro rocznie na taryfach. Inwestorzy z UE mają 330 mld euro (360,5 miliarda dolarów) inwestycji w pięciu krajach Ameryki Południowej.

Otwarcie Portu Chancay miało nie tylko charakter spektakularny. Pokazało, że aktywność ChRL w krajach regionu Pacyfiku i Ameryki Łacińskiej przybiera całkiem inny poziom niż współpraca UE i USA z krami tego regionu. Bezpośrednie inwestycje i transfer technologii oraz tworzenie trwałych więzi gospodarczych są przekładane nad prostą wymianę handlową. Te zmiany dokładnie widać ze szczytu Machu Picchu.