Na przestrzeni ostatnich miesięcy prowadzone są prace legislacyjne nad różnymi aktami z zakresu prawa morskiego. Konieczność wprowadzenia zmian wynika z różnych przyczyn. Część nowych przepisów ma celu dostosowanie polskiego porządku prawnego do prawa Unii Europejskiej. Inne zmiany stały się konieczne ze względu na nowelizację albo utratę mocy obowiązującej niektórych aktów prawnych. Z kolei pozostałe rozwiązania mają przyczynić się do poprawy obronności kraju. Mając to wszystko na względzie wskazane jest bliższe zapoznanie się z nimi.

Pierwsza kategoria zmian obejmuje rozwiązania prawne dostosowujące polski porządek prawny do aktów prawa unijnego. Dnia 16 stycznia 2018 r. doszło do wejścia w życie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2397 z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych w żegludze śródlądowej oraz uchylającej dyrektywy Rady 91/672/EWG i 96/50/WE. Akt ten dąży do harmonizacji wymogów oraz zasad uznawania  dokumentów kwalifikacyjnych dla członków załóg działających w ramach służby pokładowej. Prawidłowa implementacja dyrektywy wymagała uchwalenia nowych przepisów. W związku z tym obecnie toczą się prace legislacyjne nad projektami dwóch aktów prawnych: ustawy o zmianie ustawy o żegludze śródlądowej oraz ustawy o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie składu załóg statków żeglugi śródlądowej, szczegółowego trybu przeprowadzania egzaminu i sposobu działania komisji egzaminacyjnych. Mają one wprowadzić szereg zmian

Jeżeli zaś chodzi o zmiany przewidziane w rozporządzeniu w sprawie składu załóg statków żeglugi śródlądowej, szczegółowego trybu przeprowadzania egzaminu i sposobu działania komisji egzaminacyjnych, to warto wspomnieć o następujących przepisach. Po pierwsze ustalono wykazy stanowisk na statkach koniecznych do zagwarantowania bezpiecznej żeglugi, uwzględniając podział stanowisk w ramach służby pokładowej i służby mechanicznej. Po drugie, określono skład załogi dla różnych rodzajów statku. Wzięto pod uwagę okres doświadczenia w pływaniu na statkach konieczny do uzyskania poszczególnych kwalifikacji zawodowych, zgodnie  z treścią dyrektywy 2017/2397, uprawnienia przyznane na podstawie dokumentów kwalifikacyjnych, a także system eksploatacji statku. Następnie uregulowano tryb przeprowadzania egzaminu oraz sposób działania komisji egzaminacyjnych, a także wymogi egzaminacyjne. Zmiany te mają przyczynić się do wprowadzenia jednolitej praktyki działania wszystkich komisji egzaminacyjnych funkcjonujący przy dyrektorach urzędów żeglugi śródlądowej. Ma on obejmować zwłaszcza kwestie zachowania w tajemnicy tematów egzaminacyjnych oraz zasad przeprowadzania egzaminów. Ostatnim rozwiązaniem wynikającym z treści omawianego rozporządzenia, które zasługuje na szczególną uwagę, jest podwyższenie wynagrodzenia członków komisji egzaminacyjnych. Zmiana ta wynika z napotykanych trudności ze skompletowaniem składów tych komisji w związku z dysproporcjami pomiędzy wysokością stawek a wysokimi wymaganiami wobec egzaminatorów. Aby rozwiązać ten problem zdecydowano się na dostosowanie wynagrodzenia do sytuacji rynkowej.

Jak to zostało wspomniane wcześniej konieczność wprowadzenia niektórych zmian powstała na skutek utraty mocy obowiązującej innych aktów normatywnych. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu, które przestało obowiązywać dnia 31 sierpnia 2017 r. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Żeglugi Morskiej z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie nadzoru przeciwpożarowego w polskich obszarach morskich oraz morskich portach i przystaniach zawierało odwołania do treści tego aktu prawnego w związku z czym zaistniała konieczność jego nowelizacji. Zgodnie z uchwalonym rozporządzeniem zmieniającym w zakresie nadzoru przeciwpożarowego w portach pojęciem  planu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód portowych należy posługiwać się w ujęciu art. 23b ustawy z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczeniu morza przez statki. Odwołanie w zakresie zadań z zakresu reagowania na zagrożenia lub zanieczyszczenia morza zostało zastąpione nawiązaniem do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu organizacji zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu. Nowe brzmienie przepisów ma mieć pozytywny wpływ na opracowywanie oraz aktualizowanie planów zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód portowych przez podmioty odpowiedzialne za zarządzanie portami.

W związku z nowelizacją ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim na mocy ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie morskim oraz niektórych innych ustaw zaistniała konieczność zastąpienia rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 września 2014 r. w sprawie upoważniania uznanej organizacji do wykonywania zadań administracji morskiej. Akt ten nie zawiera szczegółowego zakresu informacji, jakie powinny być zawarte w sprawozdaniu i ocenie dyrektora urzędu morskiego. Aby stworzyć optymalne warunki do pełnego wypełnienia tego zadania w Ministerstwie Infrastruktury rozpoczęto prace nad projektem rozporządzenia w sprawie upoważniania uznanej organizacji do wykonywania zadań administracji  morskiej. Nowy akt prawny reguluje szczegółowo to zagadnienie. Zgodnie z treścią projektu ocena dyrektora urzędu morskiego ma zawierać informacje co najmniej o liczbie statków znajdujących się w jego właściwości, jego czynnościach i ich wyników w zakresie sprawowania nadzoru nad działalnością upoważnionych uznanych organizacji, przeprowadzonych inspekcjach doraźnych i audytach dodatkowych, statystyce w sprawie awarii, wypadków i wyników inspekcji  oraz wnioskach w zakresie prowadzenia dalszych współprac.

Ostatni rodzaj zmian ma ścisły związek z wzmocnieniem obronności państwa. Aby zapewnić mobilność polskich sił zbrojnych oraz skuteczne wsparcie administracyjne i logistyczne konieczne stało się opracowanie ram prawnych dotyczących wykorzystania cywilnego potencjału transportowego. Transport morski jako jeden z kluczowych obszarów infrastruktury również musiał zostać uwzględniony. W związku z tym aktualny projekt nowego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie warunków i sposobu przygotowania i wykorzystania transportu morskiego, kolejowego, samochodowego, lotniczego, żeglugi śródlądowej oraz infrastruktury drogowej i kolejowej na potrzeby obronne państwa, a także ich ochrony w czasie wojny oraz właściwości organów w tych sprawach przewiduje doprecyzowanie procedury zgłaszania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej w czasie pokoju potrzeb transportowych, niezbędnych do wykorzystania w stanach gotowości obronnej państwa i w czasie wojny. Podmioty zgłaszające potrzeby transportu i wymiany informacji mają mieć obowiązek zapewnienia ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej gromadzenie i wymianę informacji, koniecznych do przygotowania i używania transportu na potrzeby obronne państwa. Informacje te mają obejmować swym zakresem między innymi: wymiany punktów kontaktowych, lokalizacji gromadzenia zasobów, parametrów technicznych przygotowywanych środków transportu itd.

Izabella Woźnicka

Adwokat, wspólniczka w WP Law Kancelaria Prawna Woźniccy & Partners sp.j. (www.wplaw.pl). Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie obsługi podmiotów gospodarczych, doradza stowarzyszeniom oraz fundacjom. Przygotowuje procedury optymalnego funkcjonowania przedsiębiorstw. Szczególną uwagę zwraca na zagadnienia ryzyk oraz odpowiedzialności w zakresie ich funkcjonowania. Miłośniczka „zielonych transformacji" i ESG. Od lat wspiera podmioty działające na rzecz ochrony środowiska. Ekspertka programu Climate Leadership. Aktywnie działa na rzecz ochrony praw człowieka oraz środowiska. Panelistka, wykładowca i autorka publikacji w tematyce równoważenia praw. Wyróżniona przez magazyn Forbes Women w gronie 25 najlepszych prawniczek w biznesie.

WP Law Kancelaria Prawna Woźniccy & Partners sp.j.
Prawo ochrony środowiska i sprawy środowiskowe
wplaw.pl