Przez morskie terminale paliwowe przepompowano w 2023 około 2,16 mld t ropy naftowej, z czego morskie terminale Unii Europejskiej przeładowały ponad 470 mln t. Ten wynik przebiła gospodarka ChRl, która sprowadziła drogami morskimi 512 mln ton w okresie styczeń-grudzień ubr. – informuje w najnowszym raporcie Banchero Costa. Port Gdańsk znalazł się w czołówce portów UE przeładowujących ropę naftową. 

Wojna w Ukrainie i zamieszanie w łańcuchach dostaw sprawiły, że był to kolejny dobry rok dla firm zajmujących się handlem ropą naftową. Popyt na ten surowiec energetyczny wzrósł pomimo wysokich cen ropy i recesji gospodarczej na wielu rynkach. 

Mimo spowolnienia wielu rynków przemysłowych i konsumpcyjnych, w okresie styczeń-grudzień 2023 r. światowe przewozy ropy naftowej szlakami morskimi wzrosły o 5,3% r/r i osiągnęły wielkość 2 160,6 mln t. wynika z informacji opartych na danych obserwacji ruchu zbiornikowców prowadzonych przez Refinitiv Maritime, z wyłączeniem całego handlu kabotażowego.

We wcześniejszych latach globalne morskie przewozy ropy naftowej były niższe. W okresie styczeń-grudzień 2022 r. przekroczyły 2 050,9 mln t, a w 2021 r. na zbiornikowce załadowano 1 886,3 mln t, podczas gdy w 2019 r. między terminalami paliwowymi przetransportowano morzem  2 110,5 mln t. 

Zatoka Perska – ponad 40% globalnych dostaw

Dominującym regionem i źródłem dostaw jest region Zatoki Perskiej.  W okresie styczeń-grudzień 2023 r. dostawy z poł naftowych położonych w tym regionie spadły o 1,4%. r/r do 869,1 mln ton. Ropa arabska wciąż stanowi dominujące źródło dostaw dla wielu odbiorców, a ostatnio również dla Polski. Dostawy z  Zatoki Perskiej stanowiły w 2023 r. 40,2% światowego handlu morskiego ropą naftową.

Eksport z portów rosyjskich wzrósł w 2023 r. natomiast o 5% r/r do 229,5 mln ton. Jest to 10,6% podaży w globalnym obrocie ropą naftową. Z USA eksport tego surowca wzrósł o 19,5% r/r do 197,2 mln t. Z Afryki Zachodniej eksport ropy w ubr. wzrósł o 2,5% r/r i osiągnął 174,8 mln t. Z Ameryki Południowej eksport wzrósł o 20,8% r/r. i na zbiornikowce załadowano 157,6 mln t. Z pól naftowych Europy Północno-Zachodniej eksport wzrósł o 3,4% r/r do 111 mln ton.

Największym morskim importerem ropy naftowej w 2023 r. było ChRL. Gospodarka Chin wywołała popyt na 23,7% światowych dostaw. Dostawy ropy do Chin wzrosły w okresie styczeń-grudzień 2023 r. o 16,6% r/r do 512 mln ton, podczas gdy rok wcześniej było to ponad 70 mln t mniej (439,9 mln t w 2022 r.). 

Import Indii wzrósł o 1,9% r/r do 228,2 mln t. To sprawiło, że Indie generują 10,6% światowego popytu. Gospodarka Korei Południowej importowała w 2023 r. o +2,7% więcej niż rok wcześniej. Terminale paliwowe przepompowały ze zbiornikowców 140,4 mln t ropy naftowej. Japonia zmniejszyła import o 8,1% r/r. W terminalach paliwowych portów japońskich rozładowano 121,6 mln t ropy naftowej.

Unia Europejska drugim globalnym importerem 

Unia Europejska jest drugim co do wielkości importerem ropy naftowej drogą morską na świecie. W 2022 r. wyprzedzała Chiny. Jednak w  okresie styczeń-grudzień 2023 r. import drogą morską do Unii Europejskiej (27) wzrósł w tempie czterokrotnie mniejszym niż import Chin. Było to jedynie 4,7% r/r. W wyniku tego do portów paliwowych w UE zbiornikowce dowiozły 472,4 mln t. Na UE w 2023 r. przypadło 21,9% światowego handlu ropą naftową.

Ograniczony sankcjami import ropy naftowej z Rosji gwałtownie spadł w okresie I–III kw. 2023 ze względu na unijny zakaz. Za ropę naftową z Rosji kraje UE płaciły średnio 0,7 mld euro miesięcznie w 2023 r. W 2022 r. do eksporterów rosyjskiej ropy trafiało  4,6 mld euro.  

Około 14% ropy naftowej dostarczonej zbiornikowcami do UE w 2023 r. przewieziono statkami VLCC, około 43% dotarło na zbiornikowcach Suezmax i około 42% zostało rozładowanej ze statków Aframax – informuje Banchero Costa Research.

Rotterdam był portem o największym wolumenie przyjętej ropy dostarczonej do UE. Do usytuowanych w jego strefie rafinerii dotarło w 2023 r. drogą morską 101 mln ton ropy naftowej. Na drugiej  pozycji znalazł się Port Północny w Gdańsku, którego terminale przepompowały 37,6 mln t (w 2022 r. – 25,5 mln t). 

- Naftoport stał się naftowym hubem dla regionu. To właśnie przez gdański terminal paliwowy zabezpieczane są potrzeby rafineryjne zarówno Polski, jak i naszych najbliższych sąsiadów. Naftoport w ub.r. przeładował w sumie 36,6 mln ton ropy naftowej i paliw. Część tego ładunku to dostawy dla niemieckich rafinerii. Po odcięciu dostaw ropociągiem „Przyjaźń” z Rosji, Polska stała się dla nich najważniejszą bramą – informował Zarząd Morskiego Portu Gdańsk. 

Na trzeciej pozycji uplasował się Triest, do którego zbiornikowce dostarczyły 36 mln ton. Na dalszych miejscach są terminale paliwowe w Fos (22,0 mln ton), Le Havre ( 19,3 mln ton), Wilhelmshaven (17,9 mln ton). Poniżej 15 mln t w 2023 r. przeładowały porty: Kartagena (14,3 mln ton), Sarroch (12,2 mln ton), Augusta (11,4 mln ton), Algeciras (10,2 mln ton), Tarragona (9,8 mln ton), Lysekil (9,5 mln ton).

Zawirowania w logistyce ropy naftowej

Kraje Unii Europejskiej dotknęły mocno zawirowania w logistyce ropy naftowej. Dostawy statkami musiały zastąpić transport rurociągowy. Zmienić trzeba było kraje i porty z których importowano ropę w 2023 r. Nie wszystko poszło zgodnie z oczekiwaniami i w sankcjach pojawiły się dziury, przez które przeciekała ropa z Rosji. 

Zmiany w łańcuchach logistycznych sprawiły jednak, że zmieniły się przeładunki w wielu krajach i portach, zarówno po stronie eksportu jak i importu. W okresie styczeń-grudzień 2023 r. Podaż z portów rosyjskich (obejmująca także ropę kazachską) spadła o 40,4% r/r w porównaniu do 2022 r. oraz 47,9% w porównaniu do 2021 r. w porównaniu do 2021. W 2023 r. wyeksportowano przez terminale rosyjskie 58,6 mln t, podczas gdy w roku poprzedzającym było to 98,4 mln t, a w 2021 r. 112,5 mln t.

Atak ukraińskich dronów na porty St. Petersburg i Ust Ługa sprawił, że w styczniu gubernator obwodu leningradzkiego, Aleksandr Drozdenko ogłosił alarm dla portów i wprowadził najwyższy poziom zagrożenia na terenie obiektów infrastruktury krytycznej. Alarm ogłoszono we wszystkich rejonach obwodu. W szczególności dotyczy terminali o instalacji usytuowanych w portach Wyborg, Wysock i Primorsk.

Obecnie Noworosyjsk to największy port zapewniający eksport ropy naftowej do UE. W 2023 r. wyniósł on 47,4 mln t. Rosyjskie porty w ciągu ostatnich 2 lat spadły z w rankingu dostawców ropy do UE. Są jednak czwartym dostawcą ropy naftowej do UE transportowanej drogą morską. 

USA, Norwegia i Wielka Brytania w roponośnej luce po sankcjach

To już tylko  12,4% wolumenu w okresie styczeń-grudzień 2023. Ropa z brytyjska i norweska  z Morza Północnego stanowiła w ubr. 18,6% dostaw do UE. Koncerny produkcyjne z Afryki Północnej  zapewniają 17,3% dostaw, a z USA zbiornikowcami dociera 15,4% ropy importowanej przez kraje UE.

W wyniku sankcji wprowadzonych na ropę rosyjską, o 14% rok do roku wzrosły do UE dostawy z Morza Północnego (Norwegia i Wielka Brytania). W okresie styczeń-grudzień 2023 r. z brytyjskich i norweskich odwiertów  morskich dopłynęło zbiornikowcami do portów UE 87,8 mln t.  

Import z Afryki Północnej (w tym z Sidi Kerir) wzrósł o 17,3% r/r do 81,7 mln ton w okresie styczeń-grudzień 2023 r. Import z USA wzrósł o 41,5% r/r, osiągając nowy rekord wszechczasów wynoszący 72,8 mln t.

Dostawy z Afryki Zachodniej do Europy wzrosły o 8,2% r/r do 54,4 mln ton w 2023 r. Bezpośrednie dostawy z Zatoki Perskiej również gwałtownie wzrosły. W 2023 r. dynamika dostaw osiągnęła 32,2% r/r do 45,3 mln ton. Wolumen dostaw z Turcji (Ceyhan) spadł o 32,7% r/r do 23 mln ton z 34,2 mln ton w okresie styczeń-grudzień 2022 r. 

Sankcje nałożone na Rosję sprawiły, że do zdecydowanie zmalał bezpośredni  import ropy rosyjskiej do Unii Europejskiej. Teraz ropa z tego kraju trafia w sposób pośredni przez operatorów i handlarzy wykorzystujący „szare” lub „czarne” floty. 

Wykorzystywane są również sprytnie  porty przerzutowe, gdzie ropa ze statków z ropą rosyjską przeładowywana jest na statki działające w oficjalnych rejestrach. Powszechne są również operacje STS - przepompowywania ropy w zatokach lub na redach portów.  

Do portów UE dociera również ropa rosyjska w formie produktów wytworzonych w rafineriach państw trzecich, które sankcji nie wprowadziły. I tak przez przeciekające sankcje ropa z Rosji dociera do portów Unii Europejskiej.