Podmioty sektora stoczniowego, w związku z prowadzoną działalnością bardzo często narażone są na liczne ryzyka. Nie ulega wątpliwości, iż specyfika branży stoczniowej charakteryzuje się tym, iż nierzadko stronami umów czy kontraktów (w szczególności na budowę statków) są podmioty międzynarodowe, a ich systemy prawne są na tyle różne, iż nie sposób znaleźć między nimi wspólny mianownik. Co wiec w sytuacji, kiedy mimo dobrej woli stron oraz mimo zastosowania szeregu konstrukcji prawnych, w celu zabezpieczenia potencjalnych roszczeń finansowych (ale i nie tylko) dochodzi do sporu? Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie, skupimy się na przybliżeniu Państwu najpopularniejszej światowej instytucji powołanej dla rozstrzygania sporów gospodarczych – Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu (International Court of Arbitration, International Chamber of Commerce – ICC).

Tytułem wstępu należy wskazać, iż w międzynarodowym obrocie gospodarczym wykształciła się reguła rozstrzygania sporów przez sądy arbitrażowe. Już dawno dostrzeżono, że podobnie jak handel zagraniczny, przemysł stoczniowy stał się dziedziną, w której niezwykle istotną rolę odgrywa specjalizacja. Trudno oczekiwać by sądy państwowe zatrudniały rzesze specjalistów, a od sędziego orzekającego w sprawach cywilnych lub handlowych nie można wymagać tak szerokiej znajomości rzeczy. Dla prawidłowego rozstrzygania sporów wynikłych pomiędzy podmiotami sektora stoczniowego, na tle międzynarodowym konieczna jest znajomość różnych przepisów prawnych obowiązujących w obrocie międzynarodowym, a także niezbędna jest dokładna znajomość zwyczajów, praktyki i specyfiki branży, a także języków obcych.

Sądownictwo arbitrażowe ma zatem swoje zalety zapewniające niekiedy bardziej życiowe rozstrzygnięcie sporu przez osoby znające lepiej pewną dziedzinę stosunków społecznych czy gospodarczych, niż sędziowie zawodowi. Do tego należy dołączyć kwestię kosztów związanych z wymiarem sprawiedliwości oraz szybkość postępowania sądowego. Sąd polubowny, nie skrępowany takimi formami postępowania jak sąd państwowy, może prędzej zakończyć postępowanie a przez to zaoszczędzić stronom czasu i wydatków.

Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu jest instytucją, która została powołana w 1923 r. choć zalążki jej międzynarodowej struktury powstały już w 1919 r. Międzynarodowa instytucja jaką jest Izba Handlowa w Paryżu została założona przez handlowców, finansistów oraz przemysłowców w celu odbudowy dobrobytu gospodarczego na świcie po I Wojnie Światowej.

Międzynarodowy Trybunał Arbitrażowy w Paryżu pionierem w dziedzinie międzynarodowego arbitrażu. Jest autorem specjalnie stworzonych mechanizmów rozwiązywania sporów gospodarczych w kontekście międzynarodowym. Spory te stwarzają wyjątkowe wyzwania, zwykle dlatego, że strony sporu są różnych narodowości, co jak wskazano we wstępie implikuje zróżnicowanie językowe, prawne i kulturowe.

Kwestie proceduralne

Sąd składa się z 75 członków z 60 różnych krajów, większość z nich to prawnicy lub specjaliści w zakresie międzynarodowego obrotu gospodarczego.

Arbitraż odbywa się na podstawie Regulaminu Arbitrażowego ICC i jest on formalną procedurą prowadzącą do wiążącego wyroku, wydanego przez neutralny trybunał arbitrażowy, nadającego się do wykonania zarówno stosownie do krajowych przepisów o arbitrażu, jak i umów międzynarodowych takich jak Konwencja Nowojorska. Procedura, o której mowa powyżej zostaje wprowadzona w momencie złożenia przez stronę stosownego wniosku o przeprowadzenie arbitrażu do Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego. Należy pamiętać jednak, że aby zwrócić się o rozwiązanie sporu do ICC, strony powinny zawrzeć w umowie pomiędzy nimi odpowiednią klauzulę odnośnie sposobu rozwiazywania sporów.

Wzorcowa Klauzula Arbitrażowa ICC.

Po polsku:
"Wszelkie spory wynikające z niniejszego kontraktu lub w związku z nim będą rozstrzygane ostatecznie stosownie do regulaminu arbitrażowego Międzynarodowej Izby Handlowej przez jednego lub więcej arbitrów wyznaczonych zgodnie z tym regulaminem."

Po angielsku:
"All disputes arising out of or in connection with the present contract shall be finally settled under the Rules of Arbitration of the International Chamber of Commerce by one or more arbitrators appointed in accordance with the said Rules."

W kwestii rozwiązywania sporów, należy mieć na uwadze fakt, iż Sąd nie rozstrzyga sporów sam, lecz nominuje w tym celu niezależnych arbitrów, zapewniając jednak nadzór i wsparcie organizacyjne, wspierając arbitrów w pokonywaniu przeszkód na jakie mogą się oni natknąć przy rozstrzyganiu międzynarodowych sporów. Całościowa procedura określona została niezwykle szczegółowo w Regulaminie Arbitrażowym. Zanim sprawa zostanie przekazana arbitrowi (który może zostać uzgodniony przez strony, bądź w przypadku braku porozumienia wskazany przez Sąd) jej formalną obsługę zapewnia Sekretariat. Po wpływie wniosku o arbitraż wraz z odpowiednią ilością odpisów, uiszczeniu wstępnej opłaty rejestracyjnej w wysokości 3.0000 USD wniosek przekazywany jest drugiej stronie, w celu uzyskania od niej odpowiedzi. Następnie ustalane jest miejsce arbitrażu (o ile nie zostało ustanowione w klauzuli arbitrażowej znajdującej się w treści umowy pomiędzy stronami), aż w końcu sekretariat określa koszty informując obie strony w jakim zakresie zobowiązane są do ich uiszczenia. Co istotne, należy mieć na względzie fakt, iż co do zasady za uiszczenie kosztów administracyjnych oraz wynagrodzenia arbitra odpowiedzialne są obie strony, proporcjonalnie do wysokości zgłaszanych roszczeń.

Następnie sprawa przekazywana jest arbitrowi (lub trzem arbitrom – ich liczba uzależniona jest od woli stron), który już bezpośrednio ze stronami ustala tzw. Akt Misji, a także dalsze kroki i czynności, które strony powinny podjąć, a także ewentualne terminy rozpraw.

Istotnym jest, iż zgodnie z art. 30 Regulaminu Arbitrażowego termin, w którym Sąd musi wydać wyrok końcowy wynosi 6 miesięcy i liczony jest od podpisania, bądź zawiadomienia trybunału przez Sekretariat o przyjęciu Aktu Misji. W drodze wyjątku, na uzasadniony wniosek, termin może zostać wydłużony. Wyrok może zapaść również na podstawie ugody, jeżeli strony przy udziale arbitra dojdą do porozumienia. Sąd dokonuje starań dla zapewnienia wykonalności wyroków trybunałów arbitrażowych.

Koszty

Jak wskazano już w treści niniejszego artykułu, w pierwszej kolejności strona zgłaszająca wniosek o przeprowadzenie arbitrażu musi uiścić opłatę rejestracyjną w wysokości 3.000 USD – opłata ta nie podlega zwrotowi.

Następnie Sekretariat ustala wysokość wstępnej zaliczki na wydatki. Jest to kwota stanowiąca sumę wydatków administracyjnych ICC, minimum opłat opartych na podstawie kwoty roszczenia (zgodnie z tabelą załączoną do Regulaminu) oraz opłat związanych ze sporządzeniem Aktu Misji.   

Jednak zasadniczą zasadą arbitrażu ICC jest fakt, iż Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy ustala opłaty na rzecz arbitrów ( Art. 31(1) Regulaminu Arbitrażu ICC). Opłaty te są obliczane w oparciu o wartość przedmiotu sporu, zgodnie z opublikowanymi zasadami (Załącznik III do wspomnianych Reguł).

Czas poświęcony przez arbitrów jest tylko jednym z wielu elementów branych pod uwagę przez Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy przy ICC przy określaniu wynagrodzenia dla arbitrów (Załącznik III, Art. 2(2) Regulaminu).

W innych instytucjach arbitrażowych opłaty są często oparte o stawki godzinowe lub dzienne, a sama instytucja nie ma wpływu na ilość czasu niezbędną arbitrom dla sfinalizowania procedury. W arbitrażu ICC arbitrzy nie są wynagradzani w zależności od czasu poświęconego danej sprawie, co sprzyja unikaniu zbędnych i czasochłonnych procedur.

Przykładowo: dla sporu, w którym wartość jego przedmiotu wynosi od 500.001,00 USD do 1.000.000,00 USD wydatki administracyjne wynoszą 14.165,00 USD + 1,51% kwoty ponad 500.000,00 USD, a z kolei wynagrodzenie arbitra określone jest w stosownym przedziale. Dla przyjętej w niniejszym przykładzie wartości przedmiotu sporu, wynagrodzenie arbitra wyniesie od 9.857,00 USD + 0,9540% kwoty ponad 500.000,00 USD do 43.990,00 USD + 4,0280% kwoty ponad 500.000,00 USD. Najczęściej Sąd ustala wynagrodzenie dla arbitra mniej więcej na średnim poziomie.

Reprezentacja

Każda ze stron sporu może być reprezentowana przed ICC przez pełnomocnika. Należy jednak podkreślić, iż nie istnieje przymus reprezentacji, czy jakiekolwiek wymogi co do kwalifikacji oraz osoby pełnomocnika. Wobec powyższego strona może być reprezentowana zarówno przez pełnomocnika nieprofesjonalnego, jak i profesjonalnego, czyli radcę prawnego bądź adwokata. W przypadku spraw skomplikowanych, rekomendujemy ustanowienie pełnomocnika o wykształceniu prawniczym, z uwagi na możliwość pełnej i profesjonalnej realizacji interesów strony.

Właściwość prawa

Zgodnie z art. 21 Regulaminu, strony mają swobodę wyboru prawa stosowanego przez trybunał arbitrażowy w odniesieniu do istoty sporu. W przypadku braku takiego wyboru, trybunał zastosuje prawo, które uzna za właściwe. Istotnym jest, iż trybunał arbitrażowy bierze pod uwagę postanowienia umowy między stronami oraz praktykę i zwyczaje.

Język arbitrażu

Zgodnie z art. 20 Regulaminu, strony mogą dowolnie uzgodnić miedzy sobą język lub języki arbitrażu. W przypadku braku takiego uzgodnienia trybunał sam ustanowi język trybunału, biorąc pod uwagę wszelkie istotne okoliczności włącznie z językiem, w którym została sporządzona umowa pomiędzy stronami.

Czas postępowania

Zważywszy, że wynagrodzenie arbitrów ICC nie zależy bezpośrednio od czasu poświęconego danej sprawie są oni bezpośrednio zainteresowani zastosowaniem efektywnych i sprawnych procedur.

Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy przy ICC odgrywa tutaj także istotną rolę w wypadku zaistnienia potrzeby przedłużenia sześciomiesięcznego okresu przewidywanego przez Reguły (Artykuł 24) na rozstrzygnięcie sprawy. Sąd i jego Sekretariat mają przez to możliwość monitorowania postępów w arbitrażu i wkroczenia w wypadku, gdy arbitrzy wydają się nie wykonywać w właściwie powierzonych im zadań.

W sytuacjach ekstremalnych, w zgodzie z postanowieniami Artykułu 12 (2), Sąd może dokonać wymiany arbitrów. Większość innych instytucji arbitrażowych nie ma takiej możliwości, a odwoływanie się do sądów powszechnych dla wymiany arbitra jest skomplikowane i czasochłonne. Choć Sąd przy ICC rzadko korzysta z tej możliwości, samo zagrożenie tego rodzaju sankcją jest bardzo skutecznie.

Podsumowanie

Przedstawiona powyżej charakterystyka postępowania przed Międzynarodowym Sądem Arbitrażowym przy Międzynarodowej izbie Handlowej w Paryżu świadczy o wielu korzyściach wypływających z tego sposobu rozstrzygania sporów. Nie ulega wątpliwości, iż do najistotniejszych zalet należy elastyczność proceduralna, szybkość postępowania, poszanowanie woli stron oraz przede wszystkim bezstronność i wieloletnie doświadczenie Arbitrażu w rozstrzyganiu spraw gospodarczych.

Radca Prawny Mateusz Romowicz

Prawnik Paweł Zboina

Więcej informacji dotyczących pracy Kancelarii znajdą Państwo na stronie prawo-korporacyjne.pl, kancelaria-gdynia.eu

Znajdź nas na facebook