W pierwszej części naszego opracowania Sprawa „The ZouZou” [2022] a ochrona wierzyciela hipotecznego. Część I, omówiliśmy założenia klubowej polisy ubezpieczeniowej, określanej jako („M II Policies”) – umowa ubezpieczenia interesów wierzyciela hipotecznego („Mortgage Interest Insurance Policy”). 

Angielski Sąd Gospodarczy w sprawie „Pireus Bank A.E. v Antares Underwriting Limited and others” („The ZouZou”) [2022] EWHC 1169 (Comm.) oddalił powództwo banku (wierzyciela hipotecznego, ubezpieczającego z tytułu „M II Policy”) o wypłatę odszkodowania ubezpieczeniowego, pomimo zapisu klauzuli ubezpieczeniowej w której, prima facie, zakres ubezpieczenia wskazywał, iż roszczenie banku winno być uznane. 

W niniejszej części skoncentrujemy się na argumentacji prawnej i faktycznej, która legła u podstaw orzeczenia sądu oraz potencjalnych implikacji tego wyroku dla rynku ubezpieczeniowego. 

Sąd wyszedł, przede wszystkim, z założenia, iż szkoda nie była objęta armatorską polisą ubezpieczeniową od ryzyk wojennych, ponieważ przedmiotowa szkoda wynikła z zatrzymania statku, a tego typu zatrzymanie („under the criminal law of any state”) jest wyłączone z ubezpieczenia zgodnie z Rule 3.5 polisy. 

W rezultacie, szkoda nie mogła być objęta również zakresem „M II Policy”, zgodnie bowiem z Kl. 1 (i) tej polisy, warunkiem jej zastosowania jest, iż niebezpieczeństwa (ryzyka) objęte polisą „M II” muszą być również objęte ubezpieczeniową polisą armatorską. 

Bank (wierzyciel hipoteczny ubezpieczający z tytułu polisy „M II”) argumentował, iż przedmiotowe wyłączenie (Rule 3.5) nie powinno mieć zastosowania, ponieważ armator nie ponosił odpowiedzialności za zatrzymanie statku. Sąd stanął na stanowisku, iż argument Banku jest niezasadny. Rule 3.5, nie wprowadza tego typu dystynkcji (zawinienie lub jego brak), jako podstawę zastosowania wyłączenia. 

Co więcej, Sąd uznał, iż nie miała miejsca całkowita strata konstrukcyjna (CTL). 

Bank stał na stanowisku, iż chociaż wstępnie można było przyjąć, iż zatrzymanie statku było zgodne z prawem, to w każdym przypadku, statek winien być zwolniony z aresztu na początku października 2015 roku. Po tym okresie, dalsze jego przetrzymywania (poza kolejne 12 miesięcy do czasu zgłoszenia notyfikacji abandonu statku przez armatora) było irrelewantne procesowo i dowodowo, dla toczącego się śledztwa. 

Sąd zgodził się z hipotezą, iż gdyby zatrzymanie statku było najpierw legalne a w dalszej części okazało się nielegalne lub „arbitralne”, mogłoby to być uznane za „rozerwanie” związku przyczynowego pomiędzy zatrzymaniem (w ramach Rule 3.5) a powstałą szkodą, z możliwością przyjęcia wówczas, iż pokrycie ubezpieczeniowe w dalszym ciągu obowiązuje. 

Jednakże, zdaniem sądu, zajęcie statku, było przez cały okres aresztu, lege artis. W tym zakresie, ewidentne błędy proceduralne i prawne sądu lub prokuratora w Wenezueli, sąd uznał za niezamierzone (w dobrej wierze) błędy wymiaru sprawiedliwości, które, przy tak przyjętej charakterystyce działań (lub zaniechań) w dalszym ciągu objęte są wyłączeniem z Rule 3.5. 

Ciekawy spór prawny powstał wokół zapisu Kl. 1 (ii) polisy „M II”. Bank argumentował, iż klauzula ta, nie jest skorelowana z odpowiednimi zapisami ubezpieczenia armatorskiego. 

Intencją tej klauzuli, jest pokrycie ubezpieczeniem Banku (ubezpieczającego), niebezpieczeństw wynikłych z „utraty, szkody lub odpowiedzialności wynikłej z/związanej ze statkiem (…), która to (utrata/szkoda/odpowiedzialność) wynikły z tytułu zarzucanego („alleged”) zamierzonego, wynikającego z niedbalstwa, lub przypadkowego działania, lub zaniechania, lub powziętego z pełną świadomością, lub dla swoich wyłącznie celów „stosownych stron” („relevant parties”)”.

Pojęcie to obejmowało, zgodnie z umową ubezpieczeniową, armatorów, operatorów statku, czarterujących, zarządzających statkiem oraz ich podwykonawców i przedstawicieli oraz podwykonawców i przedstawicieli podwykonawców jak również jakiekolwiek inne osoby, które ponoszą odpowiedzialność z tytułu takich działań. 

Bank argumentował, w oparciu o przytoczoną powyżej Kl. 1 (II) „M II Policy”, iż zapis ten, w odróżnieniu od innych postanowień rozważanej umowy, nie jest skorelowany z i nie odnosi się bezpośrednio do zapisów armatorskiej polisy ubezpieczeniowej. 

Innymi słowy, w swoim zamiarze Kl. 1 (ii) przewiduje, zdaniem Banku, szeroki zakres ubezpieczeń, z tytułu jakiejkolwiek szkody związanej ze statkiem, wynikłej z działania lub zaniechania członków załogi statku lub podwykonawców i przedstawicieli armatora czy czarterującego lub a nawet z tytułu  zarzutu („allegation’) co do takiego działania lub zaniechania załogi.

Sąd był skłonny, zgodzić się z pierwszą częścią argumentacji Banku, iż w istocie, w rozpatrywanej kwestii, pokrycie ubezpieczeniowe polisy „M II” za szkody statkowe, nie jest kompatybilne z zakresem pokrycia ubezpieczeniowego z tytułu armatorskiej polisy ubezpieczeniowej.

Jednakże Sąd, za kluczowe, podlegające precyzyjnej zawężającej interpretacji, przyjął rozumienie pojęcia „zarzucane” („alleged”) działania lub zaniechania. 

Zdaniem Sądu, Klauzula 1 (ii), ma zastosowanie tylko kiedy ubezpieczyciel armatora odmówi uznania roszczenia ubezpieczeniowego z tytułu „zarzucanej” („alleging”) szkody statkowej, wynikłej z działania lub zaniechania armatora czy czarterującego.

Taka zawężająca interpretacja, przyjęta przez Sąd, ogranicza zastosowanie rozważanej tu klauzuli, do sytuacji, w której „the loss of the ship is prima facie, covered by the owner’s insurance and the owner’s insurers refuse to pay specifying by alleging involvement of the owners on their servants or agents in the loss”. 

W sprawie “The ZouZou”, ubezpieczyciele armatora odmówili wypłaty odszkodowania ubezpieczeniowego na innej podstawie, nie zaś na podstawie zarzutu, iż to armator/czarterujący/przedstawiciel, swoim działaniem (zachowaniem) spowodował przedmiotową szkodę. 

Sam fakt, iż zarzut sformułowany przez prokuraturę i sąd w Wenezueli, wskazywał, iż załoga spowodowała (swoim „zarzucanym” kryminalnym działaniem) zatrzymanie statku, nie jest zdaniem sądu, wystarczającą podstawą do uznania, iż przewidziane w Kl. 1 (ii) polisy („M II”), zarzucane działanie odnosi się do takich sytuacji. 

Konkluzja Sądu, może budzić zdziwienie po „pierwszej lekturze” orzeczenia. 

Duża liczba roszczeń z tytułu Polisy „M II” była przedmiotem orzeczeń sądowych w ostatnich latach. Oparte były one na założeniu, iż Kl. 1 (ii) obejmuje ubezpieczenie wierzyciela hipotecznego z tytułu zarzucanego („alleged”) zawinionego działania lub niedbalstwa i/lub przypadkowego działania lub zaniechania określonych w polisie podmiotów („Relevant Parties”), niezależnie od tego, czy roszczenie armatora z tytułu jego polisy ubezpieczeniowej, zostanie odrzucone przez ubezpieczyciela armatora właśnie z tego tytułu, czy też nie. 

Wysoce niefortunnym stało się, iż w rozważanej tu sprawie, interpretacja jurydyczna zapisu Kl. 1 (ii), nastąpiła w związku z roszczeniem dotyczącym konstruktywnej straty całkowitej (CTL), w sytuacji, w której armator nie tylko odzyskał statek w całości, ale dodatkowo, stało się to niemal natychmiastowo po zgłoszeniu abandonu statku do ubezpieczyciela. 

Niezależnie od powyższego, dopóki kolejne orzeczenia sądowe nie dokonają rewizji przyjętej aktualnie interpretacji tego zapisu umowy ubezpieczeniowej, powstrzyma to wielu ubezpieczycieli od uznania roszczeń ubezpieczających z tytułu polisy „M II” (z takimi warunkami umownymi) o wypłatę odszkodowania ubezpieczeniowego w związku z CTL, chyba, że ubezpieczyciel upewni się najpierw, iż tego typu szkoda jest pokryta również przez ubezpieczyciela armatora. 

Ubezpieczyciele wystawiający polisy typu „M II”, wydaje się, powinni być zadowoleni z tej restryktywnej interpretacji, jaką przedstawił Sąd w rozpatrywanej sprawie. 

W szerszym jednak ujęciu, kwestia wydaje się daleko bardziej skomplikowana. Instytucje finansujące transakcje statkowe, mają prawo spodziewać się, iż właśnie polisa „M II”, pozwala na ubezpieczenie ich interesu w przypadku, w którym polisa ubezpieczeniowa armatora (dłużnika hipotecznego) nie obejmuje roszczeń z tytułu całkowitej utraty statku. Podczas gdy w sprawie „The ZouZou”, Sędzia stwierdził, między innymi, iż ”The M II Policy” is intended to operate as a secondary source of indemnity to the Owner’s Policies”, powstaje bezsporny fakt, iż sama Polisa M II, zawiera odrębne, właściwe dla tej polisy, postanowienia (jak „casting away” czy „deliberate damage” – Kl. 1 (ii)). 

Jeżeli więc, na przykład, armator w sposób zawiniony i przy pełnej premedytacji podjętych działań, doprowadzi do zatopienia statku („scuttling of the ship”), to oczywiście spowoduje, iż utraci on uprawnienia do odszkodowania ubezpieczeniowego ze swojej, armatorskiej, polisy. Ale właśnie w takich okolicznościach, ubezpieczenie z tytułu M II, powinno uzupełniać tą lukę w stosunku do beneficjenta takiego ubezpieczenia – wierzyciela hipotecznego statku. 

W sprawie „The ZouZou”, Sędzia nie uznał niestety argumentacji, iż odrębny i właściwy dla „M II” zakres ubezpieczenia, winien mieć zastosowanie do zaistniałej w sprawie i powołanej przez armatora konstruktywnej utraty całkowitej statku (CTL). 

Czy powołanie przez armatora na CTL było wadliwe, czy też interpretacja przyjęta przez sąd, nazbyt restryktywna, faktem pozostaje, iż to właśnie ta wykładnia, od daty wydania orzeczenia w sprawie „The ZouZou”, będzie wykładnią wiążącą. 

Oczywiście, nic nie stoi na przeszkodzie, aby, tego typu klauzula polisy M II, za zgodą obu stron umowy ubezpieczenia, nie została rozszerzona o przypadek CTL. 

Należy się zresztą spodziewać, iż w istocie, taka będzie reakcja międzynarodowego rynku ubezpieczeniowego, na niefortunne konkluzje sprawy „The ZouZou”.

Marek Czernis  

Fot. Depositphotos