IMO zatwierdza kierunek Net-Zero Framework, ale bez pełnego porozumienia w sprawie mechanizmów emisyjnych

W piątek, 11 kwietnia 2025 roku, zakończyła się 83. sesja Komitetu Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC) Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO). Podczas posiedzenia zatwierdzono ogólne założenia tzw. Net-Zero Framework – pakietu regulacji mającego na celu doprowadzenie do neutralności klimatycznej żeglugi około 2050 roku. Choć przyjęto kierunek zmian i cele klimatyczne, to wciąż nie osiągnięto pełnego porozumienia w kwestii kluczowych mechanizmów wdrożeniowych, w tym środków technicznych i ekonomicznych średniego zasięgu.

Według informacji przekazanych przez portal Splash, rozmowy prowadzone do późnych godzin nocnych nie przyniosły kompromisu. Spór dotyczył głównie struktury systemu opłat emisyjnych oraz sposobu wdrażania nowych standardów paliwowych dla statków o wyporności powyżej 5 000 GT. Państwa członkowskie nie porozumiały się m.in. w sprawie jednolitego podatku węglowego, który początkowo uznawano za najskuteczniejsze narzędzie walki z emisjami. Zamiast tego zaproponowano dwupoziomowy system redukcji globalnej intensywności emisji (GFI), oparty na bazowych progach emisji i kredytach wyrównawczych.

Wprowadzone mają zostać dwa poziomy zgodności: bazowy oraz tzw. „direct compliance”. Statki, które przekroczą ustalone limity emisji CO₂, będą musiały uiścić opłatę w wysokości do 380 dolarów za tonę CO₂. Z kolei jednostki, które osiągną lepsze wyniki niż wymagane minimum, będą mogły generować kredyty węglowe. Kredyty te będzie można sprzedać innym operatorom lub wykorzystać w przyszłych rozliczeniach, co ma zachęcać do inwestowania w technologie ograniczające emisje.

W dokumentach projektowych znalazł się także zapis zobowiązujący Komitet do oceny potencjalnego wpływu nowych regulacji na bezpieczeństwo żywnościowe w państwach narażonych na niedobory – m.in. w wyniku rosnących kosztów transportu.

Propozycje wywołały podziały wśród delegacji. Arabia Saudyjska i inni eksporterzy ropy uznali cele za zbyt ambitne i potencjalnie destabilizujące dla globalnego rynku frachtowego. Z kolei sześć wyspiarskich państw Pacyfiku – z Wyspami Marshalla na czele – wezwało do natychmiastowego wprowadzenia wysokich opłat emisyjnych, argumentując, że są najbardziej narażone na skutki zmian klimatycznych.

Pomimo braku jednomyślności, większość państw poparła dokument, co umożliwia jego przekazanie do dalszych prac legislacyjnych w ramach IMO.

Zatwierdzenie projektu na MEPC 83 nie oznacza jeszcze wejścia regulacji w życie. Zgodnie z procedurą IMO:

- w październiku 2025 r. odbędzie się nadzwyczajna sesja MEPC (MEPC/ES.2), na której planowane jest formalne przyjęcie zmian do Konwencji MARPOL (Aneks VI);
- wiosną 2026 r. mają zostać zatwierdzone szczegółowe wytyczne wdrożeniowe;
- przepisy mogą wejść w życie w 2027 r., po upływie obowiązkowego 16-miesięcznego okresu notyfikacyjnego.

Zgodnie z wcześniejszym stanowiskiem administracji USA, delegacja Stanów Zjednoczonych nie uczestniczyła w obradach. Biały Dom odrzucił ideę globalnych opłat emisyjnych, co spotkało się z krytyką ze strony niektórych państw rozwijających się i organizacji pozarządowych.

Przedstawiciele branży morskiej wyrazili ostrożny optymizm. Międzynarodowa Izba Żeglugi (ICS) i World Shipping Council uznały, że choć projekt nie spełnia wszystkich oczekiwań, stanowi solidną podstawę do dalszych działań. Jednocześnie wskazano na potrzebę jasnych wytycznych dotyczących mechanizmów rozliczeniowych i wsparcia dla technologii niskoemisyjnych, bez których transformacja może zostać opóźniona.

Dla polskiej gospodarki morskiej – operatorów, stoczni, portów i firm technologicznych – to sygnał, że niskoemisyjna transformacja żeglugi staje się realna i nieunikniona. Kształt przepisów będzie zależał od kolejnych negocjacji, ale już teraz wiadomo, że nadchodzące zmiany wpłyną na inwestycje w regionie Morza Bałtyckiego, zarówno w infrastrukturę portową, jak i flotę.