X Konferencja Prawa Morskiego „Współczesne problemy i przyszłe wyzwania prawa morskiego” odbyła się 21 kwietnia 2022 roku. Konferencja odbyła się na Uniwersytecie Gdańskim, który jest członkiem Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego. Konferencję otworzył Jakub Puszkarski, który jest inicjatorem konferencji i jednym z jej głównych organizatorów. 

Uczestników konferencji powitał w imieniu Rektora Uniwersytetu Gdańskiego prof. Wiesław Laskowski, Prorektor ds. Nauki UG. W imieniu Dziekana Wydziału Prawa i Administracji zaproszonych uczestników i panelistów przywitał prof. Marcin Michał Wiszowaty, prodziekan ds. współpracy z zagranicą i rozwoju wydziału prawa i administracji. 

W części otwierającej konferencję prof. Dorota Pyć przypomniała tematykę poprzednich konferencji oraz poinformowała o swojej najnowszej, współautorskiej pracy „Kodeks Morski – komentarze”. Pierwsza konferencja rozpoczęła się silnym akcentem, bo przedmiotem obrad była polska polityka morska. Dyskutowano wtedy jak działać w kierunku zintegrowanej polityki morskiej UE. W czasie następnych konferencji poruszano sprawy, które do dzisiaj są aktualne. Rozważano powrót statków pod polską banderę, konkurencyjność portów morskich, bezpieczeństw morskie, czy morskie planowani przestrzenne. Była też konferencja poświęcona Bałtykowi "Morze Bałtyckie – wspólne dobro Europy". Osobne rozważania dotyczyły przewozów ładunków drogą morską. Tematem przewodnim jednej z konferencji było prawo morskie dla zrównoważonej żeglugi. 

„Żegluga morska w sieci” – horyzont zmian w światowym sektorze morskim omówiono w Panelu I. Współczesne problemy prawa morskiego zostały przedstawione w Panelu II, natomiast przyszłe wyzwania prawa morskiego zostały przedstawione w Panelu III.

Żegluga morska i paradygmaty prawa morskiego

Pierwszemu panelowi przewodniczyła prof. Dorota Pyć. Uczestnikami byli: dr Dorota Lost-Siemińska z Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO); r. pr. Paweł Krężel z Ministerstwa Infrastruktury, Magda Kopczyńska z Komisji Europejskiej oraz Łukasz Greinke, prezes zarządu Morskiego Portu Gdańsk S.A.

Uczestnicy dyskutowali o globalizacji handlu morskiego, paradygmatach prawa morskiego oraz nowych technologiach w rozwoju ekologicznej żeglugi i portów.

– IMO przyjęła ponad 50 traktatów i wiele kodeksów, aby zapewnić bezpieczną i przyjazną dla środowiska żeglugę. Chodzi o wyeliminowanie fałszywych rejestrów i fałszywych certyfikatów. IMO nieustannie pracuje nad ulepszaniem traktatów. Chodzi o to, aby regulacje mogły zostać zaakceptowane i obowiązywać w 175 krajach, które są członkami IMO, ale reprezentują różny poziom rozwoju i różny zakres interesów – powiedziała dr Dorota Lost-Siemińska.

– 27 krajów UE ma podobne podejście do prawa właściwego dla transportu morskiego. Armatorzy i porty europejskie dobrze radzą sobie z trudnościami wywołanymi pandemią Covid-19. Komisja Europejska podporządkowuje regulacje IMO prawu Unii Europejskiej i państw członkowskich UE – mówiła Magda Kopczyńska, która podkreśliła, że cały czas prawo w Unii Europejskie dostosowuje się do wymagań związanych z rozwojem technologii cyfrowych i wprowadzaniem innowacji oraz oczekiwań i zaleceń związanych z ochroną środowiska.

Polskie porty utrzymują się na kursie

O tym, że polskie porty dobrze funkcjonowały podczas pandemii i odnotowały wzrost obrotów, a teraz rozwijają cyfryzację i wprowadzają PCS, mówił Paweł Krężel z Ministerstwa Infrastruktury.

– Port Gdańsk koncentruje się na wdrażaniu cyfryzacji, bunkrowaniu LNG, instalacji systemów transportowych i dźwigów elektrycznych na terminalu Baltic Hub 3 DCT Gdańsk. Wielkim wyzwaniem jest budowa terminalu instalacyjnego dla polskiego sektora morskiej energetyki wiatrowej – powiedział Łukasz Greinke. 

– Jeśli chodzi o wprowadzanie innych innowacji, to np. wprowadzenie zasilania statków energią elektryczną z lądu wymaga modernizacji urządzeń i budowy sieci, GPZ i systemów zasilania za około 100 mln zł – wyjaśniał prezes. 

Uczestnicy panelu zgodzili się, że dekarbonizacja, cyfryzacja i statki o różnych poziomach autonomii są wyzwaniami dla uczestników sieci transportu morskiego, administracji morskich i twórców prawa.

Konkurencja i cyberbezpieczeństwo

Współczesne problemy prawa morskiego zostały przedstawione w II Panelu, prowadzonym przez radcę prawnego dr Romana Olszewskiego z Kancelarii Adwokackiej. W jego czasie współczesne problemy spedycji i logistyki omówił prezes Marek Tarczyński z Polskiej Izby Spedycji i Logistyki. Zwrócił uwagę, że po likwidacji konferencji operatorzy statków stworzyli systemy logistyczne obejmujące całe morskie łańcuchy dostaw. Konkurencja w transporcie morskim została ograniczona. – Duzi operatorzy dominują i dyktują spedytorom warunki działania – twierdzi Tarczyński.

Wymogi dotyczące cyberbezpieczeństwa morskiego omówiła Magdalena Jabłonowska z Lotos Petrobaltic S.A. Podała przykłady cyberataków na armatorów i inne firmy działające w branży morskiej. – Istnieje ryzyko wynikające z utraty poufności, integralności lub dostępności informacji lub systemów teleinformatycznych, które mogą powodować negatywne skutki w funkcjonowaniu jednostki morskiej, bazy lądowej jak i obiektu portowego – podkreśliła Jabłonowska i szeroko omówiła politykę cyberbezpieczeństwa w Lotosie. 

Zielony Ład i bezpieczeństwo transportu morskiego

„Przyszłe wyzwania prawa morskiego” były głównym tematem Panelu III, który poprowadziła dr Dominika Wetoszka, radca prawny z Pomorskiej Izby Adwokackiej. Uczestnicy panelu przedstawili wyniki badań dotyczących kierunków rozwoju i paradygmatów legislacyjnych.

„Cele i wyzwania europejskiego zielonego ładu w dziedzinie transportu morskiego” omówiła dr hab. Anna Dobaczewska, prof. UG. Między innymi zwróciła ona uwagę, że transport morski generuje rocznie 940 mln ton CO2 i jest odpowiedzialny za około 3% emisji gazów cieplarnianych w wymiarze globalnym. 

– Szacuje się że bezczynność spowoduje do 2050r. zwiększenie emisji gazów cieplarnianych wynikających z aktywności transportu od  50% do nawet 250%, zależnie od źródeł i sposobów liczenia – alarmowała prof. Dobaczewska, dodając, że udział całej UE w globalnej emisji gazów cieplarnianych wynosi od 10% do 13%. 

Paweł Krężel z Ministerstwa Infrastruktury skupił się na zielonej rewolucji i deglobalizacji. Podkreślił na wstępie, że istnieje pilna potrzeba uniezależnienia się od rosyjskiego gazu i ropy naftowej. Zauważył, że w wyniku wojny w regionie Morza Czarnego nastąpił spadek przewozów i przeładunków paliw kopalnych. 

– Brak dojrzałych technologii paliw alternatywnych w żegludze – mówił Krężel i podkreślił, że stosowanie LNG w układach zasilania  statków nie jest rozwiązaniem perspektywicznym. Co prawda jest to zaawansowana i coraz bardziej rozpowszechniona technologia napędu statków, która umożliwia ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, to jednak jest to paliwo kopalne. Wprowadzane obecnie technologie, jak wodór czy amoniak mają istotne wady.

– Są to mniej zaawansowane technologie, mogą być wybuchowe i toksyczne, są kosztowne, nie ma rozbudowanej infrastruktury bunkrowania, mogą być stosowane  w żegludze bliskiego zasięgu ale nie w żegludze oceanicznej – wymieniał wady Paweł Krężel, który zwrócił jeszcze uwagę na paliwo jądrowe, którego masowe zastosowanie również podlega szeregu ograniczeniom.

Analizując problem deglobalizacji Krężel zwrócił uwagę m.in. na to, że flota handlowa państw NATO jest niewystarczająca dla zapewnienia dostaw dla państw NATO w przypadku konfliktów zbrojnych oraz że wiele obiektów portowych w państwach NATO i UE kontrolowanych jest przez podmioty z krajów autorytarnych. W pierwszej piątce flot narodowych kontrola właścicielska należy do dwóch państwa NATO: Grecji i Niemiec. Załogi statków handlowych i pasażerskich stanowią w zdecydowanej większości marynarze  spoza państwa NATO. 

Morska energetyka wiatrowa i "smart port" 

Rozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce był przedmiotem prezentacji dr Sylwii Mrozowskiej, prof. UG, kierującej Centrum Zrównoważonego Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego. Poinformowała ona, że Centrum organizuje kolejną edycję studiów podyplomowych dla menedżerów, którzy zamierzają działać w projektach związanych z morską energetyką wiatrową. 

Rozwój i wdrażanie innowacji w porcie morskim - przedstawiły dr hab. Hanna Klimek, prof. UG, z Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Gdańskiego oraz dr Beata Szymanowska, Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A.

– Ograniczone  zasoby terenów na rozwój portów, zapewnienie sprawności funkcjonowania całych lądowo-morskich łańcuchów transportowych oraz logistycznych łańcuchów dostaw, których są ogniwami, szybki postęp techniczny i technologiczny w transporcie morskim, cyfryzacja i automatyzacja procesów w celu ich optymalizacji, zapewnienie bezpieczeństwa systemów IT, zmiany klimatu, transformacja paliwowo-energetyczna, ochrona środowiska naturalnego, zapewnienie społecznej odpowiedzialności związanej z kształtowaniem pożądanych relacji z interesariuszami, zrównoważony rozwój – to najważniejsze wyzwania stojące przed portami morskimi – mówiła prof. Hanna Klimek. 

Inteligentne systemy zarządzania kontenerami, zdalna obsługa dźwigów, innowacyjne technologie stosowane w budowie terminali, zautomatyzowany terminal kontenerowy, bezprzewodowe systemy sterowania, platformy zdalnego monitoringu i zarządzania, informatyzacja ewidencji zasobów zarządu portu morskiego oraz Port Community Systems - to tylko niektóre z innowacji działających w wiodących portach morskich, które zidentyfikowała dr Szymanowska w czasie badań naukowych.

– W portach polskich niezbędne jest wdrożenie innowacji związanych z transformacją paliwowo-energetyczną, w tym nisko- i zeroemisyjnych środków transportu i urządzeń oraz ze wzrostem efektywności energetycznej obiektów, optymalizacją łańcucha dostaw, w tym z autonomicznością środków transportu, bezpieczeństwem (w tym cyberbezpieczeństwem) procesów portowych oraz ludzi i obiektów, optymalnym wykorzystaniem zasobów nieodnawialnych, usprawnieniem procesów decyzyjnych i zarządzania ryzykiem – podkreśliła dr Szymanowska. 

Jest to warunek niezbędny, jeśli chcemy by polskie porty były konkurencyjne, społecznie odpowiedzialne i działały w środowisku przemysłu 4.0. 

Konferencja została zorganizowana przez Katedrę Prawa Morskiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego oraz ELSA (European Law Students Association) Gdańsk. Panel Młodych Prawników Naukowców odbył się dzień wcześniej.

Patronat honorowy nad konferencją objęli: Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego, Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska, prof. dr hab. Piotr Stepnowski, rektor Uniwersytet Gdański, dr hab. Wojciech Zalewski, prof. UG, dziekan Wydziału Prawa i Administracji, UG. 

Partnerem Strategicznym X Ogólnopolskiej Konferencji Prawa Morskiego było Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji Warta SA. Partnerami wydarzenia byli: Port Gdańsk, DCT Gdańsk, Polish Ocean Lines Inc./ Polskie Linie Oceaniczne SA, Związek Miast i Gmin Morskich, Okręgowa Izba Radców Prawnych w Gdańsku, Polska Izba Spedycji i Logistyki/Polish International Freight Forwardes Association.