CISE-ALERT pokazuje jak chronić morską infrastrukturę i akweny

Projekt CISE-ALERT to inicjatywa obejmująca 6 państw członkowskich UE (Francja, Bułgaria, Grecja, Włochy, Słowenia, Portugalia) i 2 kraje stowarzyszone (Finlandia, Holandia), której celem jest wspieranie efektywnego wykorzystania CISE do wymiany informacji w operacjach nadzoru morskiego na morzu. W ostatniej fazie projektu, od kwietnia 2024 r. zaangażowane organy przeprowadziły serię ćwiczeń mających chronić morskie akweny. Analizując wyniki ćwiczeń przeprowadzonych w ramach CISE-ALERT można dojść do wniosku, że jest jeszcze wiele do zrobienia w zakresie ochrony i obrony akwenów morskich, również na Bałtyku.  Aktywności projektu ze strony polskiej śledził na bieżąco Bałtycki Klaster Morski i Kosmiczny. 

Niedawne ataki na infrastrukturę krytyczną na Bałtyku rzuciły nowe światło na ochronę i obronę morskich akwenów i wybrzeży, a konkretnie portów morskich, dużych i małych, platform wiertniczych i instalacji offshore, rurociągów i kabli przesyłowych. Dotyczy to także innych instalacji, jak np. systemów i urządzeń technicznych zabezpieczających bezpieczną żeglugę. Z dyskusji i debat poświęconych bezpieczeństwu na Bałtyku widać, że do zagadnienia bezpieczeństwa tego akwenu nie jesteśmy przygotowani ani teoretycznie (koncepcyjnie) ani praktycznie. Zresztą, inne regiony i kraje również. 

Bowiem projektowanie bezpieczeństwa morskich akwenów i wybrzeży oraz portów morskich wymaga dziś innego podejścia niż jeszcze 10 lat temu. Ten system nie będzie szczelny jeśli nie będzie kompleksowy. Bez integracji instytucji cywilnych i wojskowych, bez pełnego  zaangażowania w system ochrony i obrony administracji morskich i dowództw wojsk oraz służb granicznych bezpieczeństwo będzie miało luki. A nawet jeden nieszczelny odcinek może być początkiem katastrofy, która wywoła efekt kuli śnieżnej. Dlatego warto prześledzić wyniki projektu CISE-ALERT, który obnażył wszelkie luki w ochronie akwenów morskich i wybrzeży, głównie na Morzu Śródziemnym. 

Projekt CISE-ALERT wszedł w ostatnią fazę działania i prezentowane są, zdaniem jego liderów „obiecujące rezultaty w testowaniu wykorzystania CISE w kontekście operacyjnym”. Ten wniosek opiera się na stwierdzeniu, że „Spośród siedmiu różnych opracowanych scenariuszy, pięć prób zostało pomyślnie przeprowadzonych, a wyniki przedstawiono za pomocą serii infografik i krótkich filmów”. Postępy projektu śledził na bieżąco przedstawiciel Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego. Wyniki i wnioski z ćwiczeń są dostępne na stronie internetowej CISE-ALERT.

Common Information Sharing Environment (CISE) to wspólne środowisko wymiany informacji, który tworzy sieć łącząca systemy organów odpowiedzialnych za nadzór morski. Celem inicjatywy jest: „objęcie istniejących europejskich i państw członkowskich UE/EOG interoperacyjnymi systemami nadzoru”. Chodzi również o poprawienie wymiany informacji niejawnych i tajnych między organami publicznymi z różnych sektorów poprzez dobrowolną i zdecentralizowaną sieć. CISE ma za zadanie wspieranie współpracy i tworzenie synergii między zaangażowanymi stronami, w tym współpracy cywilno-wojskowej. Ważną aktywnością jest „Unikanie powielania pozyskiwania danych i zwiększanie komplementarności dostarczanych informacji i usług”.

Ochrona infrastruktury i terytoriów

Common Information Sharing Environment dąży do dalszego usprawnienia i promowania wymiany informacji między organami z siedmiu różnych obszarów zagrożeń. Należą do nich: bezpieczeństwo i ochrona morska, kontrola (nielegalnego – MG) rybołówstwa, kontrola graniczna, egzekwowanie prawa, cła, obrona i środowisko morskie. CISE ma za zadanie integrować działalność instytucji zaangażowanych w nadzór morski lub w obronę akwenów i wybrzeży.

Problem konieczności poprawienia wymiany informacji między organami nadzoru morskiego różnych krajów dostrzeżono w Unii Europejskiej już ponad 15 lat temu. Szybko stał się jednym z kluczowych celów strategicznych inicjatyw Unii Europejskiej. Rozwój wspólnego środowiska wymiany informacji morskich - CISE został po raz pierwszy zaproponowany w 2009 r. Od tego czasu system był rozwijany i udoskonalony. Ćwiczenia ochrony infrastruktury krytycznej można obejrzeć tutaj.

W wersji obejmującej aspekty polityczne i prawne inicjatywy zaistniał w formie „Strategii bezpieczeństwa morskiego UE” (EUMSS - Maritime Security Strategy). W kwietniu 2019 r. Komisja Europejska (DG MARE) powierzyła Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA - European Maritime Safety Agency) wdrożenie fazy przejściowej CISE. Polecono, by projekt był realizowany w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Chodziło o to by zapewnić spójną ewolucję sieci CISE i doprowadzenie rozwiązań do poziomu operacyjnego do końca 2023 r. 

Zadania ujęte w CISE-ALERT udało się jednak przetestować dopiero w 2024 r., a finalną fazę osiągnąć opublikować w styczniu 2025 r. Projekt CISE-ALERT ma przyczynić się „do testowania przeszłych, bieżących i krótkoterminowych działań i zmian w CISE z jedną ambicją – przesunięcia CISE z obecnej fazy przejściowej do stanu operacyjnego”. 

Wydarzenie, w ramach którego odbyła się Finałowa Konferencja Projektu CISE-ALERT, odbyło się 17 października 2024 r. w Brukseli i zostało zorganizowane wspólnie przez Komisję Europejską, Europejską Agencję Bezpieczeństwa Morskiego i Projekt CISE-ALERT. Jego celem było promowanie uruchomienia fazy operacyjnej CISE i dostarczenie aktualizacji wyników i prób operacyjnych przeprowadzonych w ramach Projektu CISE-ALERT.

Władze wojskowe i cywilne - korzyści z CISE 

Dyskusje odbywały się w czterech panelach, w których uczestniczyli przedstawiciele DG MARE, DG MOVE, DG HOME, EMSA, EEAS, EDA, SATCen, FRONTEX Komisji Europejskiej, przedstawiciele władz morskich i straży przybrzeżnej państw członkowskich oraz partnerzy projektu CISE-ALERT. 

- Przez wiele lat CISE było postrzegane jako koncepcja, jako teoria, ale nikt tak naprawdę nie potrafił dostrzec wartości dodanej tego narzędzia i w konsekwencji trudno było przetestować CISE przy użyciu rzeczywistych danych – mówił Eric Turquet de Beauregard, szef jednostki straży przybrzeżnej i egzekwowania prawa w Sekretariacie Generalnym ds. Morza francuskiego premiera (SGMer), koordynator projektu w czasie spotkania w Brukseli. Działania (ćwiczenia) przeciw nielegalnej imigracji można zobaczyć tutaj.

Podkreślił on, że „cała praca, która została wykonana w ciągu dwóch lat dowiodła, że CISE jest teraz operacyjny, że jest użyteczny w każdym rodzaju operacji odzwierciedla fakt, że władze wojskowe i cywilne mogą czerpać korzyści z CISE. Na koniec, CISE wzmacnia proces podejmowania decyzji, a także koordynację transgraniczną i międzysektorową”.

Niestety większość ćwiczeń była wykonywana na Morzu Śródziemnym, a dziś okazuje się, że na Bałtyku brakuje tak kompleksowego rozwiązania jakie przećwiczono w ramach projektu CISE-ALERT. Niektóre ćwiczenia obejmowały Morze Czarne i Adriatyk, a także Atlantyk. Na potrzeby projektu stworzono realistyczne scenariusze w których ćwiczono działania przeciwko handlowi narkotykami, SAR, reagowanie na zanieczyszczenia, operacje oczyszczające środowisko morskie, zwalczanie nielegalnych połowów, ochronę infrastruktury krytycznej, przeciwdziałanie  nielegalnej imigracji. 

Źródło: CISE-ALERT

Cztery z siedmiu scenariuszy – nielegalna imigracja, SAR, reagowanie na zanieczyszczenia i ochrona krytycznej infrastruktury – zostały pomyślnie wdrożone w ramach prób operacyjnych CISE-ALERT. W tym celu dokonano ćwiczeń pięciu działań operacyjnych. Kierownictwo projektu podkreśla, że chodziło o „udowodnienie, że CISE jest operacyjny i gotowy do użycia”. Przeciwdziałanie przeciwko zanieczyszczeniu można obejrzeć tutaj.

Aktywność 6 państw członkowskich UE i 2 krajów stowarzyszonych przejawiała się w testowaniu różnych sposobów wymiany informacji w operacjach nadzoru morskiego i koordynacji działań. W ostatniej fazie projektu, od kwietnia 2024 r. zaangażowane organy przeprowadziły serię prób dotyczących następujących siedmiu przypadków użycia:

(1) ochrona infrastruktury krytycznej,

(2) nielegalna działalność/nielegalna migracja,

(3) reagowanie na zanieczyszczenia,

(4) poszukiwanie i ratownictwo,

(5) radzenie sobie z nielegalnymi połowami,

(6) walka z handlem narkotykami,

(7) operacje odprawy celnej.

- Pierwsze pięć prób zakończyło się sukcesem, co doprowadziło do zacieśnienia współpracy między różnymi zaangażowanymi krajowymi administracjami morskimi, zwiększenia zrozumienia funkcjonalności CISE i podniesienia świadomości na temat potencjału CISE w zakresie zwiększania świadomości sytuacyjnej – podaje w komunikacie kierownictwo projektu. 

Projekt CISE-ALERT jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury (EMFAF). Poglądy i opinie wyrażone w treści filmów są wyłącznie poglądami autora(-ów) i niekoniecznie odzwierciedlają oficjalną politykę lub stanowisko organizacji stowarzyszonych.

Podkreśla się, że ćwiczenia międzynarodowe „Dały również okazję do zidentyfikowania szeregu wyciągniętych wniosków i obszarów wymagających dalszej poprawy”. Szczegółowe informacje o projekcie CISE-ALERT, uczestniczących organach i dotychczasowych działaniach można znaleźć na stronie https://www.cise-alert.eu/.