Z linii orzeczniczej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) wynika zasada prawa podatników będących rezydentami podatkowymi państwa Unii Europejskiej do odliczenia od swoich dochodów, strat podatkowych osiągniętych przez ich spółki zależne, ulokowane w innych państwach członkowskich. Wniosek taki, zdaniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wynika z wykładni art. 43 w zw. z art. 48 TWE.

Orzeczeniem źródłowym w powyższym zakresie, które doprowadziło nawet do zmiany brytyjskich przepisów podatkowych, był wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 13 grudnia 2005 r. w sprawie Marks & Spencer Plc przeciwko Her Majesty’s Inspector of Taxes (sygn. C – 446/03). Tezę płynącą z powyższego orzeczenia, TSUE potwierdził w zakończonej wyrokiem z dnia 3 lutego 2015 r. sprawie Komisja Europejska przeciwko Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (sygn. akt: C – 172/14).

DOPUSZCZALNOŚĆ ODLICZENIA STRATY SPÓŁKI ZAGRANICZNEJ ZALEŻNEJ OD DOCHODU SPÓŁKI DOMINUJĄCEJ

Źródłem uprawienia do rozliczenia straty zagranicznej spółki zależnej w wyniku podatkowym spółki dominującej, jest art. 43 TWE w zw. z art. 48 TWE. Przepisy te konstytuują dwie zasady na których oparto orzeczenie w sprawie Marks & Spencer, tj. niedyskryminowania podatników ze względu na miejsce ich siedziby oraz prawo swobody działalności gospodarczej. Na gruncie przywołanych regulacji Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, iż ustawodawstwo państwa członkowskiego może, co do zasady, wyłączyć możliwość odliczenia od dochodu podlegającego opodatkowaniu, przez spółkę dominującą będącą rezydentem, strat poniesionych w innym państwie członkowskim, przez jej spółkę zależną z siedzibą na terytorium tego innego państwa, mimo że przewiduje taką możliwość w odniesieniu do strat poniesionych przez spółkę zależną ulokowaną w państwie siedziby spółki dominującej. TSUE wskazał jednak, iż wyłączenie powyższej możliwości jest niedopuszczalne w przypadku spółki dominującej będącej rezydentem, w sytuacji gdy:

1.    spółka zależna niebędąca rezydentem wyczerpała możliwości uwzględnienia strat poniesionych w państwie, w którym jest rezydentem oraz

2.    w państwie, w którym jest rezydentem, nie ma możliwości uwzględnienia tych strat w kolejnych latach podatkowych przez nią samą bądź przez osobę trzecią, w szczególności w przypadku zbycia spółki zależnej na rzecz tej osoby trzeciej.  

Powyższe stanowisko Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej potwierdził w całości we wskazanym powyżej wyroku z dnia 3 lutego 2015 r. w sprawie o sygn. akt C – 172/13. W orzeczeniu tym TSUE podniósł, iż odmienne traktowanie spółek zależnych będących rezydentami podatkowymi państwa siedziby spółki dominującej od tych spółek zależnych, które funkcjonują w innych państwach, może ograniczać korzystanie przez spółkę dominującą w grupie ze swobody przedsiębiorczości, zniechęcając ją do tworzenia spółek zależnych w innych państwach członkowskich. Jednocześnie w wyroku wskazane zostało, że takie odmienne traktowanie może być uzasadnione trzema nadrzędnymi względami interesu ogólnego, rozumianymi jako konieczność:

1.    zachowania wyważonego rozdziału władztwa podatkowego pomiędzy państwami członkowskimi,

2.    zapobiegania niebezpieczeństwu podwójnego odliczenia strat i zapobiegania unikaniu opodatkowania.

KOMENTARZ AUTORÓW

Autorzy wskazują, iż przywołana linia orzecznicza TSUE ma doniosłe znaczenie dla polskich rezydentów podatkowych. Faktem jest, iż przepisy CitU, traktując o podatkowej grupie kapitałowej jako szczególnego rodzaju podatniku CIT (którego członkami mogą być wyłącznie spółki kapitałowe będące polskimi rezydentami podatkowymi, niekorzystającymi ze zwolnień z CIT) nie przewidują możliwości rozliczania straty zagranicznej spółki zależnej przez kapitałową spółkę dominującą. Mimo to, zasada płynąca z europejskiego orzecznictwa może, w polskim reżimie prawnym, znaleźć zastosowanie wobec zagranicznych oddziałów polskich podatników, rozumianych jako „zakłady zagraniczne” w rozumieniu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Zdaniem autorów, w świetle interpretacji treści art. 43 TWE w zw. z art. 48 TWE, polskiej spółce będącej podatnikiem CIT, powinno przysługiwać prawo do rozliczenia strat podatkowych jej zagranicznych oddziałów, jeżeli:

1.    oddziały zagraniczne zostaną zlikwidowane,

2.    oddział, w miejscu siedziby, wyczerpie wszystkie możliwości rozliczenia strat podatkowych oraz

3.    strata podatkowa nie będzie mogła zostać rozliczona w latach następnych przez oddział lub następcę podatkowego oddziału.

Pogląd powyższy znajduje aprobatę w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przykładowo, w wyroku z dnia 15 października 2014 r. (sygn. akt: II FSK 2401/12), NSA podniósł, iż „na gruncie art. 7 ust. 5 ustawy o CIT podatnikowi przysługuje prawo do rozliczenia straty likwidowanego zakładu działającego w innym państwie członkowskim, a niemożliwej do rozliczenia w tym państwie”, zaś w wyroku z dnia 12 kwietnia 2013 r., wydanym w sprawie o sygn. akt: II FSK 1593/11, Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, iż „warunkiem rozliczenia strat podatkowych po likwidacji zagranicznych oddziałów jest to, aby zostały wyczerpane wszelkie możliwości rozliczenia strat poniesionych przez oddziały w państwach, w których one działały, w roku bieżącym i w latach poprzednich oraz aby strata nie mogła zostać rozliczona w latach następnych przez oddział lub osobę trzecią”. Powyższy pogląd potwierdził również wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 maja 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 2913/14.

Podsumowując należy podkreślić, iż zagraniczne oddziały polskich rezydentów podatkowych stanowić mogą ważny element strukturyzacji podatkowych zagranicznych transakcji inwestycyjnych o charakterze długoterminowym. Ulokowanie spółki oraz jej oddziału na właściwym „piętrze” struktury grupy kapitałowej oraz dobór odpowiedniej jurysdykcji podatkowej dla oddziału, skutkować mogą nieopodatkowanym transferem aktywów w postaci zakończonej inwestycji zagranicznej do składników majątkowych polskiej spółki oraz możliwością jednorazowego rozliczenia wydatków związanych z inwestycją, bez konieczności rozciągnięcia ich w czasie, wynikającej z polskich regulacji w zakresie amortyzacji podatkowej.

Rafał Czyżyk, radca prawny
Piotr Porzycki, Prawnik
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie