Ekologiczny rybak na ekologicznym kutrze. Ruszył projekt HY2FISH z budżetem 2,2 mln euro

Komisja Europejska (DG MARE) i CINEA poinformowała w styczniu 2025 r., że ruszył projekt HY2FISH. Podkreśla się, że jest to pionierska inicjatywa w sektorze rybołówstwa morskiego i akwakultury. Ma ona na celu budowy ekologicznych jednostek łowczych i zmniejszenie wpływu statków rybackich na środowisko. Projekt otrzymał dofinansowanie UE w wysokości 2,2 mln euro w ramach programu projektów pilotażowych i działań przygotowawczych.

Projekt HY2FISH ma na celu opracowanie i zademonstrowanie innowacyjnych, skalowalnych i opłacalnych rozwiązań na statku do połowów ryb. Będzie to zrealizowane poprzez modernizację demonstracyjnego statku rybackiego, który będzie eksploatowany u wybrzeży Hiszpanii. Chodzi o redukcję zużycia paliwa i emisji gazów cieplarnianych o 40% - informuje DG MARE, departament Komisji, który odpowiada za politykę UE w zakresie gospodarki morskiej i rybołówstwa. Projekt wspiera CINEA, Europejska Agencja Wykonawcza ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska. 

Projekt koordynowany przez ARVI, La Cooperativa de Armadores de Pesca del Puerto de Vigo. Jest to  klaster właścicieli statków rybackich z siedzibą w Vigo. Partnerami w projekcie jest grupa  11 organizacji partnerskich z 8 krajów europejskich, w tym Hiszpanii, Włoch, Francji, Szwecji, Holandii, Grecji, Litwy i Niemiec. 

Poprzez promowanie zrównoważonych statków rybackich projekt jest zgodny z celami określonymi w Komunikacie Komisji pt. „On the Energy Transition of the EU Fisheries and Aquaculture sector”, w którym nakreśla się kierunki transformacji energetycznej sektora rybołówstwa i akwakultury UE.  

Rybołówstwo coraz droższe

Działania objęte tym dokumentem uzasadnia się tym, że „Energia [czyt. paliwa dla statków rybackich – MG] jest jedną z głównych pozycji kosztów w sektorze rybołówstwa i akwakultury UE”. Ten trend stał szczególnie dotkliwy w drugiej dekadzie XXI wieku, choć oczywiście skoki cen paliwa zdarzały się już wielokrotnie wcześniej. Rybaków Unii Europejskiej szczególnie dotknęły kolejne wzrosty ceny paliwa na początku trzeciej dekady XXI. Ceny paliwa okrętowego do silników statków rybackich  wzrosły ponad dwukrotnie w 2022 r. w porównaniu ze średnimi cenami w 2021 r. 

- To z kolei doprowadziło do gwałtownego wzrostu kosztów operacyjnych floty rybackiej, przy czym koszty energii wzrosły z 13% przychodów w 2020 r. do szacowanych 35% w 2022 r. – wylicza się w dokumencie Komisji Europejskiej. To znacznie pogorszyło rentowność ekonomiczną flot rybackich UE oraz działalność związaną z  akwakulturą. 

Oszacowano, że zysk netto floty rybackiej UE spadł gwałtownie z dodatnich 218 mln EUR w 2021 r. do straty w wysokości 430 mln EUR w 2022 r. Ustalono, że około 40% floty małych kutrów, 66% floty dużych statków łowczych oraz 87% floty dalekomorskiej nie było rentowne przy poziomach cen paliwa oferowanych rybakom w  2022 r. Analiza rentowności flot rybackich wykazała, że wzrost ceny paliwa o 10 centów na litrze zmniejsza roczny zysk brutto całego sektora rybołówstwa UE o 185 mln EUR.

Autorzy raportu zdają sobie sprawę, że modernizacji statków rybackich jednym z istotnych ograniczeń są bariery technologiczne. Mogą one utrudniać przyjmowanie nowych technologii, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że znaczna część floty rybackiej jest stosunkowo przestarzała. Utrudnieniem we wprowadzaniu innowacji  jest fakt, że wielu rybaków działa  w strefie przybrzeżnej na małą skalę. 

- Te bariery technologiczne mogą uniemożliwiać modernizację statków przy użyciu obecnych odnawialnych i niskoemisyjnych źródeł energii. Jedną z głównych przyczyn tych barier jest waga lub rozmiar instalacji, co może powodować problemy z bezpieczeństwem, zwłaszcza na mniejszych statkach. Na przykład alternatywne systemy napędowe mogą wymagać więcej miejsca na pokładzie, powodować problemy ze stabilnością statku lub zmniejszać zasięg statku, a tym samym jego poziom autonomii – wyliczają eksperci, którzy opracowali komunikat Komisji Europejskiej.

Wśród innych ograniczeń zauważa się „brak odpowiedniej infrastruktury serwisowej zarówno dla statków wykorzystujących paliwa alternatywne (np. amoniak, metanol), jak i dla statków elektrycznych wykorzystujących infrastrukturę ładowania”. Rybaków dotyka więc ten sam problem, co armatorów statków handlowych, promów, czy statków pasażerskich. Wprowadzanie jednostek z nowym napędem wymaga odpowiedniej, kosztownej infrastruktury. 

Zauważa się więc, że „w wielu przypadkach przyjęcie takich technologii napędowych jest niewykonalne”. Zaznacza się, że „Innowacje mogą pomóc przełamać bariery technologiczne, ale proces innowacji może napotkać własne bariery”. Z badań przeprowadzonych wśród rybaków i w portach rybackich wynika, że  brak jest transferu wiedzy i współpracy między sektorem a naukowcami, brak naukowego potwierdzenia efektywności ekonomicznej  nowych technologii poprzez testy naukowe i programy pilotażowe oraz  brak zaufania do innowacji wśród niektórych interesariuszy. 

Rybacy z Vigo stawiają na innowacje

Wydaje się więc, że wybranie na lidera projektu hiszpańskiej spółdzielni rybackiej jest trafną decyzją. Spółdzielnia z rybaków Vigo prowadzi wiele projektów innowacyjnych i jest obecna na wielu akwenach. Cooperativa de Armadores de Pesca del Puerto de Vigo (ARVI) działa w branży 60 lat. ARVI ma w sumie 166 stowarzyszonych statków, które działają w ramach 128 spółek armatorskich. Ponadto 5 stowarzyszeń rybackich i 3 organizacje producentów ryb, z osobowością prawną i działalnością odrębną od ARVI mają wspólną siedzibę i biura w porcie Vigo. Wszystkie z nich uczestniczą w klastrze sektora rybołówstwa wydobywczego i produkcyjnego o charakterze technologicznym i badawczym – informuje ARVI. Jest to największa grupa właścicieli statków rybackich w Hiszpanii i jedna z największych w UE. W ARVI działają podmioty o zasięgu krajowym i międzynarodowym, z flotami, które działają na wszystkich morzach świata.

W czasie uroczystych obchodów 60-lecia podkreślano, że „od momentu założenia w 1964 r. ARVI jest fundamentalnym filarem rozwoju i zrównoważonego rozwoju sektora rybołówstwa w naszym mieście”. - Przez te sześć dekad nieustannie pracowaliśmy nad promowaniem odpowiedzialnych, innowacyjnych i zrównoważonych praktyk połowowych, zawsze mając na celu zagwarantowanie dobrobytu naszych społeczności i ochronę zasobów morskich – informuje kierownictwo ARVI.

Podkreślono również, że ARVI zamierza nadal przewodzić inicjatywom promującym innowacje technologiczne. Spółdzielnia rybaków stawie na „ciągłe szkolenie profesjonalistów i współpracę z podmiotami krajowymi i międzynarodowymi w celu zapewnienia pomyślnej i zrównoważonej przyszłości dla sektora rybnego”.

Przez kolejne trzy lata konsorcjum HY2FISH będzie współpracować w celu projektowania, testowania i walidacji nowych technologii i praktyk w demonstracyjnym statku rybackim, torując drogę dla bardziej zrównoważonego i przyjaznego dla środowiska przemysłu rybnego – wyjaśnia Komisja Europejska w komunikacie.

Kluczowe działania obejmują projektowanie nadających się do recyklingu elementów kadłuba w celu zwiększenia hydrodynamiki i zmniejszenia hałasu, wdrażanie hybrydowych systemów napędowych z generatorami wodorowymi, ogniwami paliwowymi i akumulatorami morskimi, a także instalowanie lekkich, elastycznych paneli fotowoltaicznych. 

Wnioski z podjętych w ramach projektu będą również przydatne dla rybaków działających na Bałtyku, w tym polskich. Innowacje stosowane na szeroką skalę we flocie handlowej i  na jachtach, prędzej czy później będą musiały zostać wdrożone również we flotach rybackich i obsługujących farmy rybne. Porty rybackie muszą również wziąć pod uwagę rosnącą presję na wprowadzanie innowacji i rozwiązań energooszczędnych w rybołówstwie morskim.