Transport morski szkodzi jak każdy inny. Na liście wstydu wycieki ropy i emisje zanieczyszczeń

Transport morski jest istotnym elementem światowego handlu i gospodarki. W UE obsługuje 77 proc. handlu zewnętrznego i 35 proc. handlu wewnątrzunijnego. Chociaż sektor morski przynosi UE znaczne korzyści gospodarcze i społeczne, ma on również wpływ na środowisko i zdrowie obywateli UE – wynika z raportu „The European Maritime Transport Environmental Report”.

EMTER to pierwszy i kompleksowy przegląd sektora transportu ekologicznego w UE, będący wspólnym sprawozdaniem Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) i Europejskiej Agencji Środowiska (EEA). Wnioski płynące z opracowanie nie napawają optymizmem branżę transportu. Pomimo postępów poczynionych w ostatnich latach, transport morski nadal wywiera duży wpływ na środowisko, między innymi poprzez emisje gazów cieplarnianych. Sektor ten wytwarza 13,5 proc. wszystkich emisji gazów cieplarnianych pochodzących z transportu w UE - plasuje się nieznacznie za lotnictwem i znacznie poniżej transportu drogowego. Mimo, że w 2020 roku nastąpiło spowolnienie aktywności żeglugowej pod wpływem pandemii COVID-19, to oczekuje się, że w nadchodzących dziesięcioleciach nastąpi dynamiczny rozwój tego sektora, napędzany rosnącym popytem na podstawowe zasoby i przewozy kontenerowe – informuje w komunikacie ESMA.

Emisje ze statków mogą być również szkodliwe dla zdrowia ludzkiego, przy czym mogą mieć wpływ na prawie 40 proc. Europejczyków mieszkających w odległości do 50 km od morza. Emisje z tego sektora przyczyniają się również do zakwaszenia wody oraz zmian poziomu składników odżywczych i tlenu w środowisku morskim.

W wyniku różnych procesów spalania i przetwarzania energii zachodzących na pokładzie statków, zwłaszcza w przypadku napędu i produkcji energii, statki emitują do atmosfery różne substancje zanieczyszczające powietrze. Główne z nich to tlenki siarki (SOx), tlenki azotu (NOx), pył zawieszony (PM) i tlenek węgla (CO). Inne substancje zanieczyszczające powietrze emitowane przez statki różnią się w zależności od charakteru ich eksploatacji i obejmują, choć w znacznie mniejszym stopniu, niemetanowe lotne związki organiczne (NMVOC) oraz substancje zubożające warstwę ozonową (ODS). Te generowane przez statki emisje mogą być niekiedy znaczące w obszarach o dużym natężeniu ruchu morskiego, a także mogą przemieszczać się na duże odległości. W 2018 roku udział emisji wytwarzanych przez sektor transportu wodnego, w tym żeglugi międzynarodowej, krajowej i śródlądowej, stanowił 24 proc. w przypadku NOx, 24 proc. w przypadku SOx i 9 proc. w przypadku PM2,5 emisji ze wszystkich uwzględnionych sektorów.

Wycieki ropy do mórz i oceanów

Wycieki ropy naftowej są jednym z najbardziej niepokojących źródeł zanieczyszczeń morskich, ponieważ są trudne do usunięcia i mogą utrzymywać się przez długi czas w środowisku morskim – czytamy na stronie raportu EMSA. Mogą one poważnie zanieczyszczać siedliska morskie i przybrzeżne, powodując szkody dla środowiska naturalnego i gospodarki. Może to również wynikać z nieodpowiednich operacji oczyszczania po wycieku ropy.

Wycieki ropy naftowej mogą być skutkiem celowych zrzutów operacyjnych, zaniedbań, takich jak niewłaściwa konserwacja sprzętu, lub następstwem wypadku lub incydentu, takiego jak kolizja statku, wejście na mieliznę lub pęknięcie rurociągu. Jednak pomimo faktu, że ilość ropy naftowej transportowanej drogą morską wzrastała w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci, liczba przypadkowych wycieków ropy naftowej na wodach UE spadała. W minionych dziesięciu latach na wodach UE miało miejsce tylko osiem przypadków średniego lub dużego wycieku ropy z tankowców, podczas gdy na świecie były łącznie 62 takie wypadki.

Żegluga generuje hałas podwodny

Statki powodują hałas podwodny, który może przyczynić się do utraty słuchu u gatunków morskich, ograniczenia komunikacji między osobnikami, potencjalnego wzrostu poziomu stresu i różnych zmian behawioralnych. Pomiary dokonane w ciągu ostatnich 50 lat wykazały, że hałas w oceanach szybko rośnie, istnieją również udokumentowane dowody naukowe łączące narażenie na hałas z szeregiem szkodliwych skutków dla ssaków morskich, żółwi morskich, ryb i bezkręgowców.

Transport morski odpowiada również za największą część przypadków wprowadzania gatunków nierodzimych do mórz w UE. Organizmy są przenoszone głównie przez wody balastowe (do 25,5 proc.) i zanieczyszczenia kadłuba (do 21,2 proc.), podczas gdy inne źródła, takie jak pogłębianie, wędkarstwo lub sprzęt do połowu ryb, stanowią niewielki odsetek wprowadzeń. Po zadomowieniu się w nowym siedlisku gatunki nierodzime mogą stać się "inwazyjne" i wywierać niekiedy szkodliwy wpływ na lokalne ekosystemy.