Dla przedsiębiorstw jest ważne rozważenie ryzyka klimatycznego w szerszym kontekście skutków środowiskowych i społecznych a w szczególności narażenie ich łańcuchów dostaw na to ryzyko, ostrzega United Nations Global Compact  w najnowszym raporcie „Just Transition In Supply Chains”. 

Należy jednak podkreślić, że w transformacji uczestniczą nie tylko przedsiębiorstwa produkcyjne ale w dużym stopniu wszystkie elementy łańcuchów, a właściwie skomplikowanych sieci logistycznych. Istotną rolę w tym procesie odgrywać będą operatorzy flot oraz portów i terminali przeładunkowych. Globalizacja powiązań kooperacyjnych jest nie do przełamanie w krótkim czasie. Przekonaliśmy się o tym w czasie pandemii i teraz po napaści Rosji na Ukrainę. Deglobalizacja przebiega powoli i bez sukcesów. Transformacja łańcuchów dostaw zmierza do automatyzacji, wprowadzania technologii informatycznych i kosmicznych, działania ponadnarodowych zarządów i korporacyjnych interesów. Ostatnim, spektakularnym przykładem jest włączanie i wyłączanie systemu satelitarnego Starlink nad Ukrainą wg biznesowych priorytetów Elona Muska. Z zakłóceniami możemy się spotkać w łańcuchach dostaw żywności (przykład zboża z Ukrainy), dostawach elektroniki do produkcji samochodów lub systemów łączności, dostawach surowców energetycznych, czy elementów do budowy farm wiatrowych, na co zwrócili niedawno uwagę inwestorzy. Skutki zakłóceń lub świadomej dezorganizacji łańcuchów dostaw dotyczą nie tylko techniki. Dotykają również pracowników, a praktycznie całych społeczności. 

Korporacje społecznie odpowiedzialne

UN Global Compact  postuluje dlatego, że „przedsiębiorstwa muszą minimalizować oraz zaradzić wszelkim niekorzystnym skutkom dla pracowników i społeczności, które wynikają z wdrożenia środków łagodzących [kryzysy – MG] oraz środki adaptacyjne poprzez współpracę z dostawcami i partnerami społecznymi”. 

W wielu firmach niewątpliwie wciąż brak wiedzy o społecznej odpowiedzialności biznesu albo wręcz niechęć do kreowania właściwej kultury przedsiębiorstwa. Ułatwi to wyprowadzanie produkcji poza kraje wysoko rozwinięte i świadome przymykanie oczu w koncernach kooperujących z producentami z Afryki, Azji i Ameryki Południowej. Zdaniem ekspertów „Podnoszenie kwalifikacji dostawców mogłoby zwiększyć świadomość tych zagrożeń”. Ale to nie wszystko. 

UN Global Compact  skupia się na zagrożeniach, które wywołane są przez zmiany klimatyczne. A te w dużym stopniu wzmacniają negatywny wpływ na łańcuchy dostaw wywołany przez wojny, korupcje, wyprowadzania dochodów do rajów podatkowych  i pandemie.  Mało odkrywcze jest więc stwierdzenie, że „każda firma musi dokonać własnej oceny łańcucha wartości i określić zakres ryzyka, na jakie jest on narażony w związku ze zmianami klimatycznymi”. 

Istotne jest to, że załamanie w kluczowych punktach połączeń logistycznych negatywnie wpływa na zharmonizowane działanie łańcucha wartości każdej firmy. W czasie pandemii i wojny na Morzu Czarnym to właśnie porty morskie stały się kluczowymi ogniwami w utrzymaniu ciągłości łańcucha dostaw zbóż, nawozów, stali oraz surowców strategicznych. Bowiem firmy żeglugowe znakomicie poradziły sobie z omijaniem sankcji i wykorzystywaniem nadzwyczajnego popytu na przestrzeń ładunkową na masowcach i zbiornikowcach, statkach ro-ro i kontenerowcach. Dlatego trzeba mieć wciąż na uwadze nieustanny rozwój portów i dostosowanie terminali przeładunkowych do działania w sytuacjach kryzysowych. 

 UN Global Compact  skompletował zalecenia dla biznesu pozwalające na zwiększenie odporności przedsiębiorstw na skutki globalnych zakłóceń w sieciach dostaw. Chodzi również o to, by cele biznesowe nie przesłaniały wypełniania celów społecznych działalności gospodarczej. Wnioski i rekomendacje opierają się na doświadczeniach i sugestiach uczestników Think Lab. Celem rekomendacji jest odpowiedź na pytanie: „jak sprawiedliwa transformacja może pomóc firmie w uzyskaniu dodatkowych korzyści wynikające ze zintegrowanej realizacji celów społecznych i środowiskowych”.

Znane marki i najlepsze praktyki

Celem Think Lab on Just Transition jest kształtowanie biznesu odpowiedzialnego społecznie i poprzez rozsądne  przywództwo włączanie firm w proces sprawiedliwej transformacji. Chodzi o to by w dynamicznie zmieniających się warunkach otoczenia sprostać kluczowym wyzwaniom biznesowym; eksponować możliwości propagowania dobrych  praktyk w biznesie globalnym. 

UN Global Compact stara się upowszechniać wiedzę na temat najlepszych rozwiązań biznesowych sprzyjających realizacji postulatów  ECG. A baza najlepszych praktyk tworzona jest na podstawie doświadczeń wiodących podmiotów działających od wielu lat w logistyce globalnej. Wśród firm wspierających inicjatywę są dobrze znane marki, m.in.: A.P. Møller – Mærsk, Accenture, Grupa AIA, CEMEX, DP World, Enara Capital, Enel SpA, Garanti BBVA, Iberdrola, Johnson Controls, Lenovo Group, LONGi, Grupa Mahindra, Majid Al Futtaim, Meta, Microsoft, Moody’s Korporacja, Narodowy Bank Australii, Nestlé, Novozymes A/S, Ørsted, ReNew, Unilever, oraz niektóre sieci handlowe, banki i instytucje finansowe. 

Eksperci Think Lab on Just Transition jako pierwszoplanowe zadanie postulują poprawę świadomości ryzyka wystąpienia zakłóceń społecznych i negatywnego wpływu zmian klimatu na funkcjonowanie łańcuchów dostaw. Eksponuje się szczególnie mocno rolę społeczną przedsiębiorcy.

„Przedsiębiorstwa muszą minimalizować [negatywne skutki – MG] oraz zaradzić wszelkim niekorzystnym skutkom dla pracowników i społeczności, które wynikają z wdrożenia środków łagodzących [skutki zmian klimatycznych – MG] oraz środki adaptacyjne poprzez współpracę z dostawcami i partnerami społecznymi. Podnoszenie kwalifikacji dostawców mogłoby zwiększyć świadomość tych zagrożeń”, sugerują autorzy raportu UN Global Compact. Postuluje się również poprawę przejrzystości łańcuchów dostaw. Ich zdaniem „Przedsiębiorstwa muszą przeprowadzać oceny istotności  i współpracować z dostawcami, aby lepiej zrozumieć skutki wynikające ze zmian klimatu i ryzyk społecznych w całym łańcuchu dostaw”. 

Należy brać pod uwagę negatywne oddziaływanie źle zarządzanego przedsiębiorstwa na środowisko i społeczeństwo. Przejrzystość w pozyskiwaniu i wykorzystaniu zasobów, aktywów i procesów w łańcuchach dostaw umożliwi firmom identyfikację i unikanie ryzyk,  zagrożeń i redundancję kosztów. Z tymi ostatnimi postulatami mamy na co dzień problem obserwując handel rosyjskimi surowcami strategicznymi, rosyjskimi i ukraińskimi zbożami oraz bronią dla obu walczących stron. 

UN Global Compact postuluje, by zintegrować zarządzanie firmą w warunkach ryzyka poprzez zasady sprawiedliwej transformacji. Zdaniem ekspertów  firmy, które sprawnie zarządzają swoimi zasobami będą w stanie lepiej wykorzystać swoje łańcuchy dostaw w zintegrowany sposób. 

Niezbędna  harmonizacja w firmach i otoczeniu

Karol Adamiecki, polski Inżynier, a w wolnej Polsce profesor zarządzania, mówił o takich działaniach, że wymagają harmonizacji. Postulat harmonizacji wyczerpuje zarówno potrzebę optymalnego wykorzystania maszyn jak i utrzymania w przedsiębiorstwie właściwej kultury organizacji i zarządzania ludźmi według zasad zarządzania zgodnych z prawami człowieka. 

Harmonizacja niezbędna jest nie tylko w firmach, ale i w wymiarze globalnym i regionalnym. To warunek konieczny i niezbędny zapewnienia ciągłości dostaw i produkcji w stoczniach i na morskich farmach wiatrowych, zarzadzania flotą statków i przeładunkami w portach, produkcją farm rybnych i owoców morza oraz w transporcie towarów i pasażerów itd. „Dostosowując się do podstawowych zasad sprawiedliwej transformacji, angażując się w dialog społeczny i angażując zainteresowane strony, istotne jest wspieranie rozwoju umiejętności pracowników, poszanowanie podstawowych zasad i praw w pracy oraz przestrzeganie praw człowieka. Towarzyszyć powinna temu należyta staranność w zakresie ochrony środowiska”, postuluje UN Global Compact.

Istotne jest również „tworzenie popytu rynkowego ze strony sektora publicznego, bo przedsiębiorstwa wraz z pracodawcami i pracownikami i inne organizacje mogą współdziałać w opracowywanie, wdrażanie i ulepszanie polityk przez rządy i władze lokalne”. Reformując systemy zamówień publicznych, rządy i władze publiczne mogłyby wykorzystać swoje działania na dużą skalę generując popyt rynkowy na towary i usługi produkowane w sposób zrównoważony i społecznie odpowiedzialny.

Ważnym obszarem działania jest wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Eksperci UN Global Compact uważają, że odgrywają one istotną rolę w łańcuchach dostaw. Dla grupa MŚP musi być wspierana nie tylko przez sektor publiczny, „ale także podmioty sektora prywatnego muszą współpracować z partnerami społecznymi, aby wspierać MŚP o słabszych instytucjonalnych i finansowych możliwościach.  Natomiast rządy powinny budować zdolności instytucjonalne i instrumenty finansowe, aby pomóc MŚP w działaniach biznesowych. Sugeruje się również, by  większe przedsiębiorstwa wspomagały MŚP  w finansowaniu i edukacji.

Raport „Just Transition In Supply Chains” zawiera obszerny zestaw propozycji działań, które w dzisiejszych czasach są niezbędne do zachowania nie tylko bezpieczeństwa klimatycznego. Zawarte w nim postulaty są na tyle uniwersalne, że można je zastosować do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, żywnościowego i w ogóle gospodarczego państwa, a nawet całego regionu. Recesja gospodarcza obnaża wszystkie słabości globalizacji, eksploatacji krajów ubogich, wykorzystywania dzieci w kopalniach i zakładach produkcyjnych Azji i Afryki. Raport UN Global Compact postuluje, by już dzisiaj walczyć o zachowanie trwałości łańcuchów dostaw. Ich zerwanie lub zakłócenie może mieć skutki katastrofalne dla bogatych i ubogich. Rola portów morskich i transportu morskiego oraz współpraca dużych i małych podmiotów działających w tych sektora jest nie do przecenienia.