Sytuacja na okupowanych terytoriach Ukrainy była przedmiotem środowej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z udziałem m.in. prezydenta Ukrainy Petra Poroszenki oraz polskiego wiceministra spraw zagranicznych Bartosza Cichockiego. Uczestnicy spotkania potępiali rosyjską agresję.

Poroszenko w piątą rocznicę rosyjskiej inwazji na jego kraj nazwał ją na forum Zgromadzenia Ogólnego pogwałceniem prawa międzynarodowego i Karty Narodów Zjednoczonych. Mówił o cierpieniach swego narodu, żyjącego w konflikcie trwającym najdłużej w historii współczesnej Europy. Argumenty Rosji, że kryzys jest wewnętrzną sprawą Ukrainy, określił jako bezwstydne, a referendum w Donbasie - jako surrealistyczne i niemające nic wspólnego z demokracją.

Podawał przykłady torturowania, zabójstw, brania zakładników, politycznie motywowanych oskarżeń i innych form prześladowania ludności ukraińskiej, a także mniejszości etnicznych, w tym krymskich Tatarów. Mówił o prowokacjach rosyjskich, m.in. atakach na ukraińskie okręty, na instytucje i infrastrukturę. Wspominał o bezprecedensowej militaryzacji przy granicy z Rosją, antyukraińskiej propagandzie, a także o „rosyjskiej zabójczej machinie”.

„Nasi obywatele w dalszym ciągu codziennie cierpią w wyniku rosyjskiej agresji. Morderstwa, tortury, zastraszanie, przemoc seksualna, arbitralne zatrzymywanie, zmuszanie, znikanie i prześladowanie dziennikarzy, aktywistów praw człowieka, (…) mediów społecznościowych, blogerów stało się codzienną rzeczywistością mieszkańców okupowanych terytoriów” – wyliczał.

Akcentował, że ludzie żyją w obawie przed nadawaniem im etykietek terrorystów, ekstremistów i stoją w obliczu uwięzienia bez sądu lub uprowadzenia.

Ukraiński przywódca z goryczą przypomniał, że jego kraj wyrzekł się zgodnie z porozumieniem budapeszteńskim trzeciego co do wielkości arsenału broni jądrowej w świecie w zamian za obietnicę bezpieczeństwa, lecz nic nie otrzymał w zamian. Oskarżał Rosję o pragnienie przywrócenia drugiej edycji Związku Sowieckiego.

Poroszenko nawoływał, by społeczność międzynarodowa i Narody Zjednoczone podjęły działania przeciw rosyjskiej agresji. Wyznał, że mimo torpedowania tych wysiłków przez Rosję wierzy w powodzenie pokojowych misji ze sprecyzowanym celem położenia kresu agresji, przywrócenia ukraińskiej suwerenności oraz terytorialnej integralności.

„Jesteśmy gotowi na konstruktywną dyskusję na temat takich inicjatyw.(…) Nie ma alternatywy dla pokojowego porozumienia na tym forum międzynarodowym” – wskazał.

W podobnym tonie wypowiadali się inni uczestnicy debaty, w tym także polski wiceminister spraw zagranicznych Bartosz Cichocki, który podkreślił, że Polska nie uznaje i nie uzna aneksji Autonomicznej Republiki Krymu i Sewastopola.

Zauważył też, że nie ustają agresywne działania Rosji, które pochłonęły według danych ONZ ponad 10 tys. ofiar śmiertelnych, zmusiły do przesiedlenia 1,6 mln mieszkańców Donbasu i naraziły bezpośrednio lub pośrednio na konsekwencje konfliktu 5,2 mln Ukraińców.

Cichocki obarczył Kreml odpowiedzialnością za lekceważenie podstawowych zasad Karty Narodów Zjednoczonych oraz naruszanie mińskiej umowy. Sytuację na wschodniej Ukrainie uznał za bardzo niestabilną i stanowiącą zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Kontynuowanie militaryzacji regionu Morza Azowskiego podał jako przykład nieakceptowalnego zachowania stanowiącego wyzwanie dla porządku międzynarodowego.

„Mimo ponownego zapewniania w ostatnim czasie o zaprzestaniu działań wojennych w przededniu zimowych świąt, naruszanie zawieszenia broni powróciło do poprzedniego poziomu. Wydarzenia te pokazują pozostające bez zmian zamierzenia Rosji do wykorzystania siły militarnej do osiągnięcia celów politycznych” – argumentował Cichocki.

Przypomniał o nagrodzie ministra spraw zagranicznych RP "Pro Dignitate Humana" dla ukraińskiego reżysera filmowego Ołeha Sencowa, który podjął 145-dniowy strajk głodowy, by zaprotestować przeciwko uwięzieniu ukraińskich więźniów politycznych.

„Korzystam z okazji, aby ponownie zaapelować do władz Federacji Rosyjskiej o zwolnienie pana Sencowa i innych ukraińskich obywateli uwięzionych z powodów politycznych” – mówił Cichocki.

Wezwał też Rosję, by dostosowała się do porozumień mińskich oraz wycofała swoje formacje i systemy uzbrojenia z suwerennego terytorium Ukrainy.

„ONZ nie powinna jednak zaprzestać poszukiwania świeżych pomysłów, które mogłyby przełamać polityczny impas i otworzyć nowe możliwości natychmiastowej poprawy sytuacji. (…) Jednym z takich pomysłów jest pełnoprawna misja pokojowa ONZ rozlokowana w strefie konfliktu. Rozumiemy, że są rozbieżne poglądy co do parametrów takiej misji, ale ONZ mogłaby przynajmniej zainicjować ten proces, wysyłając na Ukrainę misję dla ustalania faktów. Polska jako niestały członek Rady Bezpieczeństwa ONZ jest gotowa ułatwić to przedsięwzięcie” – zapewnił podsekretarz stanu w MSZ.

Ambasador Rosji przy ONZ Wasilij Niebienzia zaprzeczył w swym wystąpieniu zarzutom pod adresem Moskwy. Kryzys przedstawił jako wewnętrzną sprawę Ukrainy. Winę za sytuację w Donbasie przypisał Poroszence, który – zaznaczył – nie wywiązał się ze zobowiązań do rozwiązania problemów, w obliczu których stoi ludność Donbasu, i nie podjął z nią dialogu.

Dyplomata rosyjski oskarżał zarazem Ukrainę o sabotowanie porozumienia mińskiego.