Klauzula 15 formularza NYPE 1946 oraz Klauzula 11 BALTIME 1939 są typowymi dla czarterów na czas („time charter”) zapisami ustalającymi okoliczności, w których obowiązek płatności „hire” przez czarterującego ulega zawieszeniu.

Zgodnie z prawem angielskim istota wyspecyfikowanych, szczegółowo (jak np. „damages to hull”) lub bardziej ogólnie (jak np. „any other cause preventing the full working of the vessel”) okoliczności zdarzeń sprowadza się do następujących zasad bazowych:
1. Podstawą wstrzymania płatności mogą być tylko i wyłącznie okoliczności wymienione w cytowanych powyżej (lub podobnych) klauzulach czarterowych
[„Sea & Land Securities Ltd. v. Dickinson Co. Ltd. (1942)].
2. Okoliczności „off-hire” nie muszą być zawinione przez przewoźnika, innymi słowy czarterujący musi wykazać jedynie, iż jedna z okoliczności wymienionych w np. Kl. 15 NYPE miała miejsce podczas trwania czarteru, bez konieczności udowodnienia, że podniesiona okoliczność wynikła z winy armatora [„The Berge Sund” (1993)]
[„The Doric Pride” (2006)].

Rozpatrując okoliczności “off-hire” doktryna prawa angielskiego wyodrębniła dwa zasadnicze typy klauzul czarterowych. Jedna grupa ustala okres zawieszenia płatności „hire” w tzw. formule „brutto” („period off-hire clause”). Zgodnie z tą formułą okres „off-hire” liczy się od daty zaistnienia zdarzenia lub okoliczności, przewidzianej stosowną klauzulą czarterową, do czasu gdy dane zdarzenie ustanie. W tej sytuacji kwestia czy konkretna okoliczność „off-hire” skutkowała pozbawieniem czarterującego możliwości pełnego korzystania ze statku czy też nie, nie ma żadnego znaczenia. Wystarczy sam fakt powstania i ustania danego zdarzenia – jako wyznacznik rozpoczęcia i zakończenia okresu „off-hire” [„Tynedale v. Anglo-Soviet Shipping Co.” (1974)] czy [„The H.R. Macmillan” (1974)].

Druga grupa klauzul kontraktowych reprezentowana jest przez cytowane powyżej Kl. 11  BALTIME 1939 czy Kl. 15 NYPE 1946. Ustalają one tzw. formułę „netto” („net loss of time clause”). Zgodnie z powyższą formułą okres „off-hire” uruchamia nie sam fakt powstania okoliczności wyspecyfikowanej w stosownej klauzuli ale czy na skutek zaistnienia tej okoliczności „vessel is unable to perform the service immediately required” (jak w BALTIME 1939) lub „for the time hereby lost” (jak w NYPE 1946).

Doskonałą okazją do zobrazowania klauzuli „off-hire” – netto stał się wyrok angielskiego Sądu Apelacyjnego z dn. 23.10.2013 r. w sprawie Minerva Navigation Inc v. Oceana Shipping AG („The Athena”) [Court of Appeal – 2013 EWCA (iv 1723).

W rozważanej sprawie statek został wyczarterowany na czas, zgodnie z formularzem NYPE 1946. W ramach czarteru wykonywał on przewóz zboża z Rosji do Syrii. Umowa czarterowa, zawierała Kl. 15, która w zmodyfikowanej formie (w zakresie będącym przedmiotem sprawy) brzmiała jak następuje „(…) in the event of loss of time from… default of master….. or by any other cause preventing the full working of the vessel, the payment of hire shall cease for the time thereby lost…. and all extra expenses directly incurred including bunkers consumed during period of suspended hire shall be for Owners’ account…”.

W Syrii ładunek został odrzucony z uwagi na jego zanieczyszczenie. W związku z powyższym, czarterujący nie dokonał wyładunku i polecił skierowanie statku do Libii. W drodze do Libii – czarterujący wydali kapitanowi precyzyjną instrukcję aby statek pozostał na redzie portu Benghazi i w tym miejscu oczekiwał dalszej instrukcji.

Kapitan, zgodnie z instrukcjami armatora, zatrzymał statek na wodach międzynarodowych a więc poza redą. Następnego dnia czarterujący powtórzyli wcześniejszą instrukcję nakazując kapitanowi zatrzymanie się w obrębie redy Benghazi. Wobec zignorowania tej instrukcji przez kapitana, czarterujący poinformowali, iż statek jest „off-hire” przez cały okres pozostawania na wodach międzynarodowych, a nie na redzie. Statek nie zmienił pozycji i dopiero po dwutygodniowym postoju wpłynął do Benghazi i wyładował towar.

Spór pomiędzy armatorem a czarterującym o 14 dni „off-hire” przeszedł od arbitrażu do angielskiego „High Court” a następnie do Sądu Apelacyjnego („Court of Appeal”). Sąd Apelacyjny w ślad za wcześniejszym orzecznictwem („The Appolonius” (1978)], [„The Ira” (1995)] uznał, iż biorąc pod uwagę, że Kl. 15 NYPE 1946 reprezentuje formułę wyłączenia płatności „hire” „netto”, istotnym dla ustalenia okresu „off-hire” jest czy powstała okoliczność typu „off-hire” (wyspecyfikowana w czarterze) pozbawia czarterującego kontroli nad statkiem w zakresie w jakim mu ona przysługuje. Jeżeli zatem w rozważanej sprawie miał miejsce „default of master” (a był nim niewątpliwie fakt odmowy skierowania statku na redę) i, jeżeli ta okoliczność, pozostając w bezpośrednim związku z żądaniem czarterujących w zakresie eksploatacji/wykorzystania statku, to mamy do czynienia z przypadkiem „off-hire” typu „netto”, zatem czarterujący w oparciu o Kl. 15 NYPE 1946 był uprawniony do wstrzymania płatności „hire” przez okres 14 dni. W takiej sytuacji fakt, iż (jak podnosił w obronie armator) pozostawanie na morzu otwartym czy na redzie nie miało większej różnicy, bo przez owe 14 dni (na skutek uwarunkowań bankowo-handlowych) i tak czarterujący nie był w stanie uzyskać stosownej zamiany konosamentów będących podstawą wyładowania, był z punktu widzenia Kl. 15 czarteru bezprzedmiotowy. Skoro strony czarteru umówiły się na takie a nie inne warunki „off-hire” to ich powstanie i wynikająca z tego niemożność dysponowania statkiem przez czarterującego jest wystarczającą podstawą do zawieszenia płatności. Czarterujący zażądał określonego zachowania od statku, kapitan odmówił wykonania instrukcji („default of master”) – w efekcie czego „payment of hire shall cease for the time thereby lost (…)”.

Wydany wyrok wpisuje się, w zauważalne już od dłuższego okresu, orzecznictwo angielskie, w którym sądy preferują pragmatyczne, konserwatywne rozstrzygnięcia umacniające dotychczasowe precedensy a więc i spójność linii orzeczniczej.

Radca prawny Marek Czernis
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl