Ponad dwie dekady członkostwa w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego utwierdzają znaczenie Polski w ramach systemu bezpieczeństwa międzynarodowego. Swój istotny udział ma w tym morski rodzaj sił zbrojnych, a wchodzące w jego skład okręty i inne jednostki regularnie biorą udział w ważnych operacjach i zadaniach sojuszu.

O tym, jak ważna jest współpraca międzynarodowa w zakresie militarnym doskonale pokazuje obecny konflikt na Ukrainie. Od momentu agresji ze strony Rosji, 24 lutego 2022 roku, NATO jednoznacznie potępiło działania Kremla. Przypomniało to, że pokój nie jest rzeczą trwałą i pomimo braku konfliktów wciąż jest ważne finansowanie i modernizowanie sił zbrojnych. Ponadto wspólne działanie pomaga w natychmiastowym przygotowaniu się na zagrożenia. Dotyczy to ochrony także innej infrastruktury, jak kable podwodne, gazociągi, terminale gazowe i naftowe, a także morskie farmy wiatrowe. Muszą istnieć siły zdolne do zapewnienia im wszystkim należytego bezpieczeństwa.

W tym względzie należy pamiętać o znaczeniu polskich portów. W ostatnim czasie do Gdańska, Gdyni i Świnoujścia regularnie wchodzą okręty państw NATO, często pokaźnych rozmiarów. Jeden z największych, uniwersalny okręt desantowy-dok USS Kearsarge (LHD-3) ma 257 metrów długości i pełną wyporność 41 150 ton. W trakcie takich wizyt wchodzą zarówno pojedyncze jednostki, jak i całe zespoły okrętowe. Jest to z pewnością wyzwanie dla polskich portów, wymagające rozwoju infrastruktury zdolnej przyjmować takich „gości”. To również ważne pod kątem rozbudowy polskiej Marynarki Wojennej.

Zakres polskich portów dotyczy także przeładunków uzbrojenia sił NATO. To właśnie do nich docierają największe transporty, jak też w nich ma miejsce załadowanie wyposażenia na jednostki transportowe. To dowodzi znaczenia także i takiej infrastruktury, którą trzeba nie tylko rozwijać, ale również chronić, gdyż np. operacje załadunkowe i wyładunkowe sił USA przypominają, że porty mają niezwykle istotne znaczenie strategiczne.

Preludium

Polska Marynarka Wojenna od początku lat 90-tych akcentuje swój udział w misjach zagranicznych. Już w 1991 roku nową drogę budowania relacji sojuszniczych wytyczyły dwa okręty, szkoleniowy ORP „Wodnik” i ratunkowy ORP „Lech”. Wzięły udział w operacji „Pustynna burza”, gdy państwa koalicji z USA na czele zareagowały na próby zajęcia Kuwejtu przez Irak. W późniejszym okresie rozwijano współpracę m.in. poprzez udział polskich okrętów w ćwiczeniach międzynarodowych jak choćby BALTOPS, realizowanych w ramach „Partnerstwa dla Pokoju”. Dla Sił Zbrojnych RP były to pierwsze kroki przed wstąpieniem do NATO, co nastąpiło w 1999 roku. Od tamtego czasu współpraca z innymi państwami była tylko zacieśniana. W kolejnym konflikcie irackim podczas operacji Enduring Freedom w 2002 roku, uczestniczył (jako okręt wsparcia logistycznego) ORP „Kadm. Xavery Czernicki”.

Stała służba

Najczęstszym przejawem obecności polskich okrętów w działaniach sojuszu jest ich służba w ramach Stałych Zespołów Okrętów NATO Grupa 1 i 2 (Standing NATO Maritime Group, SNMG1 i SNMG2) oraz Stałych Zespołów Sił Przeciwminowych NATO Grupa 1 i 2 (Standing NATO Mine Countermeasures Group, SNMCMG1 i SNMCMG2) Potwierdza to niedawne przydzielenie do jednego z nich ORP „Gen. Tadeusz Kościuszko”. Okręt ten wcześniej przez dwa miesiące w 2016 roku służył (wraz z śmigłowcemSH-2G z Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej oraz pododdziałem Wojsk Specjalnych) w SNMG2 w ramach zwalczania nielegalnego przemytu ludzi i sprzętu techniki wojskowej drogą morską. Natowską służbę ma za sobą również bliźniacza fregata rakietowa ORP „Gen. Kazimierz Pułaski”, która kolejno w 2008 i 2019 roku działała w ramach SNMG1.

Morski rodzaj sił zbrojnych jest szczególnie aktywny w aspekcie działań sił przeciwminowych. To właśnie w nich rozpoczęły służbę w zespołach natowskich, robiąc to regularnie przez kolejne dekady. W SNMCMG1 działały niszczyciele min ORP „Mewa” (2001, 2005, 2010 i 2015), ORP „Czajka” (2003, 2007, 2010 i 2013), ORP „Flaming” (2003, 2005, 2011, 2014) i okręt dowodzenia obroną przeciwminową ORP „Kadm. Xavery Czernicki” (2010, 2013). Ta jednostka jako jedyna służyła też w SNMCMG2 w 2017 roku. Z racji na wejście do służby nowoczesnych niszczycieli min proj. 258 można się spodziewać, że i te staną się regularnymi członkami zespołów okrętowych. W dalszej perspektywie to samo będzie dotyczyć wielozadaniowych fregat programu Miecznik.

Skryte działanie

Wyjątkowymi zgłoskami zapisał się udział polskich okrętów w operacji antyterrorystycznej NATO pk. „Active Endeavour”, prowadzona na Morzu Śródziemnym. Do zadań państw zaangażowanych w to przedsięwzięcie należało eskortowanie statków towarowych i pasażerskich, zwalczanie przemytu i nielegalnej imigracji, niesienie pomocy na morzu oraz śledzenie i alarmowanie o podejrzanych sytuacjach. Uczestniczyły w niej okręty podwodne ORP „Bielik” (z przerwami w latach 2005-2007 i 2010-2011) i ORP „Kondor” (2008-2009), fregata rakietowa ORP „Gen. Kazimierz Pułaski” (2008) i ORP „Kadm. Xawery Czernicki”(2011). Była to jak dotąd największa, powojenna operacja, w której brały udział tak licznie polskie okręty wchodzące w skład PKW. 

Udział w tym przedsięwzięciu był szczególnie istotny w kwestii zaangażowania okrętów podwodnych, gdyż ich misja w tamtym rejonie była niezwykle ważna (informowały na bieżąco o sytuacji na morzu i miały nie dać się wykryć). W sytuacji, gdy utrzymanie zdolności sił podwodnych jest tak palącym tematem, przypominanie o tamtej służbie jest ważnym argumentem nad inwestowaniem w ten rodzaj sił zbrojnych.

Wsparcie nie tylko z wody

Marynarze uczestniczą w misjach nie tylko jako członkowie załóg okrętów. W misjach regularnie biorą też udział kontyngenty wystawiane przez Brygadę Lotnictwa Marynarki Wojennej. Od 2018 działają w ramach NATO podczas misji PKW IRINI oraz od 2021 roku PKW Turcja. Wykorzystują w nich samolot patrolowo - rozpoznawczy M28B 1R Bryza i samolot Sił Powietrznych C-130E Hercules.

Należy też pamiętać, że służba w NATO to nie tylko operacje i udział kontyngentów. To również obecność w instytucjach i organizacjach międzynarodowych, działających na całym świecie. Polscy oficerowie regularnie służą w strukturach sojuszniczych, w tym międzynarodowych sztabach, gdzie zdobywają cenne doświadczenie. Wielu zgłasza się też do udziału w misjach zagranicznych indywidualnie. Przykładem jest służba polskich oficerów marynarki wojennej na Bałkanach, we Włoszech, w Afganistanie i Iraku, głównie na stanowiskach związanych z dowodzeniem oraz zapleczem sił zbrojnych. 

Ramię w ramię

Do zwyczajowej działalności w ramach sojuszu należą także regularne ćwiczenia, w których biorą udział morskie, lądowe i powietrzne jednostki polskiej Marynarki Wojennej. Wchodząca w skład 3. FO Morska Jednostka Rakietowa regularnie bierze udział w ćwiczeniach w krajach bałtyckich, które są szczególnie narażone na wrogie działania. Przez udział w ćwiczeniach takich jak Spring Storm w Estonii i Baltic Fortress na Litwie polscy żołnierze pokazują znaczenie lądowych sił przeciwokrętowych, stanowiąc tu wzór dla sojuszników, którzy planują stworzyć analogiczne jednostki w tym zakresie. To samo pokazało ćwiczenie Sea Shield w Rumunii. 

Współpraca w zakresie militarnej, a także infrastrukturalnej pokazuje, że dbałość o morskie kwestie nie może być traktowana po macoszemu. Kolejna rocznica obecności Polski w NATO przypomina, jak kluczowy jest rozwój morskiego rodzaju sił zbrojnych oraz morskiej infrastruktury, w tym portowej i energetycznej.