Z uwagi na ostatnie katastrofy morskie, co radziłby Pan marynarzom i ich rodzinom w kwestie zabezpieczenia się przed problemami w uzyskaniu należnych im odszkodowań?

 Faktycznie ostatni rok obfituje w wiele wypadków na morzu, które są tragiczne w skutkach. Niestety trudno mówić o jakimś „złotym środku”, który zabezpieczy Nas przed problemami w dochodzeniu należnych Nam odszkodowań. Każda sprawa ma charakter indywidualny i bardzo dużo zależy od polityki armatora lub jego ubezpieczyciela jeśli chodzi likwidacje tego rodzaju szkód.

Niemniej jednak należy podkreślić, iż w niektórych przypadkach zarówno marynarze jak i ich rodziny nie są w pełni świadomi swojej sytuacji prawno-ubezpieczeniowej. Każdy marynarz powinien ustalić co gwarantuje ubezpieczyciel armatora i jaki jest zakres ubezpieczenia armatorskiego na jednostce, na której wykonuje pracę. Niestety dochodzi do sytuacji, w których marynarze pracujący nawet po kilkanaście lat u danego armatora nie są w posiadaniu podstawowych dokumentów, które regulują ich sytuację ubezpieczeniową na statku m.in. załączników do zawieranych kontraktów (umów), z których to właśnie dokumentów wynika określony zakres ochrony ubezpieczeniowej marynarza i jego rodziny.

Bardzo często ubezpieczenia, które gwarantuje armator są ograniczone do określonych zdarzeń np. tylko wypadków na statku, lub danego okresu np. tylko na czas faktycznej pracy na statku, co również wymaga ustalenia, gdyż niektórzy marynarze lub ich rodziny funkcjonują w błędnym przekonaniu, że zakres ubezpieczenia armatorskiego obejmuje pełny okres zatrudnienia i każdą sytuację.   

Dlatego też, należy bardzo dokładnie przeanalizować posiadane dokumenty ubezpieczenia armatorskiego i pamiętać, że wszelkie wyłączenia jeśli chodzi o ochronę ubezpieczeniową będą wykorzystane przez armatora lub jego ubezpieczyciela w toku ewentualnego procesu likwidacji szkody do ograniczenia lub nawet wyłączenia ich odpowiedzialności.

Co więcej, każdy marynarz powinien poinformować swoją rodzinę jakie ma ubezpieczenie armatorskie i najlepiej by było gdyby zaopatrzył rodzinę w kopie dokumentów dotyczących tego ubezpieczenia, tak aby rodzina w skrajnej sytuacji wiedziała jakie przysługują jej uprawnienia i dysponowała stosownymi dokumentami do zabezpieczenia swych praw.   

Sprawa, która rodzi liczne problemy w praktyce to również beneficjent ubezpieczenia, czyli te kto jest  wyłącznie uprawniony do odbioru odszkodowania na wypadek śmierci marynarza. Czasami dochodzi do sytuacji, w których marynarz nie aktualizuje tych danych i po jego śmierci uprawnionym do odszkodowania jest np. ktoś kto już nie żyje, albo osoba, która już dawno nie ma kontaktu z marynarzem, a najbliższa rodzina zostaje z niczym.

W takim razie w jakich dokumentach należy poszukiwać regulacji dotyczących ubezpieczenia w przypadku marynarza i jego rodziny?

 Uprawnienia ubezpieczeniowe marynarzy i ich rodzin w przypadku dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od armatorów lub ubezpieczalni wynikają z wielu różnych dokumentów, które związane są z zatrudnieniem marynarza. Należą do nich m.in.: umowy o pracę (kontrakty) oraz dokumenty stanowiące załączniki do tych umów np. Warunki Zatrudnienia (Conditions of Employment, Conditions of Service), czy Układy Zbiorowe Pracy (Collective Berganing Agreement).    

Bardzo ważnym dokumentem w procesie dochodzenia odszkodowania, który jest zarazem dokumentem kończącym daną sprawę odszkodowawczą jest dokument określany mianem Potwierdzenia Odbioru i Zwolnienie z Odpowiedzialności (Release and Receipt Letter). Należy pamiętać, iż przez fakt podpisania ww. oświadczenia oraz po wypłacie przez armatora lub ubezpieczalnię określonej sumy pieniężnej następuje całkowite zwolnienie określonych podmiotów (armatora, agentów, ubezpieczalni itp.) z odpowiedzialności za dane zdarzenie lub zdarzenia. Oczywiście to zwolnienie z odpowiedzialności następuje pod warunkiem wypłaty ww. świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta, które w niektórych przypadkach może być znacząco zaniżone.

Po podpisaniu R/R Letter możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych zarówno kontraktowych jak i deliktowych zostaje tym sposobem w sumie zamknięta, dlatego też przed podpisaniem wyżej omawianego dokumentu, jeśli w ogóle został zaoferowany do podpisu, należy skonsultować się prawnie, gdyż dokument ten może doprowadzić do nieodwracalnych skutków prawnych dla marynarza lub jego rodziny marynarza.

A jak kształtuje się sytuacja marynarzy i ich rodzin, którzy chcą dochodzić roszczeń w zagranicznych systemach prawnych?

Częstym problemem jest ustalenie właściwego prawa lub właściwej jurysdykcji jeśli chodzi o dochodzenie roszczeń w związku z określonym zdarzeniem skutkującym ubezpieczeniowo.  

Oczywiście istnieje możliwość dochodzenia roszczeń przez marynarzy lub ich rodziny w obcych systemach prawnych przed zagranicznymi sądami, ale należy pamiętać, że w wielu przypadkach jest to dość kosztowne. Z mojej praktyki wynika, iż dochodzenie roszczeń w obcych systemach prawnych jest czasami wręcz niemożliwe przez wzgląd na odległość, upływ czasu od zdarzenia (wypadku) m.in. z uwagi na przedawnienie roszczeń oraz bardzo wysokie koszty obsługi prawnej zagranicą. 

Należy również uważać na to z kim i na jakiej zasadzie nawiązujemy współpracę jeśli chodzi o zagraniczne podmioty świadczące pomoc prawną, gdyż w niektórych przypadkach zagraniczne kancelarie doliczają dodatkowe koszty, które mogą być zaskoczeniem dla marynarza lub jego rodziny.

Ile marynarz lub jego rodzina ma czasu na dochodzenie odszkodowań marynarskich?

Pomimo tego że sprawy o charakterze odszkodowawczym są z wielu względów bardzo trudne dla marynarza lub jego rodziny, wymagane jest szybkie i zdecydowane działanie zainteresowanych w przedmiocie dochodzenia roszczeń ww. zakresie. Niestety bardzo często uprawnieni  zbyt długo zwlekają z podjęciem decyzji co do formalnego dochodzenia roszczeń od armatora lub jego ubezpieczalni licząc, iż dana sprawa w dużej mierze sama się rozwiąże.  Na marginesie należy wskazać, iż roszczenia z tytułu ubezpieczeń armatorskich przedawniają się, co do zasady, z upływem 3 lat. Należy jednak pamiętać, iż w niektórych systemach prawnych ten okres może być skrócony.

Z jakich ubezpieczalni korzystają zazwyczaj armatorzy?

Od wielu lat na rynku ubezpieczeń armatorskich najistotniejszą rolę odgrywają armatorskie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych – tak zwane Stowarzyszenia lub Kluby P & I (Protection and Indemnity Associations), co oznacza dosłownie „Ochronę i Odszkodowanie”.    

Kluby P & I to zasadniczo organizacje non-profit, oferujące swoim członkom – armatorom, na zasadzie wzajemności ochronę ubezpieczeniową od ryzyka odpowiedzialności cywilnej. Członkowie Klubów nie są zobowiązani do opłacania typowych składek ubezpieczeniowych, a jedynie do opłacania udziałów, które obliczane są od tonażu danego statku. Z takich udziałów pokrywane są określone ryzyka według zasad określonych w tzw. Warunkach Klubowych (Rules).

Podkreślenia wymaga fakt, że odpowiedzialność Klubów P & I nie jest co do zasady ograniczona daną sumą ubezpieczenia. W sytuacji gdy, roszczenie danego podmiotu przekroczy określoną sumę ubezpieczenia (np. na skutek zderzenia statków) a właściwie sumę utworzoną w funduszu na podstawie opłacanych przez członków udziałów, członkowie danego Klubu zobowiązani są do dokonania dopłaty do funduszu w odpowiedniej wysokości.
    
Jak długo należy oczekiwać na wypłatę odszkodowania?

W przypadku marynarskich spraw odszkodowawczych nie należy oceniać zasadności roszczeń w danej sprawie wyłącznie przez pryzmat wcześniejszych podobnych spraw, które są nam znane, gdyż bardzo wiele zależy od posiadanych dokumentów, okoliczności samej sprawy i koniunktury na rynku.

Proces likwidacji szkody w związku z wypłatą odszkodowania dla marynarza lub jego rodziny jest procesem, który może okazać się długotrwały i trwać od kilku do kilkunastu miesięcy. Bardzo często dochodzi do sytuacji, w której cały proces likwidacji szkody przedłuża się przez wzgląd inne toczące się postępowania w innych państwach, np. prokuratorskie, komisji ds. wypadków morskich etc. przez co Armatorzy nie zawsze godzą się na szybką wypłatę świadczeń odszkodowawczych. Co więcej, należy pamiętać, że bardzo często mamy do czynienia z różnymi systemami prawnymi, w których trzeba ustalić sytuację prawną beneficjentów lub samego marynarza, co również wpływa na długość danego postępowania likwidacyjnego.

W wielu przypadkach wskazane jest, aby polscy marynarze posiadali dodatkowe ubezpieczenia prywatne, z których to ubezpieczeń często udaje się  uzyskać dużo szybciej odszkodowania niż od ubezpieczyciela armatora. Oczywiście takie ubezpieczenie powinno być dedykowane marynarzom.

A czy odszkodowania marynarskie podlegają opodatkowaniu w Polsce?

Odszkodowanie za śmierć lub trwały uszczerbek na zdrowiu marynarza, który jest polskim rezydentem podatkowym jest z reguły zwolnione z opodatkowania w Polsce.

Rozmowę przeprowadziła Martyna Jacewicz

Radca Prawny Mateusz Romowicz

Więcej informacji dotyczących pracy Kancelarii znajdą Państwo na stronie kancelaria-gdynia.eu , prawo-korporacyjne.pl

Znajdź nas na facebook