W dniu 21 marca 2023 roku do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o żegludze śródlądowej oraz ustawy o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej - projekt mający na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej, który zakłada wprowadzenie m.in. wskazanych poniżej zmian:

•    Wprowadzenie jednolitych wymogów na potrzeby uzyskania unijnych świadectw kwalifikacji członka załogi i unijnych świadectw kwalifikacji do wykonywania szczególnych operacji.

•    Zapewnienie odpowiednich procedur wydawania i przedłużania ważności dokumentów członków załóg statków. Podobnie jak w przypadku dotychczasowych dokumentów kwalifikacyjnych wydawanie unijnych dokumentów kwalifikacyjnych znajdzie się w uprawnieniach dyrektorów urzędów żeglugi śródlądowej, nie zmieniono również trybu wnioskowego. Uwzględniając jednakże funkcjonowanie unijnej bazy danych i krajowych rejestrów odstąpiono od wskazania właściwości miejscowej, co będzie ułatwi osobom zainteresowanym uzyskiwanie odpowiednich dokumentów kwalifikacyjnych. Oprócz tego, biorąc pod uwagę wymogi dyrektywy 2017/2397, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej zostaną zobowiązani do wprowadzania danych w zakresie dokumentów kwalifikacyjnych do bazy danych i weryfikacji przed wydaniem dokumentu, czy nie wydano wcześniej wnioskodawcy takiego dokumentu. Określono także , że udzielenie odmowy wydania dokumentu nastąpi na drodze decyzji, co zapewni ochronę wnioskodawcy niezgadzającemu się z rozstrzygnięciem organu pierwszej instancji.

•    Nowelizacja przepisów w sprawie uznawania kwalifikacji wydawanych przez inne państwa. Stosownie do dotychczasowych uregulowań prawnych, patent kapitana żeglugi śródlądowej był jedynym dokumentem kwalifikacyjnym w żegludze śródlądowej uznawanym we wszystkich państwach Unii Europejskiej. W zakresie pozostałych dokumentów kwalifikacyjnych nie istniała jednolita praktyka ich uznawania. Harmonizacja procedur szkolenia marynarzy oraz ustalenie wspólnych rozwiązań dotyczących tej kwestii zapewni możliwość rozwoju żeglugi śródlądowej w Europie.

•    Wytyczenie ram funkcjonowania komisji egzaminacyjnych i sposobu przeprowadzania  egzaminów. Podobnie jak to miało miejsce w przypadku poprzedniej regulacji dyrektywa 2017/2397 uzależnia możliwość uzyskania niektórych dokumentów od zdania egzaminu, potwierdzającego posiadanie odpowiedniej wiedzy i umiejętności .Ustalono więc, że obecne komisje egzaminacyjne – Centralna Komisja Egzaminacyjna i terenowe komisje egzaminacyjne działające przy dyrektorach urzędów żeglugi śródlądowej – na podstawie art. 36 ust. 2 i przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej będą w dalszym ciągu odpowiadały za organizację i przeprowadzenie egzaminu. Jednakże istnieje konieczność dostosowania regulacji w tej kwestii do wymagań wymienionych w dyrektywie 2017/2397. Projektodawca ma w planach także uregulowanie podstawowych zagadnienie w zakresie działania komisji egzaminacyjnych, a zwłaszcza zasad powoływania przewodniczących komisji oraz procedur wpisywania egzaminatorów na listę egzaminatorów prowadzoną przez ministra właściwego do spraw żeglugi śródlądowej.

•    Określenie procedur zawieszania i cofania kwalifikacji. Z dyrektywy 2017/2397 wynika, że państwo członkowskie w sytuacji, w której stwierdzono niespełnianie przez osobę posiadającą kwalifikacje wymogów niezbędnych do otrzymania dokumentu kwalifikacyjnego, ma obowiązek cofnąć ten dokument. Uwzględniono również opcję zawieszenia ważności dokumentu kwalifikacyjnego ze względów bezpieczeństwa lub w celu zapewnienia porządku publicznego. Tym samym niezbędne stało się określenie zarówno organu właściwego w tej sprawie, jak również procedury postępowania. Rozwiązanie to nie jest kompletną nowością, gdyż art. 56 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej, w wskazanym w nim okolicznościach, dopuszczał możliwość czasowego zawieszenia lub pozbawienia kwalifikacji zawodowych członka załogi. Mimo wszystko istnieje konieczność rozszerzenia regulacji w tym przedmiocie na przykład wskazania, w jaki sposób należy postępować z dokumentami, które zostały wydane przez inne państwa.

•    Zapewnienie stosowania jednolitych wzorów dokumentów. Zgodnie z treścią rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2020/182 z dnia 14 stycznia 2020 r. w sprawie wzorów stosowanych w dziedzinie kwalifikacji zawodowych w żegludze śródlądowej wydanego na podstawie dyrektywy 2017/2397 obowiązują następujące wzory dokumentów: unijne świadectwo kwalifikacji kapitana, unijne świadectwa eksperta w dziedzinie żeglugi pasażerskiej,   unijnego świadectwa eksperta w dziedzinie skroplonego gazu ziemnego,  żeglarskiej książeczki pracy, jednolitego dokumentu będącego połączeniem unijnych świadectw kwalifikacji i żeglarskiej książeczki pracy, – dziennika pokładowego oraz zaświadczenia o zdaniu egzaminu praktycznego na symulatorze. W przypadku pozostałych dokumentów kwalifikacyjnych nie przewidziano ich odrębnego charakteru i w związku z tym wydawanie ich będzie następowało na drodze stosownych wpisów w dokumencie będącym połączeniem unijnych świadectw kwalifikacji i żeglarskiej książeczki pracy. Taka regulacja cieszyły się popularnością w wielu państwach członkowskich UE. Mając powyższe na uwadze ustawa zakłada zastąpienie obecnych wzorów wzorami z wspomnianego aktu prawa unijnego.

•    Ustalenie procedur zatwierdzania programów szkoleń w celu uznawania dyplomów  i świadectw wydawanych przez jednostki edukacyjne (szkoły, uczelnie).

•    Zagwarantowanie procedury zatwierdzania symulatorów, za pomocą których będą realizowane egzaminy.

•    Harmonizacja norm prawnych w zakresie wydawania żeglarskich książeczek pracy i dzienników pokładowych, a więc dokumentów stanowiących podstawę m.in. do uznawania praktyki pływania niezbędnej do nabywania kwalifikacji.

•    Zmiana przepisów dotyczących stanu zdrowia członków załogi statków. Zasadniczo odpowiedni stan zdrowia został wskazany w dyrektywie 2017/2397  jako jeden z warunków do otrzymania dokumentów kwalifikacyjnych. Ma on również wpływ okres ważności tych dokumentów. Dotychczas zagadnienia te w polskim porządku prawnym były uregulowane w inny sposób, tj. osoba starająca się o wydanie dokumentu kwalifikacyjnego miała obowiązek posiadania ważnego świadectwa zdrowia. Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku każdego członka załogi, ale samo świadectwo nie wpływało na ważność samego dokumentu kwalifikacyjnego. Kwestia badań lekarskich została uregulowana zwłaszcza w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 5 listopada 2003 r. w sprawie warunków zdrowotnych wymaganych od osób wykonujących pracę na statkach żeglugi śródlądowej (Dz. U. poz. 1949). Rozporządzenie to wskazuje maksymalne okresy ważności badań lekarskich w zależności od wieku członka załogi wynoszące odpowiednio: 2 lata w przypadku osób do 50. roku życia, 1 rok dla osób po 60. roku życia. Chociaż nie doszło do znaczących zmian wymogów dotyczących warunków zdrowotnych, to zostały one w sposób bardziej szczegółowy, niż miało to miejsce dotychczas, uregulowane w dyrektywie delegowanej Komisji (UE) 2020/12 z dnia 2 sierpnia 2019 r. uzupełniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2397 w odniesieniu do standardów dotyczących: kompetencji oraz odpowiadających im wiedzy i umiejętności, egzaminów praktycznych, zatwierdzania symulatorów oraz stanu zdrowia. Tym samym  niezbędne stało się dostosowanie polskich przepisów w powyższym zakresie.

•    Zapewnienie funkcjonowania bazy danych kompatybilnej z europejską bazą danych. W myśl dyrektywy 2017/2397 na państwach członkowskich spoczywa obowiązek prowadzenia baz danych (rejestrów krajowych) zawierających informacje o wydanych, przedłużonych, zawieszonych lub cofniętych dokumentach kwalifikacyjnych, żeglarskich książeczkach pracy oraz dziennikach pokładowych. Rejestr ten musi uwzględniać rozwiązania techniczne pozwalające na wymianę tych informacji między państwami członkowskimi za pośrednictwem unijnej bazy danych prowadzonej przez Komisję Europejską na podstawie art. 25 ust. 2 dyrektywy 2017/2397. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2020/473 z dnia 20 stycznia 2019 r. zawiera szczegółowe wymogi w przedmiocie baz krajowych oraz unijnej bazy danych. W związku z tym zaistniała konieczność nałożenia na dyrektorów urzędów żeglugi śródlądowej obowiązków w zakresie wprowadzania danych.

Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie składu załóg statków żeglugi śródlądowej, szczegółowego trybu przeprowadzania egzaminu i sposobu działania komisji egzaminacyjnych  

•    Wskazanie wykazu stanowisk na statkach koniecznych do zagwarantowania bezpiecznej żeglugi, uwzględniając podział stanowisk w ramach służby pokładowej i służby mechanicznej.

•    Ustalenie składu załogi dla różnych rodzajów statku. Wzięto pod uwagę okres doświadczenia w pływaniu na statkach konieczny do uzyskania poszczególnych kwalifikacji zawodowych, zgodnie  z treścią dyrektywy 2017/2397, uprawnienia przyznane na podstawie dokumentów kwalifikacyjnych, a także system eksploatacji statku.

•    Uregulowanie trybu przeprowadzania egzaminu oraz sposobu działania komisji egzaminacyjnych, a także wymogów egzaminacyjnych. Zmiany te mają przyczynić się do wprowadzenia jednolitej praktyki działania wszystkich komisji egzaminacyjnych funkcjonujący przy dyrektorach urzędów żeglugi śródlądowej. Ma on obejmować zwłaszcza kwestie zachowania w tajemnicy tematów egzaminacyjnych oraz zasad przeprowadzania egzaminów.

•    Podwyższenie wynagrodzenia członków komisji egzaminacyjnych. Zmiana ta wynika z napotykanych trudności ze skompletowaniem składów tych komisji w związku z dysproporcjami pomiędzy wysokością stawek a wysokimi wymaganiami wobec egzaminatorów. Aby rozwiązać ten problem zdecydowano się na dostosowanie wynagrodzenia do sytuacji rynkowej.

W razie pytań odnośnie poszczególnych postulowanych zmian zapraszamy do konsultacji z WP Law Marine.


Izabella Woźnicka

Adwokat, wspólniczka w WP Law Kancelaria Prawna Woźniccy & Partners sp.j. (www.wplaw.pl). Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie obsługi podmiotów gospodarczych, doradza stowarzyszeniom oraz fundacjom. Przygotowuje procedury optymalnego funkcjonowania przedsiębiorstw. Szczególną uwagę zwraca na zagadnienia ryzyk oraz odpowiedzialności w zakresie ich funkcjonowania. Miłośniczka „zielonych transformacji" i ESG. Od lat wspiera podmioty działające na rzecz ochrony środowiska. Ekspertka programu Climate Leadership. Aktywnie działa na rzecz ochrony praw człowieka oraz środowiska. Panelistka, wykładowca i autorka publikacji w tematyce równoważenia praw. Wyróżniona przez magazyn Forbes Women w gronie 25 najlepszych prawniczek w biznesie.

WP Law Kancelaria Prawna Woźniccy & Partners sp.j.
Prawo ochrony środowiska i sprawy środowiskowe
wplaw.pl