Konwencja z Nairobi z 2007 r. (NWRC), to międzynarodowa konwencja, która stanowi podstawę do usuwania wraków statków mogących mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo życia, towarów i mienia na morzu, a także na środowisko morskie. NWRC została przyjęta w 2007 r. na międzynarodowej konferencji w Kenii, a weszła w życie w 2015 r. Obecnie stronami NWRC są 53 państwa, które pokrywają około 76% światowego tonażu.

NWRC posiada szeroki wachlarz mechanizmów mających na celu usuwanie wraków, które mogą stanowić zagrożenie dla żeglugi lub środowiska morskiego, Główne postanowienia NWRC obejmują:

    1) zgłaszanie, lokalizowanie i znakowanie wraków (art. 5, 7 i 8);
    2) kryteria ustalania czy wrak stwarza zagrożenie (art. 6);
    3) środki ułatwiające usuwanie wraków oraz prawa i obowiązki w tym zakresie (art. 9);
    4) odpowiedzialność właściciela rejestrowego za koszty związane z lokalizacją, oznakowaniem i usuwaniem wraków (art. 10 i 11);
    5) wymogi dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia lub innego zabezpieczenia finansowego (art. 12);
    6) rozstrzyganie sporów między państwami (art. 15).

Warto zwrócić uwagę na to, że NWRC zezwala Państwu-Stronie na podjęcie środków ułatwiających usuwanie wraków, które stanowią zagrożenie dla żeglugi lub środowiska morskiego. To właściciel rejestrowy statku uczestniczącego w wypadku morskim, w wyniku którego powstał wrak, jest odpowiedzialny za usunięcie takiego wraku.

Dużym ułatwieniem w interpretacji przepisów jest to, że NWRC zawiera definicje pojęć takich jak:

    1) „Statek” oznacza statek morski dowolnego typu i obejmuje wodoloty, poduszkowce powietrzne, okręty podwodne, jednostki pływające, platformy pływające, z wyjątkiem sytuacji, gdy takie platformy znajdują się na miejscu i są zaangażowane w badanie, eksploatację lub produkcję zasobów mineralnych z dna morskiego.
    2) „Wrak” oznacza zatopiony lub osierocony statek lub jakąkolwiek jego część, w tym wszelkie przedmioty, które są lub były na takim statku; każdy przedmiot, który zaginął na morzu ze statku i który jest wyrzucony na brzeg, zatopiony lub dryfujący na morzu; lub statek, który jest w pobliżu lub można się spodziewać, że zatonie lub osiądzie na mieliźnie, jeśli nie podjęto jeszcze skutecznych środków w celu pomocy statkowi lub jakiejkolwiek rzeczy w niebezpieczeństwie.
    3) „Zagrożenie” oznacza stan lub zagrożenie, które: (a) stwarza niebezpieczeństwo lub utrudnia nawigację; lub (b) można racjonalnie oczekiwać, że spowoduje poważne szkodliwe skutki dla środowiska morskiego lub zniszczenia linii brzegowej lub powiązanych interesów jednego lub więcej państw.

NWRC ma zastosowanie w Wyłącznej Strefie Ekonomicznej (WSE) Państwa-Strony, utworzonej zgodnie z prawem międzynarodowym. Jeżeli WSE nie została utworzona, wówczas NWRC ma zastosowanie na obszarze przyległym do morza terytorialnego tego Państwa-Strony i rozciągającym się nie dalej niż 200 mil morskich od linii podstawowych, od których mierzona jest szerokość jego morza terytorialnego. NWRC nie ma zastosowania do wód terytorialnych, chyba że Państwo-Strona wyraźnie rozszerzyło stosowanie NWRC na swoje terytorium, w tym na morze terytorialne.

W ramach odpowiedzialności wynikającej z NWRC należy wskazać na to, że właściciel rejestrowy ponosi koszty zlokalizowania, oznakowania i usunięcia wraku. Odpowiedzialność jest ścisła (oparta na ryzyku), co oznacza, że wnioskodawca nie musi wykazywać winy właściciela rejestrowego. Właściciel rejestrowy jest w stanie uniknąć odpowiedzialności na mocy NWRC tylko wtedy, gdy może udowodnić, że wypadek morski, który spowodował wrak wynikał z aktu wojny, działań wojennych, wojny domowej, powstania lub zjawiska naturalnego o wyjątkowym, nieuniknionym i niemożliwym do odparcia charakterze; został w całości spowodowany działaniem lub zaniechaniem osoby trzeciej z zamiarem spowodowania szkody; został w całości spowodowany zaniedbaniem lub innym bezprawnym działaniem jakiegokolwiek rządu lub innego organu odpowiedzialnego za konserwację świateł lub innych pomocy nawigacyjnych.

Zarejestrowany właściciel może ograniczyć odpowiedzialność, zgodnie z Konwencją o ograniczeniu odpowiedzialności za roszczenia morskie (LLMC). Jednak państwa ratyfikujące LLMC mogą złożyć zastrzeżenie wobec ubiegającego się o usunięcie wraku. Warto pamiętać, że są Państwa-Strony, które skorzystały z przysługującego uprawnienia i powiadomiły Międzynarodową Organizację Morską (IMO) o zastrzeżeniu ich prawa do stanowienia prawa w zakresie nieograniczonej odpowiedzialności za usuwanie wraków. W tych jurysdykcjach właściciel rejestrowy nie może ograniczać swoich zobowiązań wynikających z NWRC.

Dla statków o tonażu brutto 300 i większym, które pływając pod banderą Państwa-Strony wpływają do portu na jego terytorium lub opuszczają go, obowiązkowe jest posiadanie ubezpieczenia lub innego zabezpieczenia finansowego w celu pokrycia ich odpowiedzialności na mocy NWRC. Takie obowiązkowe ubezpieczenie lub zabezpieczenie finansowe jest potwierdzone certyfikatem wydanym statkowi przez państwo bandery (certyfikat ubezpieczenia lub inne zabezpieczenie finansowe w zakresie odpowiedzialności za usuwanie wraków). Zaświadczenie musi znajdować się na statku i jest wydawane na podstawie Niebieskiej Karty, którą właściciel rejestrowy może uzyskać od swojego ubezpieczyciela P&I lub gwaranta finansowego, jako potwierdzenie posiadania wymaganego ubezpieczenia lub zabezpieczenia finansowego. Taki obowiązkowy system ubezpieczeń można znaleźć również w innych konwencjach IMO dotyczących odpowiedzialności, takich jak Konwencja o Odpowiedzialności Cywilnej (CLC), Konwencja o Bunkrze i Konwencja Ateńska dotycząca przewozu pasażerów.

Wszelkie roszczenia na podstawie NWRC można kierować bezpośrednio do ubezpieczyciela lub poręczyciela finansowego zapewniającego zabezpieczenie odpowiedzialności właściciela rejestrowego na podstawie Niebieskiej Karty. W związku z tym, ubezpieczyciel jest odpowiedzialny za zobowiązania NWRC właściciela rejestrowego i może podlegać bezpośrednim działaniom ze strony osób trzecich. W takim przypadku ubezpieczyciel może polegać na obronie dostępnej dla właściciela rejestrowego, w tym na prawie do ograniczenia odpowiedzialności, a nawet jeśli właściciel rejestrowy nie jest uprawniony do ograniczenia swojej odpowiedzialności, ubezpieczyciel może nadal ograniczyć swoją odpowiedzialność do wysokości ubezpieczenia. Ubezpieczyciel nie może jednak powoływać się na żadne zabezpieczenia ani wyłączenia określone w polisie ubezpieczeniowej, z wyjątkiem umyślnej winy właściciela rejestrowego.

NWRC zawiera zestaw jednolitych międzynarodowych przepisów regulujących odpowiedzialność za usuwanie niebezpiecznych wraków. W związku z tym, nie tylko ułatwia szybkie i skuteczne usuwanie wraków, ale także zapewnia przewidywalność i pewność dla sektora morskiego w przypadku nieszczęśliwego wypadku na morzu.

Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego