Od kilku lat z największych polskich portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej, tj. w Szczecinie, Świnoujściu, Gdyni i Gdańsku, płyną pozytywne informacje o rocznych wynikach przeładunkowych i rekordowych wolumenach danych rodzajów towarów.

Utrzymująca się hossa na tym rynku usług przekłada się bezpośrednio na konieczność podejmowania przez podmioty zarządzające portami kolejnych kroków inwestycyjnych tak, ażeby zdolności przeładunkowe w polskich portach odpowiadały zwiększającemu się popytowi na usługi przeładunkowe w basenie Morza Bałtyckiego. Konsekwentnie podejmowane są zatem decyzje o rozbudowie infrastruktury zapewniającej dostęp do potów i infrastruktury portowej, co zwiększa ilość obsługiwanych towarów w imporcie i eksporcie. Bezsprzecznie zwiększenie wolumenów przeładunkowych ma konsekwencje także w odniesieniu do innych sektorów transportowych, m.in. drogowych – w sąsiedztwie portów obserwujemy narastające natężenie ruchu, co rodzi często konieczność rozbudowy czy modernizacji istniejących sieci drogowych. Co istotne, w niektórych przypadkach koszty przedmiotowych inwestycji drogowych ponosi z mocy prawa port – choćby drogi publiczne znajdowały się poza granicami portów.

Podstawą prawną powyższego jest art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych [dalej: „Ustawa”], stanowiący, że „budowa lub przebudowa dróg publicznych spowodowana inwestycją niedrogową należy do inwestora tego przedsięwzięcia”, przy czym „budową drogi” jest zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 4 pkt 17 Ustawy „wykonywanie połączenia drogowego między określonymi miejscami lub miejscowościami, a także jego odbudowa i rozbudowa”, natomiast „przebudową drogi” jest zgodnie z art. 4 pkt 18 Ustawy „wykonywanie robót, w których wyniku następuje podwyższenie parametrów technicznych i eksploatacyjnych istniejącej drogi, niewymagających zmiany granic pasa drogowego”. Oczywiste jest, że powyższy obowiązek dotyczy jedynie budowy lub przebudowy dróg będących drogami publicznymi, a więc zgodnie z art. 1 Ustawy takich, z których „może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych” i są to zgodnie z art. 2 Ustawy „drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne”.

Podstawą powstania zobowiązania do poniesienia nakładów na inwestycję drogową jest sam fakt, że prowadzona inwestycja niedrogowa (która jest rozumiana bardzo szeroko i nie ma jej definicji legalnej w obowiązującym stanie prawnym) wymaga wybudowania, rozbudowania lub przebudowania drogi publicznej. To oznacza, że obowiązek taki powstaje z mocy prawa. Obowiązkowi inwestora prywatnego (a więc podmiotu zarządzającego portem) z mocy Ustawy towarzyszy roszczenie przysługujące organowi administracji o realizację obowiązku polegającego na budowie lub przebudowie drogi publicznej, a także o zawarcie umowy w przedmiocie warunków budowy lub przebudowy drogi publicznej, bowiem zgodnie z art. 16 ust. 2 Ustawy „szczegółowe warunki budowy lub przebudowy dróg, o których mowa w ust. 1, określa umowa między zarządcą drogi a inwestorem inwestycji niedrogowej”.

Przepisy Ustawy nie określają szczegółowych warunków budowy lub przebudowy drogi, realizowanych w ramach inwestycji niedrogowej, lecz statuują obowiązek określenia tych warunków w umowie między zarządcą drogi a inwestorem inwestycji niedrogowej. Najczęstszym problemem podczas negocjacji umowy jest ustalenie czy na inwestorze ciąży obowiązek wykonania prac, a po drugie jak duży powinien być zakres tych prac obciążających inwestora. Przede wszystkim należy ustalić, czy istnieje związek między projektowaną inwestycją, a koniecznością budowy lub przebudowy drogi. Okoliczność, czy zachodzi konieczność budowy albo przebudowy drogi publicznej, jest rezultatem uzgodnień z zarządcą drogi, dotyczących zasad obsługi komunikacyjnej planowanych przedsięwzięć na etapie sporządzania projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, o czym stanowi art. 17 ust. 6 lit. b ustawy z 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, zgodnie z którym wójt (burmistrz albo prezydent miasta), sporządzając projekt planu, uzgadnia go z właściwym zarządcą drogi, jeżeli sposób zagospodarowania gruntów przyległych do pasa drogowego lub zmiana tego sposobu mogą mieć wpływ na ruch drogowy lub samą drogę. Ponadto przed wydaniem decyzji o warunkach zabudowy, o czym stanowi art. 53 ust. 4 pkt 9 w zw. z art. 60 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, projekt decyzji w sprawie warunków zabudowy przed jej wydaniem przez wójta (burmistrza albo prezydenta miasta) podlega uzgodnieniu z właściwym zarządcą drogi w odniesieniu do obszarów przyległych do pasa drogowego.

Co istotne, konsekwencją poniesienia wkładu finansowego inwestora w budowę lub przebudowę drogi nie jest uzyskanie jakiegokolwiek tytułu prawnego do wybudowanej czy przebudowanej drogi. Jak wynika bowiem z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 sierpnia 2012 roku (sygn. akt II OSK 1227/12) „z regulacji art. 16 ust. 1 Ustawy wynika obowiązek strony uczestniczenia w wymaganym zakresie, w realizacji inwestycji drogowej, przy czym udział ten konkretyzuje się w umowie zawartej z zarządcą drogi. Taka partycypacja w budowie drogi publicznej w żadnym razie nie powoduje, że ta droga ma charakter drogi wewnętrznej”.

Intencją uchwalenia przepisu art. 16 Ustawy było uniknięcie konieczności budowy lub przebudowy drogi przez zarządcę drogi w przypadkach, kiedy zarządca nie miał w planach takich inwestycji, a konieczność przebudowy wynikała z inwestycji prowadzonych na terenach przy drodze (mogąca np. powodować konieczność wybudowania nowego skrzyżowania lub przebudowy istniejącego skrzyżowania). Warto także zauważyć, iż obowiązek z art. 16 Ustawy może być realizowany bezpośrednio przez inwestora inwestycji niedrogowej, bądź też inny podmiot. Wynika to z faktu, iż inwestor nie jest zobowiązany do wykonywania robót budowlanych, polegających na budowie lub przebudowie drogi publicznej, ale do ich sfinansowania.

Radca prawny Rafał Czyżyk
Asystent prawny Marcin Borowski
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie


Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl