Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa (dzisiaj głównie z rejonów Azji i Afryki), rośnie zapotrzebowanie na dobra konsumpcyjne, napędza to gospodarkę światową, lecz jednocześnie powoduje zubożenie zasobów surowcowych, wzrost zapotrzebowania na energię oraz mięsne produkty spożywcze. Efektem ubocznym jest między innymi wzrost emisji gazów cieplarnianych i globalne ocieplenie klimatu. Topnienie lodowców, umieranie wielkiej rafy koralowej, anomalie pogodowe itd. są faktem. Przywódcy UE zdali sobie sprawę, że dalsze bezkarne korzystanie z zasobów Ziemi obije się negatywnie na przyszłych pokoleniach, dlatego podejmowane są inicjatywy dla ograniczenia zmian w ekosystemie Ziemi spowodowanym działalnością człowieka.

Efekt cieplarniany

(Źródło: http://www.ios.edu.pl/pl/article/bazy-danych/id/1265/krajowa-baza)

Energia przyjmowana przez Ziemię ze słońca jest praktycznie stała (zmienność występuje na poziomie 0,1%), jednak ilość oddawanego przez Ziemię ciepła sukcesywnie spada. Orientacyjnie, jak wykazują klimatolodzy, każdy metr kwadratowy planety otrzymuje od Słońca o 0,6W więcej energii niż jest w stanie wysłać w kosmos. Ta energia gromadzi się w systemie klimatycznym. Dzieje się tak, dlatego ponieważ promieniowanie krótkofalowe (słoneczne) przenika przez naszą atmosferę prawie bez przeszkód, jednocześnie nasza atmosfera jest niemal nieprzeźroczysta dla promieniowania podczerwonego w długościach fal wypromieniowywanych przez powierzchnię Ziemi. Dzięki takiemu zjawisku na Ziemi mogło powstać życie, gdyby nie efekt cieplarniany, średnia temperatura na powierzchni Ziemi wynosiłaby minus kilkanaście stopni, a cała nasza planeta byłaby skuta lodem.  Jednak w ostatnim czasie (w skali istnienia Ziemi) zaobserwowano gwałtowny wzrost temperatury i nasilenie zjawisk grożących bardzo poważnymi konsekwencjami. Jako główną przyczynę globalnego wzrostu temperatury ziemi wskazuje się wzrost poziomu gazów cieplarnianych w atmosferze. 

Gazy cieplarniane

Wprawdzie szacuje się, że ilość gazów cieplarnianych emitowanych do atmosfery ze źródeł naturalnych
(wulkany, naturalna flora i fauna ziemi) jest wielokrotnie większa od emisji związanej z działalnością człowieka,
to jednak zauważono ścisłą korelację między zmianami w klimacie, a zużyciem paliw kopalnych i inną działalnością człowieka. Za efekt cieplarniany głównie odpowiadają:

•    Para wodna - powoduje około 2/3 naturalnego efektu cieplarnianego. Człowiek nie przyczynia się bezpośrednio, jednak wyższe temperatury powodują większą rozpuszczalność i intensyfikację zmian klimatu.

•    Dwutlenek węgla - jest głównym odpowiedzialnym (w krajach uprzemysłowionych w ponad 70%) za wzmocnienie efektu cieplarnianego spowodowanego przez człowieka.

•    Metan - główne źródło spowodowane działalnością człowieka to hodowla bydła, ponieważ zwierzęta wydzielają metan w procesie trawienia oraz rozkład bakterii w procesie upraw.  Od początku rewolucji przemysłowej stężenie metanu się podwoiło (w krajach uprzemysłowionych stanowi około 15 % gazów cieplarnianych). Posiada siłę oddziaływania na ocieplenie klimatu 25 krotnie większą niż CO2.

•    Podtlenek azotu - głównym źródłem są naturalne procesy zachodzące w oceanach i glebie. Człowiek powoduje emisje na skutek używania nawozów azotowych, spalania paliw kopalnych, produkcji przemysłowej, oczyszczania ścieków (w krajach uprzemysłowionych stanowi około 6 % gazów cieplarnianych). Posiada siłę oddziaływania na ocieplenie klimatu 298 krotnie większą niż CO2.

•    Fluorowane gazy cieplarniane - nie występują naturalnie, pochodzą wyłącznie z działalności człowieka (w krajach uprzemysłowionych stanowią ok. 1,5% gazów cieplarnianych). Mają zastosowanie np. w układach chłodzących (klimatyzatory) i układach gaszenia pożarów (np. halony).  Mogą pozostawać w atmosferze przez tysiące lat, a siła oddziaływania na ocieplenie klimatu może być nawet 22800 krotnie większa niż CO2.

Wykaz gazów cieplarnianych objętych systemem EU ETS znajduje się w OBWIESZCZENIU MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 lutego 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji. Wykaz obejmuje 77 substancji.

Wskaźniki porównujące siłę oddziaływania gazu na globalne ocieplenie oraz wykaz substancji objętych nadzorem można znaleźć w ROZPORZĄDZENIU PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 842/2006.

Co z tym zrobić?

Podczas szczytu w 2014 r przywódcy państw członkowskich UE uzgodnili cele polityki klimatycznej do roku 2030. Celem jest redukcja do roku 2030 emisji gazów cieplarnianych o co najmniej o 40% w odniesieniu do roku 1990. Ponadto uzgodniono inne cele związane z poprawą efektywności energetycznej i udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w ogólnym bilansie energetycznym.

(Źródło: http://www.kobize.pl/pl/article/pakiet-energetyczno-klimatyczny-ue/id/389/pakiet-2021-2030)

Cele te, odnoszą się ogólnie do UE i poszczególne państwa mogą mieć zróżnicowany udział i tempo osiągania tych celów. W uzasadnieniu podano, że osiągnięcie tych celów sprawi, że gospodarka UE i jej system energetyczny staną się bardziej konkurencyjne w skali światowej, wzrośnie poziom bezpieczeństwa energetycznego np. poprzez uniezależnienie się od paliw kopalnych, których zasoby są ograniczone i oczywiście, przyczyni się skutecznie do ograniczenia negatywnych zmian w klimacie Ziemi.

Przyjęto, że założone redukcje zostaną osiągnięte głównie poprzez wymuszające regulacje prawne dzięki systemowi handlu uprawnieniami do emisji w ramach systemu EU ETS.  W sektorach non ETS (zgodnie z Konkluzjami Rady Europejskiej z dnia 24 października 2014r. określającymi ramy polityki klimatyczno-energetycznej do 2030 roku), Rada Europejska ustaliła cele redukcji emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do 2005 r. na poziomie 30%.

System EU ETS

System EU ETS funkcjonuje od 2005 r. Obecnie trwa trzecia faza obowiązująca do 2020 r. która bazuje na celach określonych w tzw. „pakiecie energetyczno-klimatycznym” z 2008 r. Systemem jest objętych około 11 000 instalacji, które:

•    emitują CO2 pochodzący z wytwarzania energii elektrycznej i ciepła,

•    emitują CO2 pochodzący z energochłonnych sektorów przemysłu, w tym rafinerii ropy naftowej, hut żelaza, produkcji aluminium, metali, cementu, wapna, szkła, ceramiki, celulozy, papieru, kartonu, kwasów i chemikaliów organicznych luzem,

•    emitują CO2 pochodzący z komercyjnego transportu lotniczego,

•    emitują podtlenek azotu(N2O) pochodzący z produkcji kwasu azotowego, kwasu adypinowego, glioksalu
i kwasu glioksalowego,

•    emitują perfluorowęglowodory (PFC) z produkcji aluminium.

Instalacje te odpowiadają za ponad połowę emisji CO2 i 40% emisji wszystkich gazów cieplarnianych z terenu EU
i Norwegii. W Polsce system obejmuje około 750 instalacji. Systemem nie są objęte sektory (non ETS): transport lądowy, rolnictwo, mieszkalnictwo, instytucje, handel, usługi, odpady, emisja lotna z paliw, sektor komunalno-bytowy oraz niektóre procesy przemysłowe i spalanie paliw.

System EU ETS jest to pierwszy i jak dotychczas największy na świecie rynek uprawnień do emisji gazów cieplarnianych obejmujący trzy czwarte międzynarodowego handlu uprawnieniami do emisji. System funkcjonuje na zasadzie rocznych limitów darmowych emisji przydzielanych dla każdej instalacji objętej EU ETS. Limity co rok są mniejsze, tak by na koniec okresu rozliczeniowego osiągnąć (w skali EU) założone cele. Uczestniczący w systemie mogą sprzedawać lub kupować emisje zgodnie z potrzebami. Taki sposób powoduje stałe obniżanie emisji głównie poprzez stymulowanie firm do odchodzenia od wysoko emisyjnych technologii i do inwestowania w „czystsze technologie”.

Zasady funkcjonowania EU ETS w UE określa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

06 lutego 2018r Parlament Europejski większością głosów (535 za, 104 przeciw, 39 wstrzymało się) przegłosował zmiany w systemie EU ETS (na lata 2021-2030), których celem jest zmniejszenie dostępności uprawnień, przez co uprawnienia do darmowych emisji staną się droższe. Jednocześnie podkreślono, że system ETS pozostaje podstawą unijnej walki ze zmianami klimatu. Zmiany przepisów zostaną teraz skierowane do Rady Europy i po zatwierdzeniu zostaną formalnie przyjęte jako obowiązujące akty prawne.

W Polsce przepisy dotyczące EU ETS zawarte są w ustawie z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (z późniejszymi zmianami).

System EU ETS w Polsce

Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, powołała do życia Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), który m.in. wykonuje zadania związane z funkcjonowaniem krajowego systemu bilansowania i prognozowania emisji, w tym prowadzenie Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji.

Krajowa baza jest systemem informatycznym, zawierającym zabezpieczoną bazę danych o źródłach emisji wraz z lokalizacją źródeł i parametrami poszczególnych instalacji. Ponadto, Krajowa baza zawiera informacje o instalacjach i operatorach statków powietrznych objętych systemem handlu uprawnieniami w Polsce, w szczególności dotyczące ich wielkości emisji, zużytych paliw, poziomów działalności, a także inne informacje bezpośrednio powiązane z koniecznością określenia przydziału uprawnień do emisji. Dodatkowo w bazie tej zawarte są dane dotyczące operatorów, instytucji i organów zaangażowanych w systemie handlu uprawnieniami do emisji, a także wykaz jednostek uprawnionych do weryfikacji raportów rocznych.

Informacje zawarte w Krajowej bazie mają być wykorzystywane na potrzeby statystyki publicznej, systemu bilansowania emisji gazów cieplarnianych, sprawozdawczości w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej, oceny bieżącej jakości powietrza, a w przyszłości także systemu opłat za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. 

Zgromadzone informacje, KOBiZE wprowadza do europejskiego systemu bilansowania. Rejestr UE jest elektroniczną bazą danych, mającą na celu zapewnienie właściwego realizowania i monitorowania funkcjonowania systemu, w tym: wydawania, rejestrowania stanu posiadania, przenoszenia, anulowania i rozliczania jednostek uprawniających do emisji.

Mechanizmy kontroli EU ETS

Ustawa o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji nakłada na przedsiębiorców obowiązek zarejestrowania się i składania do KOBiZE, w terminie do 28 lutego każdego roku raportów dotyczących emisji za rok ubiegły. Obowiązek dotyczy praktycznie wszystkich korzystających ze środowiska niezależnie od wielkości, rodzaju prowadzonej działalności czy stopnia szkodliwości dla środowiska. Informacje złożone przez przedsiębiorców mogą być kontrolowane przez inspektorów inspekcji środowiska (WIOŚ). 

Zgodnie z wspomnianą ustawą Operatorzy instalacji oraz Operatorzy statków powietrznych którzy zostali objęci systemem handlu emisjami (przydziałem darmowych emisji) są zobowiązani w terminie do 31 marca każdego roku do złożenia w KOBiZE zweryfikowanego rocznego raportu na temat wielkości emisji. W raportach tych, operatorzy instalacji wykazują swoją działalność związaną z emitowanymi gazami cieplarnianymi. Zasady monitorowania i raportowania emisji gazów cieplarnianych określa ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.

W celu zagwarantowania wiarygodności i poprawności danych wprowadzanych do systemu, nałożono na operatorów instalacji i statków powietrznych uczestniczących w systemie handlu emisjami, obowiązek poddania każdego raportu weryfikacji. Wymagania w tym zakresie określa ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 600/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie weryfikacji raportów na temat wielkości emisji gazów cieplarnianych i raportów dotyczących tonokilometrów oraz akredytacji weryfikatorów zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.

Na podstawie: „Wytycznych w sprawie akredytacji i weryfikacji – wytyczne i objaśnienia” Tłumaczenie KOBiZE 2015r.

Skuteczność tego systemu została niedawno oceniona i obrazuje wykres poniżej:

 Źródło: REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL Brussels, 7.11.2017

System MRW

Transport drogami wodnymi uznawany jest za bardzo efektywny środowiskowo, nie mniej opiera się na spalaniu paliw, a to wiąże się z emisjami zanieczyszczeń - w tym gazów cieplarnianych do powietrza. Według raportu IMO z 2015 r., międzynarodowa żegluga morska odpowiada za 2,6% światowej emisji CO2.  Oceniono, że w związku ze wzrostem zapotrzebowania na usługi transportu morskiego możliwy jest scenariusz wzrostu do 2050 r. poziomu emisji CO2 nawet o 250%. Dlatego Rada Europy zadecydowała, że sektor transportu morskiego zostanie włączony do unijnej polityki i strategii w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Efektem jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 z 29 kwietnia 2015 roku w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego oraz zmiany dyrektywy 2009/16/WE (tzw. rozporządzenie MRW). 

Weszło ono w życie 1 lipca 2015 roku i wprowadza obowiązek monitorowania emisji CO2 w każdym rejsie statku (objętym MRW) od 1 stycznia 2018 roku.

Począwszy od 2019 roku, nowym obowiązkiem operatorów statków, będzie również przekazywanie w okresach rocznych do jednostki weryfikującej, monitorowanych danych w formie zagregowanej.

Założono, że system zostanie wprowadzony w 3 etapach:

1.    Wdrożenie monitorowania, raportowana i weryfikacji raportów,

2.    Określenie celów dla uzyskania redukcji w transporcie morskim,

3.    Ewentualne wprowadzenie mechanizmów rynkowych dla uzyskania założonych celów polityki środowiskowej.

Aktualnie realizowany jest pierwszy etap, w ramach którego przedsiębiorcy (właściciele lub inni odpowiedzialni
za eksploatację statków) powinni:

•    Do 31 sierpnia 2017 r. przedłożyć akredytowanemu weryfikatorowi plany monitorowania wielkości emisji CO2, oddzielnie dla każdego statku. Szablon planu znajduje się w załączniku I do rozporządzenia wykonawczego (UE) 2016/1927.

•    Przedsiębiorcy, którym z różnych powodów nie udało się do 31 sierpnia 2017 r. przedłożyć akredytowanemu weryfikatorowi planów monitorowania, (celem oceny ich zgodności z (UE) 2017/757) mogą to uczynić po pierwszym zawinięciu do portu, będącego pod jurysdykcją któregoś z państw europejskich. Powinni to jednak uczynić najpóźniej do 2 miesięcy od czasu zawinięcia do wspomnianego portu.

•    Począwszy od 1 stycznia 2018 r. monitorować z wykorzystaniem planu monitorowania, zużycie paliwa i podstawowych parametrów podróży (pokonany dystans, czas na morzu i ładunek przewożony na podstawie rejsu, itp.) w celu opracowania rocznego raportu o emisjach.

•    Począwszy od 2019 r. w terminie o 30 kwietnia każdego roku poddać raport weryfikacji akredytowanemu weryfikatorowi w celu przedłożenia do Komisji Europejskiej, przy użyciu przeznaczonej do tego celu platformy (THETIS MRV).

•    Począwszy od 30 czerwca 2019 r. zapewnić, aby wszystkie ich statki, podlegające MRW, posiadały odpowiedni dokument zgodności wydany przez KE. Obowiązek ten może podlegać inspekcjom przeprowadzanym przez organy państw członkowskich.

 Opracowanie: własne

System MRW w Polsce

W Polsce organem odpowiedzialnym za administrowanie systemem monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji CO2 z międzynarodowego transportu morskiego jest Polski Rejestr Statków S.A. Akredytacja została nadana z dniem 29.12.2017 r. przez Polskie Centrum Akredytacji.

Polski Rejestr Statków, spełniając wymogi wynikające z ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2015/757 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego oraz z rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2016/2072 z dnia 22 września 2016 r. w sprawie czynności weryfikacyjnych i akredytacji weryfikatorów zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757, pełni rolę weryfikatora, realizując zadania polegające na:

•    ocenie zgodności planów monitorowania,

•    weryfikacji rocznych raportów dotyczących emisji CO2,

•    wystawianiu wymaganych rozporządzeniem dokumentów zgodności.

Mechanizmy kontroli MRW

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 w sprawie monitorowania, raportowania
i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego nakłada na przedsiębiorców obowiązek zarejestrowania się i składania do specjalnie do tego wyznaczonej bazy EMSA (Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego) THETIS MRV, w terminie do 30 kwietnia każdego roku raportów dotyczących emisji za rok ubiegły. Odpowiedzialni za jednostki podlegające wymaganiom Rozporządzenia powinni również regularnie, co najmniej raz na rok, sprawdzać, czy plan monitorowania danego statku odzwierciedla charakter i funkcjonowanie statku, a także czy istnieje możliwość udoskonalenia metodologii monitorowania.

Zasady poprawności sporządzania i wypełniania planów monitorowania określa ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2016/1927 z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie szablonów planów monitorowania, raportów na temat wielkości emisji i dokumentów zgodności zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Komisji (UE) 2015/757 w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego.

Zagadnienia związane z rodzajem przewożonego ładunku w odniesieniu do typu statków wyjaśnia z kolei ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2016/1928 z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie określania przewożonego ładunku w odniesieniu do kategorii statków innych niż statki pasażerskie, statki ro-ro i kontenerowce, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego.

Zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM DELEGOWANYM KOMISJI (UE) 2016/2072 z dnia 22 września 2016 r. w sprawie czynności weryfikacyjnych i akredytacji weryfikatorów zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego każdy weryfikator MRW, musi poddać się wieloetapowemu auditowi akredytującemu. Audyt obejmuje między innymi: sprawdzenie kompetencji personelu i jego możliwości wykonawczych oraz obserwowanie procesu nadzoru nad weryfikacją raportowania. Jednostką uprawnioną do akredytacji weryfikatorów MRW w Polsce jest Polskie Centrum Akredytacji (PCA). Rozporządzenie (UE) 2016/2072 określa tryb postępowania w całym procesie akredytacji, którego celem jest zagwarantowanie najwyższego stopnia wiarygodności i poprawności danych w rocznych raportach emisji dwutlenku węgla ze statków opracowywanych przez przedsiębiorców.

Jako przykład kompleksowego podejścia do tematu analizy raportów emisji może posłużyć rekomendowany przez UE schemat istotności i próbkowania (poniżej).

Równie ważnym procesem, obok prawidłowego gromadzenia i przetwarzania danych (wprowadzanych później do raportów emisji CO2), jest proces zatwierdzania programów komputerowych, które służą do generowania tych raportów. Polski Rejestr Statków S.A. zakończył w dniu 23 października 2017 r., po uprzednich próbach funkcjonalnych, proces uznania typu wyrobu dla produktu ESOS 2.0 (System Optymalizacji Energetycznej Statku) produkcji Enamor sp. z o.o., w ramach którego istnieje możliwość generowania rocznych raportów emisji CO2 ze statku.

http://www.gospodarkamorska.pl/Porty,Transport/swiadectwo-prs-dla-modulu-mrv-systemu-esos.html.

Przykładowy, jedno lub dwuetapowy przebieg procesu oceny zgodności planu monitorowania (PM) jak i/lub weryfikacji rocznego raportu emisji (RE) został przedstawiony na poniższym schemacie. Jest to usystematyzowany, dostosowany do Rozporządzenia (UE) 2015/757 sposób postępowania w trakcie weryfikowania danych zgromadzonych, przedstawionych do oceny przez jednostkę akredytowaną.

Opracowanie: własne

Proces weryfikacji rocznych raportów emisji gazów cieplarnianych, jest procesem złożonym i ściśle uregulowanym prawnie. Takie postępowanie jest z jednej strony uciążliwe, wymagające nakładu pracy i kosztów, z drugiej strony gwarantuje rzetelność informacji i skuteczność w osiąganiu założonych celów polityki ekologicznej Wspólnoty Europejskiej.

Więcej tutaj.

Autorzy:

Grzegorz Marchewka - Auditor wiodący PRS Certyfikacja, posiadający ugruntowane i bogate, ponad 20-letnie, doświadczenie, wiedzę oraz umiejętności w auditowaniu systemów zarządzania opartych na normach ISO 9001, ISO 14001, PN-N 18001. Jeden z pierwszych w Polsce auditorów EMAS mający w dorobku kilkadziesiąt zweryfikowanych organizacji.  Prowadzi w PRS S.A. programy akredytacji EU ETS (handlu emisjami gazów cieplarnianych) oraz EMAS.  Specjalizuje się w zagadnieniach prawnych z zakresu ochrony środowiska, mających zastosowanie w auditowaniu systemów zarządzania. Prowadzi szkolenia z zakresu auditowania systemów zarządzania oraz obowiązków przedsiębiorców wynikających z przepisów dotyczących ochrony środowiska. Członek Polskiego Forum ISO 14000.

Bartosz Dombrzalski - Wieloletni i ceniony inspektor polskiej instytucji klasyfikacyjnej. Posiadający bogate doświadczenie, wiedzę oraz umiejętności. Od ponad 15 lat zajmuje się tematyką związaną z nadzorem statków, szeroko pojętą ochroną środowiska morskiego oraz wdrażaniem wymogów klasyfikacyjnych - z sukcesami szkoląc, doradzając oraz implementując projekty w tym zakresie. Jeden z pierwszych w Polsce auditorów, biorący udział w tworzeniu, wdrażaniu oraz egzekwowaniu wymogów Rozporządzenia (UE) 2015/757. Prowadzi w Biurze Certyfikacji PRS S.A. programy akredytacji EU MRV. Ciągle zdobywający nowe doświadczenia w szeregu zagadnień z zakresu ochrony środowiska, mających zastosowanie zarówno w bieżącej pracy inspektorskiej, jak i współprowadzonych wykładach. Wieloletni sekretarz Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, przy komitecie technicznym (KT) nr 18 Statków i techniki morskiej oraz KT 230 Małych statków.