Rosja wraz z Chinami zacieśnia współpracę morską, budzą zaniepokojenie Stanów Zjednoczonych. Wspólne manewry marynarki wojennej, czy też współdziałanie w Arktyce sprawiają, że nie można pominąć milczeniem zbliżenia Moskwy i Pekinu.

Chiny i Rosja mają wiele wspólnych celów strategicznych, a ich partnerstwo pogłębia się ponad podziałami od czasu wybuchu konfliktu na Ukrainie w 2014 roku i zachodnich sankcji wobec Moskwy. Chiny i Rosja skupiają się na prezentowaniu zjednoczonego frontu przeciwko dominacji amerykańskiej i transatlantyckiej potęgi NATO, budząc zaniepokojenie amerykańskich sojuszników z Dalekiego Wschodu.

Co więcej, dostrzegając potencjał Arktyki, współpraca na linii Moskwa-Pekin kwitnie, stanowiąc twardy orzech do zgryzienia dla Zachodu.

Chińczyk z Rusem robią biznes

Chińsko-rosyjskie relacje handlowe pogłębiają się od czasu globalnego kryzysu finansowego w 2008 roku, a trend przyspieszył po nałożeniu przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską sankcji na Rosję po aneksji Krymu w 2014 roku.

Na przestrzeni lat widać asymetryczny charakter relacji gospodarczych Moskwy i Pekinu.

W 2013 roku China's National Petroleum Corporation (CNPC) nabyła 20 procent udziałów w pierwszym projekcie Jamał LNG, co było jedną z pierwszych dużych inwestycji Chin w rosyjski sektor energetyczny. Następnie chiński Silk Road Fund nabył 9,9 procent udziałów w 2016 roku i udzielił Rosjanom pożyczki w wysokości 813 mln dolarów. Export-Import Bank of China i China Development Bank pożyczyły Rosji również kolejne 11 mld dolarów. CNPC i China National Offshore Oil Corporation (CNOOC) kupiły po 10 procent udziałów w projekcie Jamał LNG 2 w kwietniu 2019 roku. 

Rosja eksportuje do Chin przede wszystkim surowce energetyczne w zamian za towary przemysłowe. Rosja jest tylko jednym z wielu źródeł dostaw energii dla Chin, które w dłuższej perspektywie dążą do uniezależnienia się od gazu. Z drugiej strony, Rosja staje się coraz bardziej zależna od Państwa Środka, gdyż udział Europy w rosyjskim handlu zaczął maleć.

Pomimo znacznej poprawy w ostatnich latach, wzrost dwustronnego handlu pozostał stosunkowo powolny. W 2020 r. dwustronny handel między Chinami a Rosją spadł o 2,9 procent rok do roku do 107,8 mld dolarów, a rosyjski eksport do Chin zmniejszył się o 6,6 procent rok do roku.

Wspólnie na wodzie, wspólnie pod wodą

Jeśli chodzi o główny motyw zacieśniania więzi morskich między Chinami a Rosją, jest to chęć uzyskania przez Chiny dostępu do rosyjskich technologii wojskowych. Pomimo postępów poczynionych w ostatnich latach przez Marynarkę Wojenną Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej, Chiny potrzebują rosyjskiej pomocy, aby poprawić jakość i efektywność swoich sił podwodnych. Jeśli chodzi o flotę nawodną, Chiny odchodzą od zależności od rosyjskiej technologii, to rosyjska wiedza operacyjna pozostaje w cenie. 

Oprócz tych czynników operacyjnych, chińsko-rosyjska współpraca morska jest oceniana jako motywowana szerszymi względami strategicznymi. 

Wymowny przykład stanowią chińsko-rosyjskie ćwiczenia na morzu, które mają większe znaczenie polityczne niż operacyjne. Chiny i Rosja zostały zepchnięte do prezentowania zgodnego stanowiska wobec Stanów Zjednoczonych, zaś wspólne manewry stanowią symbolicznym sposób zademonstrowania wspólnego stanowiska wobec amerykańskiej siły. 

Jeśli chodzi o zdolność do ścisłej współpracy na morzu, potencjalną przeszkodą pozostaje brak zaufania między obiema stronami. Istotnym czynnikiem pozostają historyczne napięcia pomiędzy Chinami i Rosją wynikające z chińskich zapatrywań do uzyskania rosyjskich terytoriów na Dalekim Wschodzie. Prócz tego należy wskazać rosnącą obecnością Chin w Azji Środkowej, pozostającej przez szereg lat po upadku ZSSR w rosyjskiej sferze wpływów.

Choć Moskwa i Pekin nie są obecnie bliskie zdominowania regionu Oceanu Indyjskiego, ich połączone siły mogą zapowiadać kłopoty dla Stanów Zjednoczonych i koniec dotychczasowej swobody amerykańskiej floty wojennej.

Mimo że współpraca morska Chin i Rosji w Azji Wschodniej zyskała w ostatnich latach na znaczeniu, kraje te nadal uważane są za znajdujące się we wczesnej fazie relacji. W związku z tym nie są one obecnie postrzegane jako zagrożenie morskie dla Japonii czy też sojuszu amerykańsko-japońskiego. Nie można mieć jednak pewności, że obecny poziom współpracy morskiej między Chinami a Rosją nie przerodzi się z biegiem czasu w coś bardziej znaczącego.

Arktyka miejscem spotkania

Wykorzystanie szlaków morskich i zasobów naturalnych Arktyki może mieć ogromny wpływ na strategię energetyczną i rozwój gospodarczy Chin, które należą do światowych liderów w handlu zagranicznym oraz są największym konsumentem energii na świecie. Rosja kontroluje transport, ale potrzebuje chińskiego kapitału, by eksploatować arktyczne zasoby energetyczne, stąd też współpraca dla obu stron teoretycznie jawi się jako korzystne rozwiązanie.

W 2015 roku rosyjskie Ministerstwo Rozwoju Rosyjskiego Dalekiego Wschodu i Arktyki oraz chińska Narodowa Komisja Rozwoju i Reform podpisały porozumienie o współpracy w ramach Północnego Szlaku Morskiego. Wraz z opracowaniem przez Chiny w 2018 roku Polarnego Jedwabnego Szlaku, będącego częścią Inicjatywy Pasa i Drogi, rozciągającej się od północnych portów chińskich przez szlak Morza Północnego i przejście północno-wschodnie do Europy Zachodniej, współpraca z Rosją w Arktyce dała impuls do kolejnych działań.

Konkluzje

Relacje gospodarcze między Rosją a Państwem Środka będą się pogłębiać. Chińskie firmy są zainteresowane rosyjskim kapitałem ludzkim i zasobami naturalnymi, zaś rosyjskie firmy i inwestorzy chcą zwiększyć swój udział na chińskim rynku. 

Z gospodarczego punktu widzenia, Rosja bardzo potrzebuje chińskiego rynku dla swojej energii i eksportu surowców, co pozwala Chinom dyktować warunki relacji handlowych. Utrzymanie użytecznego sojuszu z Pekinem, przy jednoczesnym zachowaniu rosyjskiego pola manewru poprzez dywersyfikację stosunków z krajami trzecimi stanowić będzie nie lada wyzwanie. 

Co tyczy bezpośrednio współpracy morskiej, na tym tle wyróżnia się kwestia Arktyki.

Moskwa jest świadoma dalekosiężnych planów Pekinu, stąd też współpraca dwojga państw nie osiąga swojego pełnego potencjału, będąc zahamowaną przez Rosjan. Znalezienie właściwej równowagi w stosunkach z Pekinem nie będzie dla Moskwy łatwe.

Tomasz Burdzik