Decyzja Finlandii i Szwecji o wejściu do NATO sprawiła, że napisana przez prof. Piotra Mickiewicza książka „Morska Szachownica. Geopolityczne znaczenie akwenów morskich” nabrała nowego znaczenia. Promocja książki odbyła się 17 maja br. i wywołała dyskusję w kontekście napaści Rosji na Ukrainę i globalnych konsekwencji wojny w północnej części Morza Czarnego. Okazało się, że promocja książki zbiegła się z  wydarzeniami, których nie przewidziały wywiady czołowych państw NATO.

- Muzeum Marynarki Wojennej jest najlepszym miejscem do spotkania z autorem i promowania książki, której wydawcą jest Wydawnictwo Naukowe FNCE, wydawnictwo, która ma swoim portfolio również inne pozycje książkowe związane z morzem i marynarką wojenną – mówił Tomasz Miegoń, dyrektor Muzeum MW, otwierając spotkanie autorskie.

Morska geopolityka

Prof. Piotr Mickiewicz rozpoczął prezentację wyników badań mocnym akcentem: „kontrola morza umożliwia uzyskanie dominującego wpływu na kształt sytuacji na świecie i jest czynnikiem współdecydującym o gospodarczej potędze państwa”. Jest tu odwołanie do teorii Alfreda T. Mahana, która wraz z rozwojem nowoczesnych technologii została zweryfikowana i rozwinięta przez jego następców.

- Współczesną strategię morską państw należy postrzegać jako element strategii państwowej i powinna ona być traktowana jako wypadkowa specyfiki prowadzenia działalności gospodarczej, politycznej i społecznej państwa oraz jego aktywności międzynarodowej – uważa prof. Mickiewicz.

Zrównoważona eksploatacja i prewencja

Dziś przekonujemy się, że ważne jest nie tylko panowanie na morzach ale również kontrola portów i wybrzeży, które najczęściej są łatwymi do przeniknięcia granicami.

Aktywność morska współczesnych państw przyjmuje kilka wymiarów. W czasie pokoju dominują działania związane z ochroną środowiska i polityka sprzyjająca zrównoważonej eksploatacji zasobów, zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi i życia na morzu.

Kolejny obszar aktywności to prewencja – przeciwdziałanie przestępczości na morzu, zwalczanie piractwa, terroryzmu morskiego oraz nielegalnej eksploatacji morza. I wreszcie budowanie potęgi morskiej i odporności na działania innych graczy morskich oraz związana z potencjałem militarnym pomoc humanitarna.

Chińskie 5 linii

Ostatnie lata przyniosły weryfikację strategii wielu graczy. W 2021 r. zmodyfikowana została strategii oceaniczna Stanów Zjednoczonych. Chodzi o niedopuszczanie do zawładnięcia akwenów przez Chiny i Federację Rosyjską. Strategia ekspansji morskiej Chin opiera się na rozwijaniu sieci logistycznych w ramach Nowego Jedwabnego Szlaku oraz aktywności obronnej opartej na koncepcji pięciu linii prezentowanej przez J.F. Dullesa.

Linie te to oparte o wyspy kolejne rozległe akweny wyznaczające morskie strefy obrony, zdolności do operacji morskich oraz kontroli aktywności gospodarczej, jak np. kontroli przestrzegania limitów połowowych w strefach gospodarczych, czy zapewnienia ciągłości dostaw surowców energetycznych, prowadzenia eksploracji itd.

Rosja z globalnymi ambicjami

Federacja Rosyjska wykazuje zainteresowanie wszystkimi akwenami i od końca XX wieku zakłada utrzymanie potencjału do kontroli wszystkich szlaków żeglugowych. Od 2015 r. realizowano strategię pozycjonowania Rosji jako mocarstwa energetycznego (super-petrostate).

W najnowszej strategii uznano politykę morską i działania na akwenach Oceanu Światowego jako jedna z sześciu wiodących polityk państwa. Obecność Federacji na wszystkich akwenach uznano za ważną, a kilku obszarom (Arktyczny, Morza Śródziemnego, Morza Bałtyckiego) nadano status regionów strategicznych. Przez te akweny biegną szlaki eksportu surowców energetycznych. Szczególną rolę odgrywa Północny Szlak Żeglugowy.

Francja i terytoria zamorskie

– Koncepcja francuska koncentruje się na zrównoważonym wykorzystaniu zasobów i utrzymaniu obecności militarnej w rejonie Europy oraz oceanów na których znajdują się terytoria zamorskie – mówi prof. Mickiewicz i podkreśla, że Francja mimo względnie niewielkich sił morskich znakomicie wyraźnie zaznacza swoją obecność w każdym regionie.

– Francuską koncepcję budowy pozycji mocarstwa morskiego uznać należy za nowatorską – zauważa prof. Mickiewicz.
Łączy ona działalność na rzecz zrównoważonego rozwoju z ochroną interesów ekonomicznych i politycznych na akwenach wokół Francji i Terytoriów Zamorskich.

Indo-Pacyfik i Atlantyk

Dokonując alokacji produkcji i globalizując gospodarkę kraje rozwinięte gospodarczo sprawiły, że ranga Indo-Pacyfiku znacznie wzrosła.

– Indo-Pacyfik uznałem za najważniejszy obecnie pod względem strategicznym akwen globu i dlatego poświęciłem jemu dwa rozdziały – wyjaśnia prof. Mickiewicz.

Właśnie w tym regionie pojawili się nowi istotni gracze z ambicjami morskimi i silnym parciem na uczestniczenie w kreowaniu lub co najmniej kontrolowaniu sytuacji geopolitycznej i utrzymania wpływów ekonomicznych.

W pierwszym z rozdziałów zaprezentowano ewolucję polityki mocarstw morskich w stosunku do akwenów i portów Indo-Pacyfiku oraz omówiono sposób prowadzenia aktywności morskiej regionalnych mocarstw morskich.

Autor zalicza do nich Indie, Indonezję i Australię. Druga część analizy zmian sił w regionach indo-pacyficznych dotyczy trzech akwenów. Autor skupił się na analizie sytuacji w rejonie morza Wschodnio- i Południowo-chińskiego oraz spojrzał okiem geopolityka na  tzw. Zachodni Ocean Indyjski.

– Morskie „centrum świata” umacnia swoją pozycję na Ocenia Indyjskim, a dokładniej w rejonie Morza Arabskiego i Zatoki Adeńskiej – pokazuje na prezentacji prof. Mickiewicz.

Zwrócono również uwagę na realna aktywność na kontynencie afrykańskim. Pod ekonomicznym rozwinęły tu swoje interesy i aktywności Arabia Saudyjska, ZEA, Oman. Na południowym Atlantyku silnie akcentuje swoją obecność gospodarczą i wojskową Brazylia, która rozwinęła kooperację z RPA na wielu polach.

W Europie do nowych graczy z ambicjami morskimi prof. Mickiewicz zalicza Turcję. W tym miejscu można chyba również dodać Grecją, która jest niekwestionowanym liderem pod względem wartości posiadanej floty handlowej. Ostatnio wzmacnia swe siły morskie o jednostki wielozadaniowe zamówione we Francji. Będą to nowej generacji fregaty typu Belh@rra opracowane przez koncern Naval Group.

Bałtyk – strach się bać

Bałtyk dotąd spokojny i wzburzony tylko w okresach sztormowych, nagle zmienił swoją geopolityczną pozycję. Na powierzchni jeszcze spokojny. Pod wodą przecięty podmorskimi kablami i rurociągami, podzielony rurociągami Nord Stream i Nord Stream II na część północną i południową. W kontekście wojny na Ukrainie i Morzu Czarnym sytuacja na Bałtyku nabiera nowego wymiaru. Nowego kontekstu nabiera w wyniku decyzji Finlandii i Szwecji o wstąpieniu do NATO.

Nie powiodła się rosyjska polityka przeciwdziałania postrzeganiu Bałtyku jako regionu strategicznego i zaangażowaniu sił Stanów Zjednoczonych w formie obecności militarnej i ekonomicznej. Częściowo powiodły się próby uzależnienia ekonomicznego uzależnienia od dostaw surowców energetycznych.

Działania Rosji na Morzu Czarnym stawiają w nowym świetle sytuację na Bałtyku. Zdaniem prof. Mickiewicza można spodziewać się, że na Bałtyku Federacja Rosyjska będzie podejmowała działania określane przez władze tego państwa jako „agresywna obrona”. Jak wygląda ten sposób działania na Morzu Czarnym widzimy na co dzień. Żeby temat ten przybliżyć czytelnikom portalu GospodarkaMorska.pl, będziemy do niego powracać w osobnych relacjach i wywiadach.