Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej (KZGW) zorganizował spotkanie konsultacyjne z ekspertami i praktykami zajmującymi się ochroną wód Morza Bałtyckiego. Spotkanie poświęcone projektowi Krajowego Programu Ochrony Wód Morskich (KPOWM) odbyło się w 16 marca w Sopocie.

- Krajowy Program Ochrony Wód Morskich jest jednym z najważniejszych dokumentów strategicznych dla gospodarki wodnej i zawiera propozycje działań pozwalających poprawić stan Bałtyku. Jest to dokument kierowany nie tylko do władz krajowych, ale do wszystkich osób zainteresowanych dobrem naszego morza ‑ powiedziała Iwona Koza, która pełni obowiązki Prezesa KZGW.  - Dla dobra Bałtyku działamy już od wielu lat, a KPOWM jest naturalną konsekwencją działań na rzecz Bałtyku. Wskazujemy, co faktycznie należy zrobić i ile może kosztować realizacja programu. Oczywiście musimy pamiętać, że jest to program wieloletni i jednocześnie bardzo ambitny, a jego realizacja wymaga zaangażowania wielu środowisk ‑ dodała prezes Koza.

Propozycja projektu KPOWM  została udostępniona do konsultacji społecznych 8 marca 2016 r. na stronie www.chronmorze.pl, a także w siedzibach KZGW w Warszawie oraz RZGW w Gdańsku i Szczecinie. Każda osoba zainteresowana ochroną Bałtyku może zapoznać się z propozycją programu i zgłosić swoje uwagi do 29 marca 2016 roku.

Dokument powstał na podstawie analizy obecnego stanu środowiska morskiego i określonych celów środowiskowych. Opisuje zakres działań, które należy podjąć, aby utrzymać lub poprawić stan morza bałtyckiego. Łącznie w KPOWM wskazano nowych 57 działań (m.in. administracyjnych, prawnych, kontrolnych, edukacyjnych, inwestycyjnych), których realizację i wdrożenie oszacowano na blisko 3,2 mld zł. Są to działania dodatkowe w stosunku do przewidzianych i zaplanowanych w innych planach i programach, np. w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych.

Każda z propozycji nowych działań została poddana analizie kosztów-korzyści ilościowej i jakościowej, co pozwoliło na potwierdzenie zasadności jej realizacji. Stan Bałtyku określany jest 11 wskaźnikami głównymi, z których aż 5 wymaga poprawy, a zaledwie 4 są zgodne z przyjętymi standardami (2 nie zostały ocenione). Proponowane działania przyczynią się do poprawy określonych wskaźników oraz polepszenie stanu środowiska wód morskich w najbliższych latach.

Projekt KPOWM zakłada realizację zadań do 2020 roku, choć osiągnięcie celów środowiskowych dla Bałtyku szacowane jest na perspektywę planistyczną kończącą się w 2027 roku.

***

Stan Bałtyku określa 11 cech głównych:

1.      Bioróżnorodność
2.      Gatunki obce
3.      Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków
4.      Łańcuch troficzny
5.      Eutrofizacja
6.      Integralność dna morskiego
7.      Warunki hydrograficzne
8.      Substancje zanieczyszczające i efekty ich działania
9.      Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza
10.    Odpady w środowisku morskim
11.    Hałas podwodny

Cechy wymagające największej uwagi

    C1 - Różnorodność biologiczna
    C3 - Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i bezkręgowców
    C5 - Eutrofizacja (która oddziałuje pośrednio na pozostałe w tym punkcie cechy)
    C6 - Integralność dna morskiego

Cechy o dobrym stanie środowiska

    C4 - Łańcuch troficzny
    C7 - Warunki hydrograficzne
    C8 - Substancje zanieczyszczające i efekty zanieczyszczeń
    C9 - Substancje szkodliwe w rybach i owocach morza

Kluczowymi zagrożeniami są:

• postępująca eutrofizacja (C5) związana przede wszystkim z dopływem biogenów do wód morskich ze źródeł lądowych (spowodowane intensywnym rolnictwem, brakiem odpowiednich obostrzeń dla oczyszczalni i emisji nadmiernych ilości fosforu do wód, oddziaływaniem dużych zakładów przemysłowych), atym samym zanik bioróżnorodności (C1), zakłócenie funkcjonowania łańcucha troficznego (C4) oraz naruszenie integralności dnia poprzez oddziaływanie na siedliska bentosowe (C6);
• intensywne połowy i nieregulowane rybołówstwo;
• eksploatacja kruszyw, składowanie urobku, fizyczne zniszczenia/zaburzenia struktury związane z trałowaniem dennym, zmiany struktury dna wywołane pracami w obrębie portów i ochroną brzegów morskich;
• rozwój infrastruktury portowej i żeglugowej, niekontrolowany rozwój infrastruktury hydrotechnicznej (związanej m.in. z trwałą zabudową brzegów), prowadzenie nieracjonalnej żeglugi;
• odpady w środowisku morskim;
• zatopione wraki statków z czasów II wojny światowej, w tym przede wszystkim wrak Stuttgart;
• niewystarczający monitoring, a zatem dostęp do kompleksowych danych do określenia aktualnego stanu.

Najważniejsze proponowane działania w KPOWM

    Monitoring powietrzny zanieczyszczeń
    Urządzenia do odbioru odpadów ze statków w portach
    Fishing for litter - sprzątanie morza
    Wprowadzenie zakazu zrzutu nieoczyszczonych ścieków sanitarnych
    Rozwijanie i promowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej
    Zwiększenie dostępności danych z zakresu przypadkowych połowów chronionych gatunków morskich ptaków i ssaków.
    Rozwój i promocja stosowania przez statki ciekłego gazu ziemnego jako paliwa
    Nadzór urządzeń do odbioru odpadów oraz pozostałości ładunkowych ze statków
    Kampania edukacyjno-informacyjna na rzecz racjonalnej gospodarki wodami opadowymi
    Promowanie Polskiego Kodeksu Odpowiedzialnego Rybołówstwa

Sukcesy w prowadzonej strategii morskiej w Polsce w ostatnich latach

W  ostatnich latach podjęto wiele działań, które znacząco przyczyniły się do poprawy stanu środowiska wód morskich, jak i stanu wiedzy na jego temat. Są to m.in.:

• wdrażanie Ramowej Dyrektywy ws. Strategii Morskiej - opracowanie kluczowych dokumentów planistycznych, niezbędnych do opracowania i wdrożenia strategii morskiej w kraju,
• realizacja KPOŚK/PWŚK, wpływających na poprawę jakości wód śródlądowych oraz redukcję dopływu biogenów (szczególnie azotu), w tym również do morza,
• zmniejszenie presji rybołówstwa prawdopodobnie, poprawa zarządzania rybołówstwem oraz realizacja Wspólnej Polityce Rybołówstwa (przyczyniło się do poprawy LFI - wskaźnik dużych ryb),
• realizacja działań ochronnych związanych z obszarami Natura 2000,
• poprawa i wzmożenie monitoringu wód morskich, zarówno podstawowego oraz dodatkowego (np.Pilotażowe wdrożenie monitoringu gatunków i siedlisk morskich w latach 2015 - 2018, GIOS),
• realizacja wielu projektów badawczych przez instytuty naukowo-badawcze w zakresie środowiska morskiego (np. SAMBAH, ECO-DUMP, Baltic Bottom Bed, Habitat Mapping i inne).