W dniu 6 października 2015 r. ostatecznie przyjęta została dyrektywa w sprawie marynarzy. Co już zostało omówione w poprzednim artykule opublikowanym na łamach portalu "Gospodarka Morska" - akt ten modyfikuje 5 dyrektyw dotyczących uprawnień pracowniczych, które swym zakresem nie obejmowały dotychczas marynarzy bądź rybaków. Sytuacja ta powinna ulec zmianie najpóźniej z dniem 10 października 2017 r., kiedy to upływa, zakreślony państwom członkowskim UE, termin do wprowadzenia do krajowych porządków prawnych norm prawnych dyrektywy.

Zmiany dotyczą następujących dyrektyw:
1)    98/59/WE w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych;
2)    2001/23/WE w sprawie ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw;
3)    2002/14/WE ustanawiająca ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami;
4)    2008/94/WE w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy oraz
5)    2009/38/WE w sprawie ustanowienia europejskiej rady zakładowej lub trybu informowania pracowników i konsultowania się z nimi w przedsiębiorstwach lub grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym.

Pierwsza część artykułu dotyczyła zagadnień wstępnych, obecna zaś zawiera opis wprowadzonych zmian oraz informację o procedurze ich wprowadzenia.

1. Dyrektywa w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych
Tytułem wyjaśnienia i dla zachowania jasności wywodu, w dużym uproszczeniu, przez "zwolnienia grupowe" rozumie się zwolnienia dokonywane przez pracodawcę z przyczyn niedotyczących pracowników (czyli np. z dotyczących zakładu pracy przyczyn ekonomicznych), w sytuacji, gdy zwolnienia te dotykają pewnej liczby pracowników. Dyrektywa wprost wskazuje ramy czasowe (30 bądź 90 dni), w jakich następują owe zwolnienia i minimalną liczbę osób, jaką zwolnienia te muszą dotknąć, aby można było mówić o zwolnieniach grupowych. Konieczne wówczas staje się przeprowadzenie trybu konsultacyjnego, czy też wypłacanie pracownikom odpraw.

Dotychczas, akt ten wprost przewidywał wyłączenie jej stosowania wobec członków załóg morskich. Stan ten jednak ulega zmianie, bowiem przepis wprost wskazujący, iż dyrektywa nie ma zastosowania do załóg statków morskich został uchylony. Co więcej - dyrektywa wprowadza wymóg (po stronie pracodawcy) notyfikacji właściwemu organowi państwa, pod którego banderą pływa dany statek, zamiaru zwolnienia grupowego dotyczącego załogi statku morskiego. Zatem, właściwe procedury krajowe będą miały w tym przypadku zastosowanie (dotyczy to oczywiście statków podnoszących bandery państw UE).

2. Dyrektywa w sprawie ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw
Przejęcie przedsiębiorstwa lub zakładu pracy (albo ich części) przez innego pracodawcę jest szczególną instytucją prawa pracy. Ogólnie, ma ona na celu ochronę pracowników poprzez stosowanie regulacji dotyczącej sukcesji pracodawców, ponoszenia przez nich odpowiedzialności wobec pracowników, czasowego związania warunkami pracy, etc.

Na mocy dokonanej nowelizacji, usunięty zostaje przepisy, wedle którego dyrektywa nie znajdowała zastosowania do statków morskich. Co więcej - obecna jej treść nakazuje wprost stosować jej uregulowania do przejęć statków morskich, ale jedynie wówczas, jeżeli są częścią przejęcia przedsiębiorstwa, zakładu lub jego części, z tym zastrzeżeniem, że  przejmujący znajduje się na obszarze objętym zakresem terytorialnym Traktatu o Unii Europejskiej (szczegółowo określonym w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej) lub też, wówczas, gdy przedsiębiorstwo lub zakład (ich część) będące przedmiotem przejęcia pozostają na tym obszarze. Dyrektywa nie znajdzie jednakże zastosowania, jeżeli przedmiotem przejęcia będą jedynie statki morskie (jeden lub kilka).

3. Dyrektywa ustanawiająca ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami
Dyrektywa ta określa warunki informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji, a także zasady wyboru rady pracowników. Chodzi, rzecz jasna, o najistotniejsze z punktu widzenia pracowników kwestie, jak sytuacja ekonomiczna pracodawcy, przewidywane w tym zakresie zmiany; stan, strukturę i przewidywane zmiany zatrudnienia, czy też działania, które mogą powodować istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia. Przepisy poszczególnych krajów członkowskich UE powinny w tym zakresie stanowić szczegółowe regulacje dot. reguł współpracy reprezentacji pracowników z pracodawcą.
Dotychczas, państwa członkowskie mogły odstąpić od stosowania przepisów dyrektywy i na podstawie wewnętrznych uregulowań, wyłączyć z zakresu jej stosowania załogi statków pływających na pełnym morzu. Obecnie, uprawnienie to wygasa.

4. Dyrektywa w sprawie ustanowienia europejskiej rady zakładowej lub trybu informowania pracowników i konsultowania się z nimi w przedsiębiorstwach lub grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym.
Dyrektywa ta również dotyczy informowania pracowników oraz prowadzenia z nimi konsultacji w kluczowych dla zakładu pracy kwestiach. Dotyczy jednakże przedsiębiorstw ponadnarodowych zatrudniających pewną wymaganą liczbę pracowników w przynajmniej dwóch krajach członkowskich.

W tym przypadku uchylony zostaje przepis uprawniający państwa członkowskie do niestosowania przepisów dyrektywy wobec załóg marynarki handlowej. Znowelizowany akt zawiera również wymóg, aby posiedzenia odpowiednich organów, w których skład wchodzą marynarze, planowane były tak, aby umożliwić im branie udziału w posiedzeniach. Ponadto, zwraca się uwagę na możliwość stosowania technik bezpośredniej komunikacji na odległość, w sytuacji gdy członkowie niektórych organów nie będą mogli uczestniczyć w ich obradach.

5. Dyrektywa w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy
Akt ten określa zasady systemu zabezpieczenia roszczeń pracowniczych o zapłatę zaległych wynagrodzeń w sytuacji, gdy dochodzi do ogłoszenia upadłości bądź likwidacji pracodawcy. System ten, co oczywiste, jest złożony, ale najistotniejszym jego elementem jest zagwarantowanie pracownikom zapłaty pewnej liczby zaległych wynagrodzeń za pracę w przypadku ziszczenia się określonych przesłanek związanych z niewypłacalnością pracodawcy. Dla przykładu, w Polsce rolę tę pełni Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Dotychczas, kraje członkowskie UE uprawnione były do wyłączenia spod takiego systemu m.in. rybaków morskich pracujących na zasadzie udziału w zyskach z połowu, o ile przed wejściem w życie dyrektywy z dnia 22 października 2010 r. takowe wyłączenia ich krajowe porządki przewidywały. Obecnie, taka możliwość nie będzie istniała, bowiem przepis to przewidujący został uchylony.

Podsumowanie
Niniejszy artykuł ma na celu jedynie zasygnalizowanie mających nastąpić zmian w poszczególnych systemach prawnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Należy zastrzec, że z samej istoty dyrektywy wynika, iż akt ten ma charakter ogólny, nakierowany na zamierzony rezultat. Prawodawca unijny pozostawia poszczególnym krajom swobodę w przyjęciu poszczególnych rozwiązań, a w tym stosowanie konkretnych instrumentów prawnych.

Artur Pomorski, radca prawny
Adam Organiszczak, aplikant radcowski
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie