Wielokrotnie analizowaliśmy sytuację podatkową marynarza pracującego na statku wykorzystywanym w transporcie międzynarodowym. Dzisiaj natomiast zajmiemy się nietypowym przypadkiem w którym polski marynarz wykonuje pracę najemną na statku wiertniczym, który jest zakotwiczony na morzu. Czy w takich okolicznościach sposób rozliczenia uzyskanego dochodu będzie podobny? Czy może należy stosować zupełnie inne przepisy podatkowe? Odpowiedzi na te pytania przedstawiamy w naszym dzisiejszym artykule.

Praca na platformie lub statku wiertniczym a przepisy umów międzynarodowych

Jak zawsze w tego typu przypadkach, w pierwszej kolejności, należy sięgnąć do zapisów właściwej umowy międzynarodowej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Zgodnie bowiem z art. 4a ustawy PIT przepisy ustawy stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Naturalnie podatnik powinien sięgnąć do zapisów tej umowy, która go bezpośrednio dotyczy jednakże na potrzeby naszej analizy będziemy w większości opierać się na postanowieniach modelowej Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, wraz z Protokołami dodatkowymi nr 1 i 2 do tej konwencji, stanowiącymi jej integralną część, sporządzone w Paryżu dnia 14 grudnia 1960 r. (Dz.U. 1998 nr 76 poz. 490), dalej jako Konwencja OECD, która stanowi podstawę znacznej części umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.

Zgodnie zatem z art. 15 ust. 3 Konwencji OECD dochody marynarzy uzyskiwane z tytułu pracy na statkach morskich eksploatowanych w transporcie międzynarodowym mogą podlegać opodatkowaniu w państwie, w którym znajduje się faktyczny zarząd przedsiębiorstwa. W konsekwencji tak uzyskany dochód podlega opodatkowaniu zarówno w państwie rezydencji podatnika (tj. w Polsce) oraz w państwie źródła (tj. w kraju w którym armator ma faktyczny zarząd). W celu eliminowania powstałego podwójnego opodatkowania stosuje się właściwą metodę określoną w konkretnej umowie zawartej przez Polskę.

W Komentarzu do art. 8 Konwencji OECD wskazano, że Umawiające się Państwa mogą uzgodnić między sobą zrzeczenie się prawa do opodatkowania dochodu na rzecz państwa, w którym mieści się faktyczny zarząd przedsiębiorstwa eksploatującego statki morskie, statki powietrzne lub barki. Ponadto wskazany art. 15 ust. 3 modelowej Konwencji zakłada, że ustawodawstwo wewnętrzne państwa, któremu przyznano prawo do opodatkowania, zezwala temu państwu opodatkować wynagrodzenie osoby zatrudnionej w danym przedsiębiorstwie, bez względu na jej miejsce zamieszkania.

Czy praca na platformie lub statku wiertniczym wchodzi w zakres pojęcia transport międzynarodowy?

Ważnym jest jednak, że powyższa reguła dotyczy wyłącznie sytuacji gdy praca jest wykonywana na statkach eksploatowanych w transporcie międzynarodowym. Ten fragment powoduje, że kluczowe staje się wyjaśnienie co właściwie oznacza pojęcie „transportu międzynarodowego”.

Definicja powyższego pojęcia wskazuje, że jest to wszelki transport statkiem morskim lub statkiem powietrznym, za wyjątkiem wypadku, gdy statek morski lub statek powietrzny jest eksploatowany wyłącznie między miejscami położonymi w Umawiającym się Państwie. 

Jednocześnie, jak wyjaśnia Komentarz do Konwencji OECD statek morski lub statek powietrzny jest eksploatowany między miejscami położonymi w drugim umawiającym się państwie w ramach danej podróży tylko wówczas, jeżeli miejsce wyjazdu i miejsce przybycia statku morskiego lub statku powietrznego znajduje się w tym drugim umawiającym się państwie. Definicja ta ma zastosowanie także wówczas, gdy podróż statku morskiego lub statku powietrznego między dwoma miejscami położonymi w drugim umawiającym się państwie stanowi część dłuższego kursu takiego statku morskiego lub statku powietrznego, w ramach którego miejsce wyjazdu lub punkt przybycia jest położony poza tym drugim umawiającym się państwem.

Przedstawiona reguła opodatkowania koncentruje się zatem na dochodach uzyskiwanych w ramach pracy najemnej wykonywanej na pokładzie statku wykorzystywanego w komunikacji międzynarodowej. W przypadku gdy dana jednostka pływająca nie przemieszcza się na międzynarodowych obszarach morskich to art. 15 ust. 3 Konwencji OECD nie znajdzie zastosowania.

W konsekwencji co do pracy najemnej wykonywanej na pokładzie statku zakotwiczonego na morzu, który jednocześnie nie jest eksploatowany w transporcie międzynarodowym, odniesienie znajdą przepisy ogólne umowy międzynarodowej zawartej z tym krajem, na którego wodach terytorialnych statek jest zakotwiczony.

Miejsce opodatkowania dochodów

Miejsce opodatkowania dochodów z pracy, zgodnie z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania uzależnione jest nie tyle od podmiotu wypłacającego wynagrodzenie, co od miejsca wykonywania pracy. Zatem, zakres obowiązku podatkowego polskich rezydentów podatkowych wykonujących pracę za granicą modyfikowany jest przez umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte przez Polskę z krajem, w którym praca będzie wykonywana. Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii, gdzie uzyskiwane są wynagrodzenia w zamian za świadczoną pracę najemną, ma określenie miejsca jej wykonywania. Za miejsce wykonywania pracy należy uznać zawsze to miejsce, w którym osoba fizyczna przebywa, kiedy wykonuje pracę, za którą otrzymuje wynagrodzenie. Pierwszeństwo w opodatkowaniu dochodów z pracy najemnej ma zawsze to państwo, w którym praca jest wykonywana.

Jak bowiem czytamy w art. 15 ust. 1 modelowej Konwencji OECD wynagrodzenia, pensje oraz inne podobne świadczenia uzyskane przez osobę mającą miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie w związku z wykonywaniem pracy najemnej podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że praca wykonywana jest w drugim Umawiającym się Państwie. Jeżeli praca jest tam wykonywana, to otrzymane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim Państwie.

Przykładowy sposób rozliczenia

Aby lepiej zrozumieć powyższą szczególną sytuację odnieśmy się do przykładu, który dobrze zobrazuje   analizowany przez nas problem.

Załóżmy, że polski rezydent podatkowy został zatrudniony przez armatora, który ma faktyczny zarząd w Norwegii. Praca jest jednak wykonywana na statku wiertniczym zakotwiczonym na morzu terytorialnym Chin. Czas pobytu na statku nie przekracza 183 dni w ciągu roku podatkowego.

W pierwszej kolejności należy sięgnąć do polsko-norweskiej umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Zgodnie z art. 14 ust. 3 umowy bez względu na poprzednie postanowienia niniejszego artykułu, wynagrodzenie uzyskane w związku z wykonywaniem pracy najemnej na pokładzie statku morskiego eksploatowanego w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo Umawiającego się Państwa, może być opodatkowane w tym Państwie. Jednakże w myśl art. 3 ust. 1 lit. g) umowy określenie "transport międzynarodowy" oznacza wszelki transport statkiem morskim lub statkiem powietrznym, za wyjątkiem przypadku, gdy statek morski lub statek powietrzny jest eksploatowany wyłącznie między miejscami położonymi w Umawiającym się Państwie.

W naszym przykładzie podatnik wykonuje pracę na statku wiertniczym, który nie jest wykorzystywany w komunikacji międzynarodowej, co oznacza, że polsko-norweska umowa nie znajdzie zastosowania. Należy bowiem w tym przypadku sięgnąć do umowy zawartej z tym krajem w którym praca jest faktyczne wykonywana, a więc do polsko-chińskiej konwencji w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.

W myśl art. 3 ust. 1 lit. b) umowy poprzez Chiny rozumie się użyte w znaczeniu geograficznym terytorium Chińskiej Republiki Ludowej, włączając jej obszar morski, na którym stosowane jest chińskie prawo podatkowe.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ww. umowy pensje, płace i podobne wynagrodzenia, które osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce osiąga z pracy najemnej, będą podlegać opodatkowaniu tylko w Polsce, chyba że praca wykonywana jest w Chinach. Jeżeli praca jest tam wykonywana, to osiągane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w Chinach.

Trzeba także zwrócić uwagę na art. 15 ust. 2 umowy, który podaje, że bez względu na postanowienia ustępu 1 niniejszego artykułu wynagrodzenia, jakie osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce osiąga z pracy najemnej, wykonywanej w Chinach, będą podlegać opodatkowaniu tylko w Polsce, jeżeli:
 
a) odbiorca przebywa w Chinach łącznie przez okres lub okresy nie dłuższe niż 183 dni podczas danego roku kalendarzowego i
 
b) wynagrodzenia są wypłacane przez pracodawcę lub w jego imieniu, który nie ma w Chinach miejsca zamieszkania lub siedziby, oraz
 
c) wynagrodzenia nie są wypłacane przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w Chinach.
 
Przyjmując, że podatnik pracował na statku krócej niż 183 dni w roku, a norweski pracodawca nie ma ani siedziby ani też zakłady czy stałej placówki w Chinach to wszystkie powyższe warunki są spełnione łącznie. Powoduje to, że praca najemna wykonywana na statku zakotwiczonym na chińskich wodach terytorialnych będzie opodatkowania wyłącznie w Polsce. W takim przypadku nie dochodzi do podwójnego opodatkowania.

Takie stanowisko wyraził m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 10.01.2012r., nr ITPB2/415-929/11/IB.

Polscy marynarze wykonujący pracę na statkach wiertniczych zakotwiczonych na morzu muszą pamiętać, że w takim przypadku nie znajdą zastosowania przepisy odnoszące się do opodatkowania pracy wykonywanej w ramach transportu międzynarodowego. W konsekwencji badać należy miejsce faktycznego wykonywania pracy najemnej, co z kolei prowadzi do wniosku, że zastosowanie znajdzie ta umowa międzynarodowa, która jest zawarta z krajem na terenie wód terytorialnych statek jest zakotwiczony.

Mariusz Królczyk
Prawnik Zarządzający
Kancelaria Prawna Griffin
www.kancelaria-griffin.pl
www.prawnik-trojmiasto.pl