26.08.2008 roku strona powodowa doznała ciężkiego uszkodzenia kręgosłupa, w czasie wycieczki łodzią hybrydową (rigid inflatable boat „RIB”)[2] „Celtic Pioneer” po Kanale Bristolskim. Wycieczka była częścią imprezy integracyjnej zorganizowanej przez pracodawcę strony powodowej.

Powód wystąpił z roszczeniem o odszkodowanie z tytułu uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia przeciwko swojemu pracodawcy podnosząc, iż uszkodzenie to nastąpiło w ramach wykonywania obowiązków służbowych (w ramach zawartej umowy o pracę). Pozew został złożony w Bristol County Court w dniu 25.08.2011 roku. Pracodawca złożył odpowiedź na pozew w czerwcu 2012 roku.

W tym samym czasie pozwany pracodawca wystąpił z roszczeniem regresowym[3] przeciwko armatorowi łodzi Bay Island Voyages (BIV).

U podstaw tego roszczenia było uznanie, iż uszkodzenie ciała jest, w ostatecznym rezultacie wynikiem działania (winy) armatora, który spowodował lub przyczynił się do powstania szkody. Skoro zatem pracodawca uznany byłby, z tytułu umowy o pracę, za odpowiedzialnego w stosunku do strony powodowej (pracownika) za powstałą szkodę, to z kolei przysługiwać winno pracodawcy, z tytułu czynu niedozwolonego (ex delicto, ang. „tort”) roszczenie o pełne, zasądzone od pracodawcy, odszkodowanie w stosunku do rzeczywistego sprawcy szkody – armatora.

Armator, w odpowiedzi na pozew (marzec 2013 roku) podniósł istotny zarzut formalny a mianowicie – przedawnienie roszczeń pracodawcy. W szczególności zwrócił uwagę, iż przewóz pracowników będący przedmiotem postępowania, jest objęty przepisami Konwencji Ateńskiej z 1974 roku w sprawie przewozu pasażerów i ich bagażu morzem[4].

Według armatora, zgodnie z Art. 14 i Art. 16 Konwencji Ateńskiej, roszczenia regresowe wygasają (ulegają przedawnieniu) po upływie dwóch lat od daty zakończenia podróży przez pasażera (tj. opuszczenia statku przez pasażera po wykonanym przewozie).

Przywołane przepisy Konwencji Ateńskiej stwierdzają, co następuje:

Art. 14
Basis for claims
No action for damages for the death of or personal injury to a passenger, or for the loss of or damage to luggage, shall be brought against a carrier or performing carrier otherwise than in accordance with this Convention.

Art. 16
Time-bar for actions
1. Any action for damages arising out of the death of or personal injury to a passenger or for the loss of or damage to luggage shall be time-barred after a period of two years;

2. The limitation period shall be calculated as follows:
a) in the case of personal injury, from the date of disembarkation of the passenger(…);

3. The law of the court seized of the case shall govern the grounds of suspension and interruption of limitation periods, but in no case shall an action under this Convention be brought after the expiration of a period of three years from the date of disembarkation of the passenger or from the date of when disembarkation should have taken place, whichever is later;

4. Notwithstanding paragraphs 1, 2 and 3 of this Article, the period of limitation may be extended by a declaration of the carrier or by agreement of the parties after the cause of action has arisen. The declaration or agreement shall be in writing”.

Z drugiej strony, zgodnie z prawem angielskim  (Rozdział 10, „Limitation Act 1980”), statutowy okres przedawnienia roszczeń regresowych wynosi dwa lata od daty wymagalności takiego roszczenia. Tą datą jest albo data wydania orzeczenia w stosunku do osoby, która występuje z roszczeniem regresowym lub też data, w której osoba taka potwierdziła w drodze ugody lub uznania roszczenia płatność określonej kwoty na rzecz innego podmiotu.

Armator wystąpił z wnioskiem o oddalenie pozwu z roszczeniem regresowym z uwagi na to, iż zdaniem armatora, roszczenie to jest przedawnione, zgodnie z cytowanym powyżej  Art. 16 Konwencji Ateńskiej. W szczególności armator podnosił, iż był on uprawniony do skorzystania z dwuletniego okresu przedawnienia roszczeń przewidzianych w Art. 16(1) lub trzyletniego okresu przedawnienia roszczeń regresowych, przewidzianych w Art. 16(3), z uwagi na to, iż przedmiotowy pozew został wniesiony dopiero po upływie trzech lat i dziesięciu miesięcy. Sąd I Instancji (District Court)[5] uwzględnił wniosek armatora i oddalił powództwo pracodawcy w ramach roszczenia regresowego.

Pracodawca odwołał się od orzeczenia w drodze apelacji. Zasadniczą kwestią prawną będącą przedmiotem rozważań Sądu II Instancji (Queen’s Bench Division)[6] było - czy okres przedawnienia określony w Art. 16(1) i Art. 16(3) Konwencji Ateńskiej z 1974 roku był okresem przedawnienia skutkującym wygaśnięciem roszczenia regresowego w świetle Rozdziału 1(3) „Civil Liability (Contribution) Act 1978”.

Jeżeli roszczenie takie wygasa w świetle prawa, pozew pracodawcy z roszczeniem regresowym należało oddalić. Jeżeli nie, wówczas armator nie miał prawa do powołania się na przedawnienie jako podstawę swojej obrony.

Sąd II Instancji oddalił apelację. W swoim uzasadnieniu stwierdził, co następuje:

1) Prawidłowe podejście do interpretacji i wykładni systemowo-językowej, która powinna mieć zastosowanie do Konwencji Ateńskiej miało miejsce w precedensie „Stag Line Ltd. v. Foscolo Mango & Co. Ltd.”[7] W precedensie tym Lord Macmillan stwierdził, m.in., iż „desirable in the interests of uniformity that their interpretation should not be rigidly controlled by domestic precedents of antecedent date, but rather that the language of the [Hague] rules should be constructed on broad principles of general acceptation”.

2) Zatem, wykładnia językowa zapisów konwencyjnych nie powinna być oparta na zasadach czy założeniach charakterystycznych dla systemu „common law” (tak jak np.  przepisy dotyczące przedawnienia, które mają, w tym systemie, charakter proceduralny a nie materialno-prawny).

3) Konsekwentnie z powyższym wywodem, obowiązujące w Anglii zasady interpretacji przepisów statutowych, mogą mieć zastosowanie, w rozpatrywanej sprawie, tylko wówczas jeżeli będą one kompatybilne, z zasadami „powszechnej” lub „generalnej” akceptacji (ang. „principles of general acceptation”), jeżeli zasady takie mogą zostać sformułowane w danej sprawie.

4) Pamiętać należy o istotnej uwadze czy zastrzeżeniu interpretacyjnym sformułowanym przez Lorda Hobhouse of Woodborough, kiedy stwierdził w sprawie „King v. Bristow Helicopters Ltd.[8] – iż nie należy zwracać zbyt dużej uwagi, na przepisy prawa krajowego państw, które przystąpiły do danej konwencji, mając na względzie przede wszystkim jednolitą, na płaszczyźnie międzynarodowej – interpretację przepisów danej konwencji.

5) Przyjmując zatem wykładnię kierunkową Lorda Hobhouse, uznać należy, iż zapisom Art. 16 Konwencji winno być nadane zobiektyzowane znaczenie. W efekcie, sformułowanie „roszczenie o odszkodowanie (…)  ulega przedawnieniu po upływie dwóch lat” („an action for damages (…) shall be time-barred after a period of two years”), przewidziane w Art. 16(1) oznacza, iż z żadnym roszczeniem o odszkodowanie z tytułu  uszkodzenia ciała  lub rozstroju zdrowia pasażera nie można, skutecznie prawnie, wystąpić przeciwko przewoźnikowi po upływie dwóch lat od daty zakończenia podróży (zejścia pasażera ze statku).

6) Ten okres przedawnienia obejmuje również roszczenia regresowe związane z danym przewozem.

7) Jeżeli sąd zatem, nie uwzględnia przy swoich rozważaniach stricte angielskiej interpretacji i rozumienia przepisów o przedawnieniu roszczeń (tj. zasady według, której przepisy dotyczące przedawnienia są przepisami proceduralnymi a nie materialno - prawnymi) to wynikają z tego daleko idące konsekwencje prawne. W szczególności oznacza to, iż roszczenie, z którym wystąpiono po upływie okresu przedawnienia jest nie tylko (jak było w przypadku prawa angielskiego) niedopuszczalne w drodze postępowania  sądowego, ale roszczenie to w istocie wygasa materialno-prawnie.

8) Powyższe uwagi mają również zastosowanie do Art. 16(3) Konwencji przewidującego maksymalny trzy letni okres przedawnienia roszczeń w przypadku, kiedy prawo właściwe dla rozstrzygnięcia danej sprawy przewiduje zawieszenie, wstrzymanie lub przerwanie biegu przedawnienia.

9) Strona wnosząca odwołanie od orzeczenia Sądu I Instancji podniosła, iż przyjęcie wykładni zgodnie, z którą roszczenie regresowe ulega wygaśnięciu (w materialno-prawnym tego słowa znaczeniu) jest niezgodne z anielskim prawem i wykładnią przepisów w tym zakresie. Ale to jest właśnie logiczna konsekwencja przyjęcia przez sąd, przy interpretacji przepisów międzynarodowej konwencji, wymogu wykładni opartej na „broad principles of general acceptance”.

10) Sąd zatem winien podejść do interpretacji językowej danego przepisu konwencyjnego pomijając, sensu stricte, angielskie konotacje danego słowa czy znaczenia (interpretowane przez dotychczasowe precedensy – tzw. „unadorned language”).

Stan faktyczny przedmiotowej sprawy jest wysoce jednoznaczny – uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia pasażera statku (łodzi hybrydowej) podczas wycieczki będącej fragmentem korporacyjnej imprezy integracyjnej.[9]

Znacznie ciekawszym jest aspekt prawny powstały na tle tej sprawy. Kwestią konieczną do rozstrzygnięcia było zatem ustalenie zakresu obowiązywania przepisów  Konwencji Ateńskiej z 1974 roku, a w szczególności Art. 16(1), który przewiduje, między innymi, iż
roszczenia z tytułu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia ulegają przedawnieniu po upływie dwóch lat.  Sporne w tej sprawie nie było zagadnienie czy jednostka pływająca, na której nastąpił wypadek  może być objęta definicją konwencyjną „statku” (ang. „ship”). Sprawa ta bowiem rozstrzygnięta została już w innym wcześniejszym precedensie.[10]

Sąd jednak rozważył w rozpatrywanym tu orzeczeniu, czy i w jakim zakresie przepisy konwencyjne dotyczące przedawnienia mają zastosowanie do roszczeń regresowych.

Odnosiło się to do szerokiego spektrum możliwości. A więc zarówno do sytuacji, w której:

jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten kto szkodę naprawił może żądać od pozostałych zwrotu, odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia w jakim przyczyniła się do powstania szkody; ale również do sytuacji, w której ten kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy ma zwrotne roszczenie do spraw, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy.

W rozpatrywanej sprawie sąd uznał, iż roszczenia regresowe ulegają przedawnieniu na ogólnych zasadach przewidzianych Konwencją Ateńską. Innymi słowy przepisy tej Konwencji, w tym przepisy dotyczące przedawnienia mają zastosowanie do pełnego zespołu roszczeń przeciwko przewoźnikowi z tytułu przewozu pasażera niezależnie od szczegółowego tytułu prawnego będącego podstawą roszczenia. Jednocześnie – i to jest niezwykle istotny fragment rozważanego tu orzeczenia – sąd przypomniał i potwierdził, ugruntowaną już w jurysdykcji angielskiej linię orzeczniczą, zgodnie z którą w przypadku interpretacji umów międzynarodowych (których stroną jest Wielka Brytania), w sprawach objętych prawem i jurysdykcją angielską winna mieć zastosowanie, zobiektywizowana, pozbawiona wpływów i tradycji precedensowej, wykładnia językowo-systemowa danych przepisów konwencyjnych pozwalających na jednolite ich stosowanie w obiegu międzynarodowo-prawnym.

Rozpatrywane orzeczenie jest aktualnie przedmiotem dalszego postępowania apelacyjnego, tym razem przed Sądem Apelacyjnym („Court of Appeal”). O jego wyniku poinformujemy w odrębnym artykule.


Marek Czernis
Partner Zarządzający
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie

Andrzej Czernis
Prawnik
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
Oddział w Londynie


Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl
 

1. Sprawa przed Queen’s Bench Division (Bristol District Registry, Mercantile Court) z dn. 07.02.2014 r. „Feest v. South West Strategic Health Authority and Another” [2014] EWHC 177(QB) [2014] 1 Lloyd’s Rep 419 – Sędzia Havelock – Allan QC. Sprawa jest aktualnie w Sądzie Apelacyjnym.
2. „Rigid inflatable boat” (RIB) – jednostka pływająca łącząca cechy pontonu i łodzi wykorzystywana szeroko przez wojsko, straż graniczną, policję itp.
3. Roszczenie oparte na  angielskim prawie proceduralnym CPR – Civil Procedure Rules z 1998 r. ze zm. Part 6 (Service of Documents) zastąpiony został przez SI 2008/2178 Sch 1 z dn. 01.10.2008 r. W pewnym uogólnieniu jest to odpowiednik Art. 441 k.c.
4. Athens Convention relating to the carriage of passengers and their luggage by sea 1974 (13.12.1974.) wraz z PAL Prot. 1976 oraz Protocol of 1990.
5. Bristol District Registry, Mercantile Court.   
6. Queen’s Bench Division Sędzia Havelock – Allan QC (sitting as a Judge of the High Court).   
7. [1932] AC 328.  
8. [2002] UKHL 7; [2002] 2 AC 628.
9. Raport powypadkowy – Marine Accident Investigation Bureau (MAIB) “Report on the investigation of injury to a passanger on board the RIB “Celtic Pioneer”” Bristol Channel 26 August, 2008 see assets.digital.cabinet-office.gov.uk/media/457c6febed915dc10000055/CelticPioneerReoprt.pdf.
10. Precedens –„Michael v. Musgrave” ( „The Sea Eagle”) [2011] EWHC 1438 (Admlty); [2012] 2 Lloyd’s Rep. 37 – potwierdził, iż “RIB” jest włączone w pojęcie “statku” w rozumieniu Konwencji Ateńskiej.