Rząd szuka rozwiązania problemu dla krajowego rybołówstwa W planach temat rekompensat z powodu zakazu połowu dorsza

Na początku przyszłego tygodnia jest zaplanowane omówienie tematu pomocy dla rybaków i firm, które przez utrzymujący się od 2020 roku zakaz połowy dorsza musiały zmienić formę działalności lub w ogóle wycofały się z rynku. A jak wskazała z kolei Komisja Europejska, mimo utrzymujących się przepisów populacje ryb w Unii Europejskiej, choć odbudowują się, tak kluczowe gatunki mają jednak trudności.

Najwięcej emocji dotyczy połowów dorsza. Decyzja Unii Europejskiej jeszcze z 2019 roku miała na celu uratowanie będącego w złym stanie dorsza atlantyckiego w tej części Morza Bałtyckiego, wskazując przy tym, że jako jeden z najcenniejszych gatunków ryb stanowł źródło utrzymania wielu rybaków. Nadmierny połów spowodował jednak,  że ryb w morzu było zbyt mało, co mogło doprowadzić tak do niemożności odbudowy populacji, jak i naruszenia struktury środowiska morskiego. A przy okazji odebrać rybakom i gospodarce tak ważny element gospodarki żywieniowej. Już teraz przerwanie połowów ma swoje skutki dla branży, gdyż połowy realizowane przez armatorów jachtów komercyjnych dotyczyły w zdecydowanej części dorsza co spowodowało praktycznie w całości konieczność zakończenia działalności zawodowej tej grupy.

Ciężka dola dorsza

Jeszcze w 2021 roku Komisja Europejska informowała, że sytuacja związana z liczebnością stad jest gorsza, niż pierwotnie szacowano dwa lata wcześniej, dlatego też zakaz połowu dorsza jest przedłużany co roku na kolejny rok kalendarzowy a ostatnie porozumienie w tej sprawie na rok 2024 ministrowie ds. rybołówstwa krajów UE osiągnęli 24 października 2023 roku.

W raporcie z 16 lipca tego roku Komisja Europejska podała, że stada ryb w północno-wschodnim Atlantyku utrzymują się średnio w zdrowych zakresach, a najnowsza ocena wskazuje na poprawę zrównoważoności. Jednak kilka kluczowych stad pozostaje pod presją, ponieważ zmiany klimatu coraz bardziej zakłócają rozmieszczenie stad i dynamikę ekosystemów. Ponadto brak kompleksowych porozumień z państwami spoza Wspólnoty w sprawie wspólnego dzielenia się zasobami w północno-wschodnim Atlantyku nadal stanowi poważne zagrożenie dla zrównoważonego rozwoju stad ryb.

To pokazuje, że na ten moment nie widać szans na zmianę przepisów. W chwili obecnej Komisja nie przedstawia daty granicznej zakończenia zakazu połowu dorsza, a jedynie wskazuje, że taki stan może się utrzymać przez długi czas, do czasu odnowienia jego stad.

Rybacy bez pracy, liczą na rekompensaty

Aby rozwiązać problem polskiej branży związanej z połowami i pokrzywdzonej przez tę sytuację (to wiązało się z likwidacją wielu, niekiedy ostatnich podmiotów w Trójmieście zajmujących się stricte rybołówstwem z wykorzystaniem kutrów rybackich) do prac trafił „Projekt ustawy o pomocy państwa skierowanej do armatorów jednostek pływających w związku z wprowadzeniem zakazu połowu dorsza na Morzu Bałtyckim”, oznaczony numerem UD104. Osobą odpowiedzialną za opracowanie projektu był Arkadiusz Marchewka, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury. Cała treść projektu i analiza zagadnienia znajduje się na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Jak informuje Kancelaria Premiera, okoliczności, w jakich znaleźli się armatorzy jednostek pływających, postawiły ich w bardzo trudnej sytuacji. Znaczne ograniczenie możliwości prowadzenia działalności zarobkowej powoduje więc straty finansowe w tym sektorze, natomiast przedsiębiorcy prowadzący działalność ponoszą koszty opłat portowych, ubezpieczeń, podatków oraz wynagrodzeń pracowników. Jednostki często kupione na kredyt stoją w portach, wobec czego armatorzy i pracownicy ponoszą straty, co pogłębia ich trudną sytuację finansową. Stąd też pomoc udzielona na podstawie przedmiotowej ustawy będzie służyć wyrównaniu sytuacji podmiotów wykluczonych z możliwości otrzymania wsparcia ze środków unijnych, które w takim samym stopniu jak podmioty objęte wsparciem ze środków UE pokrzywdzone zostały w związku z wprowadzeniem zakazu połowu dorsza na Morzu Bałtyckim.

Rozwiązanie poszukiwane, a kutry rdzewieją

Podmioty planowane do objęcia programem pomocowym prowadząc działalność musiały spełniać porównywalne wymogi, jak statki rybackie, m.in. posiadać świadectwo klasy - wydane przez Polski Rejestr Statków albo Polski Związek Żeglarski, kartę bezpieczeństwa, pozwolenie na uprawianie rybołówstwa wydane przez Główny Inspektorat Rybołówstwa Morskiego określające ilość narzędzi połowowych, musiały również składać raporty połowowe z każdego odbytego rejsu. Ponadto jednostki te przechodziły dodatkowe inspekcje dotyczące bezpieczeństwa, dodatkowo też musiały być doposażone w środki ratunkowe, sygnałowe, systemy gaśnicze, wyposażanie pokładowe czy elektronikę. Załogi musiały posiadać odpowiednie kwalifikacje udokumentowane patentami. Obecna sytuacja armatorów jest dramatyczna, brak jest możliwości powrotu do działalności gospodarczej w tym sektorze.

Cumujące przy nabrzeżach, nieeksploatowane jednostki stopniowo niszczeją, powodując tym samym zagrożenie dla środowiska oraz pozostałych użytkowników portu. Co istotne, obecna sytuacja armatorów jednostek pływających negatywnie oddziałuje na działalność podmiotów zarządzających portami morskimi - zarządów portów oraz Urzędów Morskich w Gdyni i w Szczecinie. Jednostki zajmując nabrzeża utrudniają rozwój portu – np. ograniczając miejsce dla statków serwisowych morskich farm wiatrowych, a w przypadku zatonięcia ze względu na stan techniczny powodują konieczność wydobycia wraku na koszt zarządu portu lub Skarbu Państwa – dyrektora urzędu morskiego.

Plan działania ma być, pieniądze też

Pomoc w ramach działań związanych z trwałym zaprzestaniem działalności połowowej, złomowaniem statku rybackiego bądź jego przekwalifikowaniem jest przyznawana jego właścicielowi w formie finansowania na podstawie stawek jednostkowych w wysokości:

1) 139 000 zł oraz 24 000 zł dodatku rekompensacyjnego – dla statków rybackich o pojemności brutto mniejszej niż 1 GT,
2) 81 000 zł za każde GT oraz 116 000 zł dodatku rekompensacyjnego – dla statków rybackich o pojemności brutto od 1 GT do mniejszej niż 10 GT,
3) 46 000 zł za każde GT oraz 466 000 zł dodatku rekompensacyjnego – dla statków rybackich o pojemności brutto od 10 GT do mniejszej niż 25 GT,
4) 50 000 zł za każde GT oraz 744 000 zł dodatku rekompensacyjnego – dla statków rybackich o pojemności brutto od 25 GT do mniejszej niż 50 GT,
5) 3 243 500 zł – dla statków rybackich o pojemności brutto równej lub większej niż 50 GT

W przypadku przekwalifikowania statku rybackiego na działalność dochodową wysokość stawek jednostkowych pomniejsza się o 10%. Dodatkowo uruchomiono dwa nabory wniosków na trwałe zaprzestanie działalności połowowej – utrata miejsca pracy na statku rybackim, w łącznej wysokości 79 000 000 zł.

Pomoc w ramach działania Trwałe zaprzestanie działalności połowowej na realizację operacji utrata miejsca pracy na statku rybackim jest przyznawana w formie rekompensaty, w wysokości:

1) 200 000 zł – armatorowi statku rybackiego, którego złomowania albo przekwalifikowania dokonano;
2) 200 000 zł – rybakowi, w przypadku gdy wykonywał pracę na statku rybackim przez co najmniej 10 lat przed dniem utraty miejsca pracy na statku rybackim, którego złomowania albo przekwalifikowania dokonano;
3) 100 000 zł – rybakowi, w przypadku gdy wykonywał pracę na statku rybackim przez co najmniej 5 lat przed dniem utraty miejsca pracy na statku rybackim, którego złomowania albo przekwalifikowania dokonano.

Wsparcie będzie:

1) udzielane wyłącznie raz na daną jednostkę;
2) udzielane od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2025 r.;
3) udzielane od dnia wydania przez Komisję Europejską decyzji zezwalającej na stosowanie środka pomocy.

Komisja Europejska bez optymistycznych wieści, ale z nadzieją

Choć ogólna równoważność rybołówstwa UE stale się poprawia, a coraz więcej stad ryb jest poławianych na zrównoważonym poziomie, tak nie brakuje też innych wyzwań. Zmiany klimatu nadal wpływają na społeczności rybackie, zmniejszając zasoby ryb, od których zależą ich źródła utrzymania, i prowadząc do niepewności gospodarczej. Stąd, jak informują władze, należy kontynuować działania mające na celu zapewnienie odporności sektora rybołówstwa i długoterminowego zrównoważonego rozwoju kluczowych gatunków we wszystkich basenach morskich. Wnioski będą miały na celu utrzymanie stad ryb, które osiągnęły już zrównoważony poziom, na tych poziomach, jednocześnie pomagając innym stadom w odbudowie.

Stan Morza Bałtyckiego pozostaje wciąż poważnym problemem, ponieważ zasoby ryb nadal maleją z powodu różnych presji. Niektóre stada nie są już przedmiotem połowów docelowych i mogą być jedynie wyładowywane jako przyłów. Komisja będzie nadal proponować środki mające na celu zaradzenie różnym presjom na stada ryb i poprawę warunków ekosystemów Morza Bałtyckiego. Dlatego kluczowe jest, aby państwa członkowskie wdrożyły istniejące przepisy UE, również w zakresie wykraczającym poza rybołówstwo, aby umożliwić odbudowę zasobów ryb.

Kilka segmentów floty w głównych sektorach rybołówstwa nadal boryka się z wyzwaniami. Najnowsza analiza wskazuje, że segmenty floty, które opierają się na zrównoważonych połowach stad i zwiększają swoją efektywność energetyczną, osiągają lepsze wyniki i generują wyższe wynagrodzenia dla swoich załóg. Pokazuje to, że ochrona głównych stad i efektywność energetyczna przekładają się na pozytywne wyniki ekonomiczne floty rybackiej UE. Komisja zamierza przedstawić plan działania dotyczący transformacji energetycznej w rybołówstwie i akwakulturze na początku 2026 roku. Rozpoczęła też ocenę rozporządzenia w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa, aby zbadać, jak jej instrumenty i środki sprawdziły się w ciągu ostatniej dekady. Trwa analiza dostępnych danych i odpowiedzi otrzymanych podczas konsultacji publicznych. Ocena obejmie również wpływ na relacje UE z państwami spoza Wspólnoty.

Po konsultacjach publicznych i w oparciu o opinie naukowe Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES), a także analizy ekonomiczne i opinie naukowe Komitetu Naukowo-Technicznego i Ekonomicznego ds. Rybołówstwa (STECF), Komisja przedstawi trzy wnioski dotyczące uprawnień do połowów na 2026 roki: na Atlantyku i Morzu Północnym, na Morzu Bałtyckim oraz na Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym. Wnioski te wdrożą przepisy UE, w tym wieloletnie plany UE, a także uwzględnią dostosowania wynikające z wdrożenia obowiązku wyładunku. W dalszych planach jest omówienie wniosków i ewentualne osiągnięcie tak oczekiwanego przez branżę porozumienia w sprawie całkowitych dopuszczalnych połowów na 2026 roku na posiedzeniach w październiku i grudniu tego roku.

Fot. Depositphotos