Konferencja Nasz Bałtyk – kompleksowe podejście do zarządzania ekosystemem Morza Bałtyckiego

Sekretarz stanu Jacek Czerniak uczestniczył 30 września 2025 r. w Konferencji Nasz Bałtyk. Wydarzenie, zorganizowane wspólnie przez komisarza ds. rybołówstwa i oceanów Castasa Kadisa oraz komisarz ds. środowiska Jessikę Roswall, odbyło się w Sztokholmie. Konferencja była okazją do wymiany doświadczeń służących wypracowaniu holistycznego podejścia do zarządzania ekosystemem Morza Bałtyckiego.

Komisarz Costas Kadis odniósł się do stanu zasobów Morza Bałtyckiego i kolejny raz podkreślił szczególną wagę jaką należy przyłożyć do przestrzegania zasad Wspólnej Polityki Rybołówstwa.

Poruszył również kwestię doradztwa Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES) oraz wniosku legislacyjnego Komisji Europejskiej w sprawie możliwości połowowych na 2026 r. Komisarz zwrócił także uwagę na konieczność zastosowania podejścia ekosystemowego dla zarządzania zasobami Morza Bałtyckiego, wzmocnienia przewidywalności dla prawidłowego funkcjonowania sektora rybołówstwa oraz prowadzenia połowów w zrównoważony sposób, który zapobiegnie degradacji zasobów ryb.

Komisarz Jessika Roswall zaznaczyła, że w kontekście globalnych zobowiązań kluczowe jest zachowania bioróżnorodności ekosystemu. Zarekomendowała wdrożenie planu Komisji Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku (HELCOM) dotyczącego ekosystemu Bałtyku, a także aktualnie obowiązujących dyrektyw środowiskowych wymagających implementacji. Podkreśliła, że ich wdrożenie jest istotne z punktu widzenia zachowania bioróżnorodności.

Działania zmierzające do zrównoważenia ekosystemy Morza Bałtyckiego - dyskusja

Osią dyskusji była potrzeba skoordynowanego zarządzania populacją kormorana i foki, które w coraz bardziej znaczący sposób oddziałują na rybołówstwo. Państwa bałtyckie podnosiły m.ni. kwestie: przeciwdziałania marnotrawieniu żywności, działań podjętych w zakresie ograniczenia eutrofizacji, rozszerzania obszarów chronionych i projektów w zakresie niebieskiej gospodarki.

Wiele państw zwróciło także uwagę na niekontrolowany wpływ Federacji Rosyjskiej na zasoby.

Badania i edukacja – przeciwdziałanie pogarszaniu się zasobów Morza Bałtyckiego

Sekretarz stanu Jacek Czerniak zwrócił uwagę przede wszystkim na potrzebę kontynuowania badań nad wpływem czynników środowiskowych na rekrutację, wzrost i naturalną śmiertelność ryb.

– Czynniki te należy przede wszystkim dokładnie zbadać, a następnie opracować odpowiednie modele i uzupełnić luki w zakresie danych ekosystemowych – podkreślił wiceminister Czerniak.

Wiceminister przypomniał również, że rosnąca populacja fok szarych doprowadziła do wzrostu zarażenia ryb pasożytami.

– Wpływ tych zakażeń na kondycję dorsza i naturalną śmiertelność wymaga dalszych badań. Niektóre wyniki wskazują, że te negatywne skutki mogą być niedoszacowane, co pozostawia przestrzeń do kontroli populacji tych ssaków – zaznaczył przedstawiciel polskiej delegacji. Sekretarz stanu Jacek Czerniak zwrócił również uwagę na potrzebę dokładnego zbadania dynamiki przestrzennego rozmieszczenia i migracji ryb oraz uwzględnienia jej w ocenie i zarządzaniu zasobami.

Wiceminister podkreślił również istotę badania procesów dotyczących zasobów ryb, które mogą być zależne od zagęszczenia (np. wzrost, rekrutacja, naturalna śmiertelność) oraz konieczność kontynuowania badań, które pozwolą lepiej poznać środowisko Morza Bałtyckiego i zmiany w nim zachodzące.

– To istotne zwłaszcza w chwili obecnej, kiedy obserwujemy szybką przebudowę ekosystemu na skutek zmian klimatu i narastającej eutrofizacji Morza Bałtyckiego – środowisko morskie nie zna granic, konieczna jest więc bliska współpraca między krajami Morza Bałtyckiego – powiedział sekretarz stanu. Zaznaczył również, że konieczne jest lepsze rozpoznanie siedlisk, ich rozmieszczenia i stanu (poprzez badania sonarowe i in situ). Dzięki takim działaniom będzie można je skuteczniej chronić, a w efekcie również doprowadzić do poprawy stanu żywych zasobów morza.

Odnosząc się do opracowania i wdrożenia skutecznych metod i narzędzi kontroli błędnego raportowania wiceminister Jacek Czerniak wskazał, że Polska dotychczas podjęła szereg działań mających na celu eliminację błędnego raportowania połowów (tzw. misreporting). Działania te skierowane były na zwiększenie skuteczności kontroli rybołówstwa morskiego i polegały w szczególności na:

• nowelizacji przepisów krajowych z zakresu rybołówstwa morskiego oraz organizacji rynku rybnego - wprowadzone zmiany przepisów przyczyniły się do poprawy jakości danych przekazywanych do administracji rybołówstwa morskiego, przyspieszyły raportowanie połowów i sprzedaży produktów rybołówstwa oraz usprawniły proces ich walidacji;

• organizacji spotkań dotyczących prawidłowego ważenia połowów w polskich portach, w celu zwiększenia świadomości rybaków w zakresie konieczności prawidłowego ważenia i raportowania połowów ryb.

Podczas dyskusji ministrowie szczególną uwagę zwracali na konieczność uwzględnienia szerokiej współpracy naukowców krajowych oraz ICES. Kluczem do zapewnienia właściwego zarządzania jest zarządzanie wielogatunkowe oraz ocena wpływu wszystkich uczestników ekosystemu na jego stan.

W tym kontekście więcej uwagi poświęcono konieczności realnego zarządzania populacjami ptaków i ssaków morskich. Zielona tranzycja, selektywne narzędzia, dokładny monitoring połowów – to, zdaniem uczestników konferencji, klucze do prawidłowego zrównoważonego zarządzania.

Ponadto holistyczne podejście do zarządzania stanowi gwarancję odbudowy ekosystemu Morza Bałtyckiego i zapewni sprawiedliwy udział wszystkich jego uczestników w planowanych działaniach.