Przez umowę czarteru należy rozumieć stosunek prawny, mocą którego armator zobowiązuje się do oddania, za wynagrodzeniem, statku lub przestrzeni ładunkowej statku na rzecz podmiotu trzeciego (czarterujący). Podstawowymi typami umów charterowych, występującymi w obrocie morskim są: umowa czarteru na czas (time charter) oraz umowa czarteru typu bareboat. Pierwszy z ww. rodzajów umów uregulowany został w ustawie z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski i polega na oddaniu przez armatora czarterującemu, za wynagrodzeniem, do dysponowania, statek obsadzony załogą na oznaczony czas albo na okres jednej lub kilku następujących po sobie podróży, w celu określonym umową. Z kolei umowa bareboat charter nie została przewidziana przepisami polskiego prawa – jest instytucją prawną, która wykształciła się w systemie anglosaskim, a jej przedmiotem jest przekazanie przez armatora na rzecz podmiotu trzeciego statku bez załogi, do używania. W tym przypadku, to na podmiocie przyjmującym statek w czarter spoczywa obsadzenie statku załogą, celem wykonywania nim żeglugi.

Opisana różnica pomiędzy umową typu time charter, a bareboat charter wpływają na rodzaj źródła przychodu podatkowego podmiotu zagranicznego, oddającego statek w czarter na rzecz polskiego podatnika, a w konsekwencji – na to czy i w jakiej wysokości przychód z tytułu należności czarterowych wypłacanych przez polskiego podatnika na rzecz nierezydenta, podlegać będzie w Polsce opodatkowaniu podatkiem u źródła. Analiza charakteru umów czarterowych pod kątem podatkowym, zdaniem autorów, prowadzi bowiem do wniosku, iż przychody osiągnięte na terytorium Polski przez podmiot zagraniczny uzyskujący należności z tytułu time charteru, zakwalifikować należy do źródła przychodu, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: „CitU”), tj. przychodów z tytułu należnych opłat za wywóz ładunków i pasażerów przyjętych do przewozu w portach polskich przez zagraniczne przedsiębiorstwa morskiej żeglugi handlowej, z wyjątkiem ładunków i pasażerów tranzytowych. Powyższe wynika z faktu, iż na podstawie czarteru na czas, armator de facto dokonuje na rzecz czarterującego przewozu towarów drogą morską, wykorzystując w tym celu przestrzeń ładunkową statku obsadzonego własną załogą. Odnosząc się z kolei do umów czarteru typu bareboat wskazać należy, iż skoro ich przedmiotem co do zasady nie jest przestrzeń ładunkowa statku, lecz sam statek bez załogi, to należności czarterowe wypłacane przez polskiego podatnika na rzecz zagranicznego armatora winny zostać zaklasyfikowane jako należności licencyjne za użytkowanie statku, jako urządzenia przemysłowego (vide: art. 21 ust. 1 pkt 1 CitU).

Skutkiem powyższego zróżnicowania w zakresie kwalifikacji podatkowej należności czarterowych jest opodatkowanie tych przysporzeń różnymi stawkami podatku u źródła. Mianowicie, należności z tytułu wywozu ładunków i pasażerów przyjętych do przewozu w polskich portach przez zagraniczne przedsiębiorstwa morskiej żeglugi handlowej, a zatem także z time charter, podlegają opodatkowaniu według 10% stawki podatku, zaś podatek od przychodów osiągniętych na terytorium Polski przez zagraniczne podmioty z tytułu należności licencyjnych, w tym za użytkowanie urządzenia przemysłowego przez które rozumieć należy także bareboat charter, wynosi 20% podstawy opodatkowania. Co istotne, w świetle art. 21 ust. 2 CitU, regulacje CitU w zakresie opodatkowania należności licencyjnych i opłat za wywóz towarów i pasażerów przyjętych do przewozu w polskich portach stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Oznacza to, że w przypadku armatorów posiadających status rezydenta podatkowego państwa z którym Polska zawarła stosowną umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, pierwszeństwo nad przepisami CitU znajdą postanowienia tej umowy, natomiast w przypadku pozostałych podmiotów (m. in. armatorów ulokowanych w takich państwach jak Antigua i Barbuda, Wspólnota Bahamów, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Liberia, czy Panama) przepisy CitU należy stosować wprost.

Pomimo faktu, iż CitU przewiduje wyższe stawki podatku u źródła w przypadku należności licencyjnych, w pewnych przypadkach umowy bareboat charter są korzystniejsze podatkowo aniżeli umowy time charter. Powyższe wynika z faktu, iż zgodnie z art. 21 ust. 3 CitU, zwolnieniu z opodatkowania podatkiem u źródła podlegają należności licencyjne wypłacane przez spółkę będącą polskim rezydentem podatkowym (dalej: „Spółka PL”) na rzecz spółki będącej rezydentem podatkowym innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej (dalej: „Spółka UE”), jeżeli Spółka PL posiada, nieprzerwanie przez okres dwóch lat, bezpośrednio nie mniej niż 25% udziałów Spółki UE albo Spółka UE posiada, nieprzerwanie przez okres dwóch lat, bezpośrednio nie mniej niż 25% udziałów Spółki PL, a Spółka UE jest faktycznym odbiorcą tych należności. Co istotne, warunek nieprzerwanego posiadania udziałów przez okres dwóch lat nie musi być spełniony na dzień wypłaty należności licencyjnych, w tym opłat czarterowych.Ponadto podkreślenia wymaga, iż w zakresie pojęcia „należności licencyjnych” przewidzianym w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych przez Polskę z niektórymi państwami (m. in. z Francją i Chorwacją), nie mieszczą „należności za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego”. W takim przypadku, należności z tytułu bareboat charter wypłacane przez polskiego rezydenta podatkowego na rzecz podmiotu będącego rezydentem podatkowym takiego państwa nie będą podlegały w Polsce opodatkowaniu podatkiem u źródła.

Rafał Czyżyk, radca prawny
Piotr Porzycki, prawnik
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie


Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl