W dniach od 4 do 8 kwietnia 2016 r. odbyło się czterdzieste posiedzenie Komitetu do spraw ułatwień w obrocie morskim, jednostki działającej pod egidą Międzynarodowej Organizacji Morskiej. W trakcie obrad przyjęto poprawki do załącznika do Konwencji o ułatwieniu międzynarodowego obrotu morskiego, sporządzonej w Londynie dnia 9 kwietnia 1965 r. (Convention on Facilitation of International Maritime Traffic) [dalej: „Konwencja FAL”].

Głównym założeniem Konwencji FAL jest maksymalne ujednolicenie formalności i procedur, w tym standardów, zalecanych praktyk i wymagań, stosowanych przy zawinięciu, postoju i wypłynięciu statków z portów oraz dotyczących ładunków, załogi, pasażerów i bagaży znajdujących się na statkach. Powyższe założenie realizowane jest obecnie przez stosowanie spójnego systemu szablonów dokumentów wymaganych przy wyżej wymienionych zdarzeniach, takich jak m.in. zgłoszenia ładunku, zgłoszenia zasobów statku, listy pasażerów czy listy załogi. Szablony te, przynajmniej w założeniu, zawierają maksymalną ilość wymaganych informacji przy jednoczesnej minimalizacji ich objętości.

Nowelizacja, będąca przedmiotem niniejszej publikacji, dotyczy wprowadzenia obowiązkowych wymagań dla wymiany informacji o ładunkach, załodze i pasażerach odnośnie statków podlegających pod zastosowanie Konwencji FAL. Należy zwrócić uwagę na istotne zmiany uchwalone przez Komitet, mogą one bowiem prowadzić do swoistej rewolucji w obrocie dokumentami w procesie transportowym ładunku i pasażerów.

Jedną z głównych zmian wprowadzanych do Konwencji FAL, będzie ustanowienie nowych standardów dotyczących obowiązku wprowadzenia przez organy publiczne, systemu elektronicznej wymiany informacji. Przewiduje się, że przedmiotowe regulacje wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. w drodze procedury milczącego przyjęcia („tacit acceptance”) przez kraje-strony Konwencji. Przewiduje się również 12-miesięczny okres przejściowy, podczas którego dozwolona będzie wymiana informacji zarówno w formie elektronicznej jak i papierowej.

Ponadto, Komitet wskazał, że przytoczone powyżej cele Konwencji FAL, mają być w przyszłości realizowane poprzez wprowadzenie mechanizmu tzw. „jednego okna” „Maritime Single Window”, czyli międzynarodowego systemu elektronicznego, którym przesyłane będą wszelkie informacje wymagane przez władze publiczne, dotyczące ładunków, osób, a także dotyczące zawinięcia, postoju i wypłynięcia statków z portów, przy czym nie będzie wymagane duplikowanie tych informacji w wersji papierowej. Na posiedzeniu Komitetu zauważono, iż większość państw-stron Konwencji FAL, posługuje się obecnie różnymi formami systemów wymiany informacji, jednak często nie są one ze sobą kompatybilne, a ponadto dotyczą z reguły jedynie informacji o ładunkach, nie obejmując jednocześnie w sposób kompleksowy całości procesu transportu morskiego.

Ogromne przedsięwzięcie jakim jest wprowadzenie mechanizmu „Maritime Single Window” zostało podzielone przez poprzedni Komitet (FAL 39) na trzy etapy. W pierwszej kolejności zbierano informacje o obecnym poziomie i sposobie wymiany informacji dotyczących osób i ładunków, przy odprawach portowych z różnych portów krajów rozwijających się. W drugim etapie, informacje na temat procedur dotyczących odpraw w portach i formalności im towarzyszących zbierano bezpośrednio od władz publicznych badanych krajów. Etap trzeci polegać ma natomiast na opracowaniu, na podstawie informacji zabranych w poprzednich etapach, procedury „Maritime Single Window” i wdrożeniu jej w niektórych krajach.

Podczas obrad Komitetu wskazano, że większość badanych procedur w poszczególnych krajach już dziś spełnia ogólne wymagania procedury „Maritime Single Window”. Niemniej jednak, problemem pozostaje brak ujednolicenia procedur na poziomie międzynarodowym, tj. występują istotne rozbieżności pomiędzy ustawodawstwami poszczególnych krajów. Wyszczególnione zostały natomiast trzy najczęściej wykorzystywane rozszerzenia plików, tj. EDIFACT, XML oraz EXCEL. Wskazano jednak na potrzebę ujednolicenia również i tej materii. W tym celu wskazano na trzy możliwe rozwiązania, tj. wykorzystanie jednego z najczęściej używanych formatów, stworzenie zupełnie nowego lub wykorzystanie części poszczególnych typów.

Należy mieć na uwadze, że obecnie zakończono etapy pierwszy i drugi. Na chwilę obecną nie udało się jednak ustanowić jednolitej procedury „Maritime Single Window”, będzie więc ona przewodnim tematem prac następnego posiedzenia Komitetu (FAL 41). Ponadto, Komitet wyraził apel do państw-stron Konwencji FAL o „zgłaszanie się” celem wdrożenia w tych krajach prototypowej procedury „Maritime Single Window”, aby umożliwić jej doskonalenie w praktyce.

Jak wynika z powyższego, wciąż istnieje wiele zagadnień, które stoją przed branżą morską w przedmiocie zastąpienia tradycyjnych dokumentów ich elektroniczną wersją. Mimo przyjęcia już obecnie zmian do Konwencji FAL, których następstwem będzie ustanowienie nowych standardów dotyczących obowiązku wprowadzenia przez organy publiczne, systemu elektronicznej wymiany informacji, wciąż najistotniejszym zagadnieniem, jak również wyzwaniem, jakie stoi przed tą konwencją, jest wprowadzenie procedury „Maritime Single Window”. Następne posiedzenie Komitetu (FAL 41) odbędzie się w dn. 3 – 7 Kwietnia 2017 r. i być może właśnie podczas tych obrad zapadną ostateczne decyzje odnośnie formy „Maritime Single Window”.


Sebastian Kita, radca prawny
Maciej Jaśkiewicz, aplikant radcowski
Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego
w Szczecinie