Kiedy rankiem 24 czerwca 2016 r. ogłoszono, iż blisko 52% biorących udział w brytyjskim referendum opowiedziało się za opuszczeniem przez Zjednoczone Królestwo Unii Europejskiej, jasnym stało się, iż miało miejsce wydarzenie historyczne. Jednocześnie z uwagi na jego precedensowy charakter, skutki nadchodzącego Brexitu nadal pozostają przedmiotem dyskusji. Jaki więc wpływ może mieć na szeroko pojęte prawo morskie opuszczenie przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej?  

Konwencje Międzynarodowe

Cechą charakterystyczną prawa morskiego jest jego wybitnie międzynarodowa natura. Fakt, iż przepisy wspomnianego prawa regulują skutki zdarzeń występujących w związku z podróżami morskimi, nierzadko występujące w miejscach, które nie są objęte jurysdykcją konkretnego państwa, powoduje, iż źródłem większości regulacji nie są przepisy prawodawstwa krajowego, ale konwencje międzynarodowe tworzone przez takie fora jak International Maritime Organization (IMO). Kluczowe dla prawa morskiego konwencje zostały ratyfikowane lub przyjęte do systemu prawnego Zjednoczonego Królestwa a powszechnie stosowne w przewozach morskich Reguły Hasko Visbijskie w dużej części tworzone były w oparciu o rozwiązania wypracowane wcześniej przez brytyjskie common law. Stąd opuszczenie przez Zjednoczone Królestwo Unii Europejskiej nie powinno wpłynąć na obowiązywanie na terytorium Wielkiej Brytanii podstawowych zasad prawa morskiego. Wydaje się także, iż Brexit nie będzie stanowił dostatecznej przyczyny do wprowadzenia zmian w obowiązujących konwencjach morskich. Przynależność Zjednoczonego Królestwa do Unii Europejskiej nie ma bowiem znaczenia dla obowiązywania ich postanowień i jest właściwie irrelewantna z punktu widzenia regulowanych zagadnień.

Prawodawstwo Unijne

Odrębną kwestią jest obowiązywanie aktów prawnych tworzonych przez instytucje Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim unijnych Dyrektyw i Rozporządzeń. Jak już wspomniałem, najistotniejsze regulacje z zakresu prawa morskiego tworzone są obecnie poza Unią Europejską, jednak organizacja ta zainteresowana jest zmianą tego stanu rzeczy. Za przykład może posłużyć uchwalone Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego oraz zmiany Dyrektywy 2009/16/WE.

Jest oczywistym, iż z chwilą opuszczenia przez Zjednoczone Królestwo Unii Europejskiej nowe akty Unijne przestaną obowiązywać na terytorium Wielkiej Brytanii. Los uchwalonych już Rozporządzeń i Dyrektyw stanowił będzie przedmiot negocjacji pomiędzy nowym rządem Wielkiej Brytanii a Unią Europejską. Można sobie jednak wyobrazić, iż przynajmniej częściowo zostaną one usunięte z systemu prawnego Zjednoczonego Królestwa. Co ciekawe, nawet jeśli władze Wielkiej Brytanii zdecydowałyby się na takie posunięcie uważam, iż w praktyce unijne regulacje z zakresu prawa morskiego najprawdopodobniej będą nadal stosowane przez brytyjskich właścicieli i operatorów statków. Przywoływane już Rozporządzenie 2015/757 wprowadza obowiązki, które znajdują zastosowanie do wszystkich statków wchodzących do unijnych portów, bez względu na podnoszoną banderę. Najprawdopodobniej kolejne regulacje z zakresu prawa morskiego, będą powielały wspomniany mechanizm, co wymusi ich stosowanie na wszystkich armatorach zainteresowanych dostępem do unijnych portów, także tych, których siedziby znajdują się poza terytorium Unii Europejskiej.

Prawo Brytyjskie

Rozważając wpływ Brexitu na regulacje z zakresu prawa morskiego nie można zapominać o tym jak zmieni się pozycja podmiotów unijnych na terytorium Wielkiej Brytanii. Zjednoczone Królestwo zwolnione z traktatowego obowiązku niedyskryminowania podmiotów państw Unii Europejskiej, może nałożyć na armatorów spoza Wielkiej Brytanii dodatkowe wymogi związane np. z korzystaniem z brytyjskich portów. Zmiany mogą sięgnąć jednak głębiej. Obecnie brytyjski rejestr statków jest otwarty dla podmiotów z Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które mogą rejestrować w nim swoje jednostki na praktycznie takich samych zasadach jak podmioty brytyjskie. Również ubezpieczyciele mający siedzibę w państwach EOG mogą swobodnie oferować ubezpieczenia morskie na terytorium Zjednoczonego Królestwa. Po Brexicie powyższe uprawnienia mogę jednak zostać wyłączone. Oczywiście Zjednoczone Królestwo, zainteresowane pozostaniem w Europejskim Obszarze Gospodarczym, będzie zmuszone do poczynienia pewnych gwarancji na rzecz przedsiębiorców z państw Unii Europejskiej. Co więcej, formalne opuszczenie Unii Europejskiej przy jednoczesnym pozostaniu w obszarze wspólnego rynku może zostać uznane przez Rząd Zjednoczonego Królestwa za szansę na przyciągnięcie na Wyspy Brytyjskie kontynentalnych armatorów zmęczonych brukselską biurokracją. W takim przypadku, warunki prowadzenia biznesu morskiego na terytorium Wielkiej Brytanii przez unijnych przedsiębiorców mogą wręcz ulec poprawie. Wynik ustaleń prowadzonych pomiędzy Unią a Zjednoczonym Królestwem oraz będący ich efektem zakres przyszłego zaangażowania Wielkiej Brytanii w EOG pozostaje jednak wielką niewiadomą.

Podsumowanie

Obecnie nikt nie jest w stanie przewidzieć konkretnych skutków opuszczenia przez Wielką Brytanię zjednoczonej Europy. Wydaje się jednak, iż Brexit nie wywoła większego wpływu na zasady klasycznego prawa morskiego regulowanego międzynarodowymi konwencjami. Mało prawdopodobne są również istotne zmiany w zakresie regulacji unijnych – poza oczywistym opuszczeniem przez Zjednoczone Królestwo kręgu państw, które są nimi formalnie związane. Nieprzewidywalny jest natomiast wpływ Brexitu na wewnętrzne regulacje Wielkiej Brytanii. Pozostaje jedynie mieć nadzieję, iż zdrowy rozsądek przezwycięży destruktywne dla każdego biznesu emocje.

Andrzej Oryl, radca prawny
Deloitte Legal Pasternak, Korba, Moskwa, Jarmul i wspólnicy kancelaria prawnicza sp.k.
www.deloitte.com/pl
Najnowsze zmiany w prawie na stronie Deloitte Doradztwo prawne-aletry.


Niniejszy artykuł zawiera ogólne informacje w zakresie zagadnienia będącego jego przedmiotem i nie stanowi wyczerpującej i kompleksowej analizy danego zagadnienia. Zatem zawarte w nim informacje nie mogą być traktowane jako wystarczająco kompletne, adekwatne, dokładne czy przydatne dla indywidualnych celów jej odbiorców oraz stanowić podstawy ich decyzji, działań lub zaniechań. Informacje zawarte w artykule nie stanowią doradztwa, konsultacji ani opinii w indywidualnych sprawach. Osoby korzystające z informacji zawartych w artykule ponoszą wyłączne ryzyko i odpowiedzialność za decyzje podjęte na podstawie zawartych w nim informacji i ich skutki. Informacje zawarte w artykule przeznaczone są do wiadomości odbiorcy i nie mogą być wykorzystywane do innych celów, w szczególności komercyjnych.